Έχω πια ξεπεράσει σχεδόν τελείως την ντροπή μου για το γεγονός ότι, όταν διένυα την τρίτη δεκαετία της ζωής μου, αποφάσισα να ζήσω σε μια θρησκευτική σέχτα. Φυσικά, ακόμη ανατριχιάζω όταν ακούω θεωρίες για το τέλος του κόσμου, όπως την πρόβλεψη της Δευτέρας Παρουσίας που έκανε ο Harold Camping στο Family Radio Worldwide. Ωστόσο, συχνά μπορούμε να διδαχτούμε κάτι ακόμα και από τις πιο παράξενες εμπειρίες μας.
Ο λόγος που πήγα να ζήσω στην σέχτα ήταν ότι είχα εσφαλμένη αντίληψη για τον κόσμο και δεν με συνέδεαν πολλά πράγματα μαζί του. Η θρησκευτική κοινότητα, εγκατεστημένη στις πεδιάδες των μεσοδυτικών πολιτειών, για ένα χρονικό διάστημα με γοήτευε. Ήταν μια έντονη εμπειρία. Ήμουν τρωτός και οι ακραίες θέσεις της σέχτας επενεργούσαν πάνω μου σαν ελιξίριο.
Οι οπαδοί της πίστευαν ότι σε 27 χρόνια ο άξονας της γης θα μετατοπιζόταν λόγω πλανητικής ευθυγράμμισης. Ο κόσμος θα κατέρρεε και οι μόνοι που θα επιβίωναν θα ήταν τα μέλη της κοινότητας και άλλοι 144.000 περίπου άνθρωποι, σύμφωνα με μια ερμηνεία της Αποκαλύψεως- Είχα ανάγκη μια νέα θέαση του κόσμου και, μέσα στην ανωριμότητά μου, κατέληξα σε αυτό το γελοίο δόγμα.
Η θρησκευτική κοινότητα των 200 ατόμων ήταν ένα συνοθύλευμα πρώην χίπιδων, νέων οικογενειών, οικοδόμων, καλλιτεχνών, κ.α. οι περισσότεροι ήταν απόφοιτοι πανεπιστημίου και κατέφθαναν εκεί απ' όλη την Βόρεια Αμερική. Ζούσαμε σαν να πρωταγωνιστούμε σε σήριαλ της δεκαετίας του 1950, ενώ παράλληλα προετοιμαζόμασταν για το τέλος του κόσμου.
Μέσα σε έναν χρόνο εγκατέλειψα την σέχτα γιατί άρχισα να σκέφτομαι μόνος μου. Μπορεί να μην ήξερα ποιο θα ήταν το επόμενο βήμα μου μετά την απόρριψη αυτής της ψευδο-πραγματικότητας, όμως ήξερα ότι έπρεπε να φύγω. Παρά το περίεργο κλίμα της, η σέχτα λειτούργησε ως φυτώριο που με τροφοδότησε με αρκετά μαθήματα ηγεσίας, τα κύρια συστατικά των οποίων ήταν η μεγάλη αποστολή, οι ισχυρές προσωπικότητες, το μεγάλο διακύβευμα και η δυσλειτουργική ηγεσία.
Μάθημα πρώτο: Να παίρνετε ρίσκα και να κάνετε λάθη. Το πρώτο πράγμα που έμαθα, φυσικά, ήταν ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει χρήσιμες γνώσεις από σχεδόν οποιαδήποτε εμπειρία, ακόμα και από τα λάθη
του. Οι καλύτεροι ηγέτες με τους οποίους έχω συνεργαστεί το γνωρίζουν αυτό και ενθαρρύνουν τόσο τους πειραματισμούς όσο και τους —σε λογικά πλαίσια— κινδύνους. Ο μεγαλύτερος εχθρός μιας επιχείρησης δεν είναι η ανάληψη κινδύνων και τα σφάλματα, αλλά το «βόλεμα» και ο κομφορμισμός. Εφόσον δεν πρόκειται για ιδιαιτέρως ανόητους κινδύνους και λάθη, η εταιρεία σίγουρα θα επωφεληθεί με κάποιον τρόπο, ακόμη και αν τα πράγματα δεν πάνε σύμφωνα με το σχέδιο.
