Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί νέα παραδείγματα για το μάνατζμεντ. Όλα δίνουν έμφαση στην ενδυνάμωση των εργαζομένων, στην ελευθερία της σκέψης και της δράσης τους, στη βελτιστοποίηση της επιθυμίας τους για αυτονομία και στην ευελιξία των δομών του μάνατζμεντ.
Τα παλιά μοντέλα του μάνατζμεντ, βασισμένα στον προγραμματισμό και τον έλεγχο, δεν ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες που απαιτούν συντονισμό και ευελιξία (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Το μάνατζμεντ του αύριο, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα, 2024).
Ηθικοποίηση
Στον κόσμο των επιχειρήσεων και στο όνομα της ηθικοποίησης, σήμερα έχουμε εισέλθει σε ορισμένες έννοιες οι οποίες στρέφονται εναντίον τους. Η αρχική πρόθεση είναι πάντα καλή, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε αποκλίσεις. Καλοσύνη, καθοδήγηση, θετική σκέψη, επίγνωση. Όλες αυτές οι καλές προθέσεις, τελικά, μπορούν να οδηγήσουν σε ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.
Οι επιχειρήσεις είναι “μολυσμένες” με πάρα πολλές αρετές. Αυτές δεν οδηγούν πάντα στην ευημερία και στο σωστό νόημα. Πολλές φορές, είμαστε δέσμιοι των δογμάτων της θετικής σκέψης. Αυτή η θετική σκέψη θεωρείται ένα “μολύβδινο επίστρωμα”, ένα είδος τελικής σκέψης που καταπνίγει τις απόψεις. Όλοι καταλήγουν να χρησιμοποιούν περίπου τις ίδιες λέξεις (αρετές), τις ίδιες διατυπώσεις. Υπάρχουν συμφωνημένες συμπεριφορές, προκατασκευασμένοι συλλογισμοί που είναι ιδιαίτερα αναμενόμενοι και που όλοι σπεύδουν να τους υιοθετήσουν από φόβο μήπως εκφέρουν μια παράφωνη γνώμη.
Ομοίως, στις επιχειρήσεις δεν αναφέρονται στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού (HRM) αλλά για διαχείριση ταλέντων ή “ανθρώπινου πλούτου”. Όλα αυτά δείχνουν ότι ο στόχος είναι να τεθούν όλοι στην ίδια βάση. Ωστόσο, όταν όλοι εκτιμώνται και δεν ξεχωρίζουμε τους χειρότερους από τους καλύτερους, δεν υπάρχει η έννοια του ταλέντου.
Η κοινή λογική θα υπαγόρευε ότι υπάρχει κάτι περισσότερο από ένα απλό ταλέντο μέσα σε μια εταιρεία. Υπάρχουν τεμπέληδες, ανέντιμοι, εν ολίγοις, ότι υπάρχει και συνθέτει την ανθρώπινη κοινωνία. Το ταλέντο είναι το αντίθετο της αξίας. Είναι ένα όραμα πολύ αριστοκρατικό αφού, τελικά, δεν εκτιμά αυτό που κάνει η εταιρεία, δηλαδή εργασία, προσπάθεια, αυστηρότητα, αλλά τα εκ γενετής χαρίσματα που είναι τα ταλέντα.
Ελευθερία δράσης και διοικητικό θάρρος
Η ελευθερία δράσης, είναι η συνολική πρόκληση της διοίκησης σήμερα, ειδικά όσον αφορά τις νεότερες γενιές και σε μια τόσο εξατομικευμένη κοινωνία. Πρέπει να δώσουμε στους συνεργάτες αυτή τη δυνατότητα δράσης, δηλαδή την ελευθερία να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
Η αξιολόγηση προσωπικού είναι μια πρακτική ανθρώπινου δυναμικού που μπορεί να εκληφθεί ως επιβάρυνση για τους υπεύθυνους HR διότι απαιτεί χρόνο, συμμετοχή και προετοιμασία. Οι συνεντεύξεις εκτίμησης περιορίζουν το άτομο σε πίνακες αξιολόγησης, σε διαγράμματα, σε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Είναι ποσοτικά μέτρα όταν θα έπρεπε μάλλον να μετρούν την ποιότητα της εργασίας και τα κίνητρα των εργαζομένων. Αυτά τα εργαλεία όπως είναι σχεδιασμένα δεν είναι καθόλου κατάλληλα για την “τροφή” του πνεύματος. Καλύτερα είναι πιο απλές, πιο ανθρώπινες, πιο άμεσες στιγμές γύρω από ένα μεσημεριανό γεύμα ή ένα καφέ.
Οι επιχειρήσεις πρέπει ασφαλώς να προσδιορίσουν ένα καθορισμένο πλαίσιο. Όμως, σε κάθε περιορισμένο πλαίσιο πρέπει πάντα να υπάρχει η δυνατότητα να ενεργεί κάποιος με βάση το χαρακτήρα του.
Γιατί είναι αυτό απαραίτητο; Γιατί ορίζουμε τον εαυτό μας από την ελευθερία μας. Αυτό είναι που μας κάνει να μην είμαστε απλώς γρανάζια σε ένα οργανισμό. Αυτό απαιτεί επίσης πολλά πράγματα, ξεκινώντας από την αποδοχή ενός συγκεκριμένου κινδύνου. Η λογική απαιτεί να μην καταργούνται τα ρίσκα μέσα στην επιχείρηση. Τα ρίσκα είναι συνυφασμένα με την ελευθερία δράσης μέσα στις επιχειρήσεις.
Τέλος, κάθε στέλεχος οφείλει να έχει ένα ορισμένο βαθμό αυτοπεποίθησης, εμπιστοσύνης στη διοίκησή του για να αναλάβει δράση, να κάνει την ελευθερία του αποτελεσματική. Πρέπει να προχωρήσουμε σε ένα μάνατζμεντ της εμπιστοσύνης, θάρρους και όχι απλά στον έλεγχο. Η εμπιστοσύνη είναι πολύ επικερδής για τις ανθρώπινες σχέσεις γενικά και για τις επαγγελματικές σχέσεις ειδικότερα.
Συμπερασματικά, οι μάνατζερ πρέπει να καλλιεργήσουν μέσα στην επιχείρηση, τα ερωτηματικά, την αβεβαιότητα, την αμφιβολία. Οι εργασιακές σχέσεις να γίνουν απλές και ειλικρινείς. Να απομακρυνθούν όλα τα σωστά σκεπτόμενα δόγματα για να μην μετατραπούν σε κακίες η αρετή και όλες οι όμορφες φιλοδοξίες των εργαζομένων.
Με τον τρόπο αυτό οδηγούμαστε σε ένα μάνατζμεντ πραγματικά φιλελεύθερο.
*Καθηγητής, Ακαδημαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