Μάθημα δεύτερο: Μην ωραιοποιείτε την αλήθεια. Πολύ συχνά ένας CEO μπαίνει στον πειρασμό να παραποιήσει την αλήθεια ή, ακόμα χειρότερα, να την αγνοήσει. Η έμφυτη αυτή τάση των ανθρώπων να αμβλύνουν την σκληρή πραγματικότητα μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες. Αυτό το έμαθα όσο ζούσα στην σέχτα. Όταν οι προσπάθειές μας δεν απέδιδαν και υπολειπόμασταν σημαντικά σε σχέση με τους στόχους που είχαμε θέσει, ο ηγέτης μας ερμήνευε διαφορετικά τα αποτελέσματα.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ότι για χρόνια η κοινότητα δεν αυξανόταν, αλλά παρέμενε σταθερά στα 200 περίπου μέλη, αντί να φτάσει στον μεγάλο αριθμό που είχε αρχικά προβλεφθεί. Η οργάνωση ήταν σαν να έχει μια περιστρεφόμενη πόρτα, με τα εισερχόμενα μέλη να είναι ισάριθμα με τα απερχόμενα. Βλέπαμε την στασιμότητα, αλλά «χάφταμε» τις εξηγήσεις του ηγέτη για το μέγεθος φυλής της σέχτας. Εκλογίκευε την πραγματικότητα με τέτοιο τρόπο ώστε τα μέλη να μην αμφισβητούν τον εαυτό τους.
Οι καλύτεροι ηγέτες δεν συγκαλύπτουν τα λάθη τους ούτε προβάλλουν δικαιολογίες. Όταν κάτι δεν λειτουργεί, το παραδέχονται, μαθαίνουν από αυτό και στην συνέχεια το αφήνουν πίσω τους. Οι φράσεις «κάναμε λάθος» και «έκανα λάθος» εμπεριέχουν μεγάλη δύναμη. Η ευθύτητα, σε συνδυασμό με την ειλικρίνεια, αποτελεί σημαντική πηγή άντλησης εξουσίας.
Μάθημα τρίτο: Μην χάνετε ποτέ τον ανθρώπινο χαρακτήρα σας. Οι ηγέτες πρέπει να γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν όλα αυτά που προβάλλουν πάνω τους οι οπαδοί τους, πότε να τα αποδεχθούν και πότε να τα απορρίψουν. Στην θρησκευτική μας κοινότητα είχαμε εμμονή με τον ηγέτη μας και τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα —μέχρι που εκδιώχθηκε λόγω απρεπούς σεξουαλικής συμπεριφοράς.
Αυτή η τάση που κυριεύει τους ανθρώπους να προβάλλουν μία απεριόριστη ποσότητα θετικών ή αρνητικών χαρακτηριστικών στους ηγέτες τους (όπως είναι τα καλά και τα κακά κίνητρα, τα ελαττώματα, ο ηρωισμός, η σεξουαλική δεινότητα, οτιδήποτε), τους αποφέρει πολύ περισσότερη εξουσία από όση δικαιούνται. Μεταξύ άλλων, προσωπικά απέδιδα στον ηγέτη μας μία ταπεινότητα, η οποία πήγαζε από τους ήπιους τόνους του.
Το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι ηγέτες για να αμβλύνουν αυτή την τάση για προβολή είναι να σκάσουν τη φούσκα της προσποίησης που πάει με τον ρόλο του αρχηγού. Οι ηγέτες πρέπει να είναι πολυδιάστατοι.
Για να το πετύχετε αυτό, μιλήστε και για άλλα πράγματα πέραν της εταιρείας —όπως, ας πούμε, για την οικογένειά σας. Αναγνωρίστε τους περιορισμούς σας και συζητήστε για το πώς και γιατί αλλάξατε γνώμη για ένα ζήτημα.
Στη δική μου περίπτωση απέκτησα μερικούς ισόβιους φίλους που, όπως εγώ, άφησαν την σέχτα πίσω τους και πλέον μπορούν να αστειεύονται με το παρελθόν τους. Ίσως αυτό να είναι το τελευταίο μάθημα ηγεσίας: μην παίρνετε τον εαυτό σας πολύ σοβαρά και βεβαιωθείτε ότι μπορείτε πάντα να γελάσετε με τον εαυτό σας. Εγώ σίγουρα μπορώ.
* Ο John P. Schuster είναι σύμβουλος σε θέματα ηγεσίας και συγγραφέας