Ως οικονομολόγος, αυτό που γνωρίζω είναι ότι η εργασία και η παραγωγικότητα εξαρτάται από εξωτερικά και εσωτερικά κίνητρα και από υλικά και μη-υλικά κίνητρα. Τα οικονομικά συστήματα δομούνται και διαφοροποιούνται με βάση διαφορετικές σχέσεις κινήτρων.
Ως «καθαρόαιμος» οικονομολόγος, δεν είμαι γνώστης των θεωριών διαχείρισης των ανθρωπίνων πόρων και αυτό με παρότρυνε να διαβάσω το βιβλίο του Dr. Tim Irwin, «Εξαιρετική Επιρροή» που έχει υπότιτλο: «Πως οι Σπουδαίοι Ηγέτες Μπορούν να Αναδείξουν το Καλύτερο Εαυτό των Υφισταμένων τους». Ως καθηγητής, ως «δάσκαλος» όπως μερικοί φοιτητές με αποκαλούν και το θεωρώ τιμή μου, θέλω και εγώ να αναδείξω, να ενθαρρύνω και να επικροτήσω την δημιουργικότητα των φοιτητών μου. Το βιβλίο αυτό με βοήθησε να συνθέσω τις σκόρπιες σκέψεις μου και τις στρατηγικές που χρησιμοποιώ για να αναδείξω τον «καλύτερο εαυτό» των φοιτητών μου.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε, όπως τονίζει ο Dr. Tim Irwin, ότι όταν ενθαρρύνουμε τους άλλους, αποκτάμε την εξαιρετική ικανότητα να ωθήσουμε μια εσωτερική μεταμόρφωση με την επίκληση της συναισθηματικής πλευράς των κίνητρων. Αλλά πολλές φορές, αντί να παρακινούμε τους υφιστάμενους μας, ο τρόπος που εκφράζουμε, όπως κατονομάζει ο συγγραφέας «κατ’ ευφημισμό» την «δημιουργική επίκριση», οδηγεί στο αντίθετο ακριβώς αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκουμε. Ο συγγραφέας εναντιώνεται στον όρο «δημιουργική επίκριση» σε σημείο να ζητεί δημοψήφισμα για την απαγόρευση της φράσης!
Με βάση τον συγγραφέα, οι τρεις διαστάσεις της ζωής μας – το Εγώ, το Εμείς και το Αυτό – αλληλοεπιδρούν συνεχώς και πρέπει να επιδιώκουμε την ισορροπία τους. Το Εγώ, εκφράζει τα ατομικά μας όνειρα, ελπίδες και έγνοιες, ενώ το Εμείς, τις συλλογικές φιλοδοξίες, συμφέροντα και συγκρούσεις. Το Αυτό καταδεικνύει το σκοπό.
Δεν πρέπει να μας έκπληξη, ότι ο Dr. Tim Irwin αρχίζει την ανάλυση του με αναφορά στον Αριστοτέλη, ο οποίος τόνισε ότι οι ενέργειες κάθε ανθρώπου διακατέχονται από ένα τέλος, έναν σκοπό. Αναζητάμε, ως δημιουργικοί άνθρωποι, την αίσθηση σκοπού, την συναίσθηση ότι δημιουργούμε κάτι σημαντικό. Ο σκοπός δίνει νόημα, πάθος και ανυπομονησία. Η «σωστή επιβεβαίωση» καταφθάνει στην καρδιά μας και μας ωθεί στην εκπλήρωση των στόχων μας. Με την «σωστή επιβεβαίωση» ο συγγραφέας εννοεί το ύφος της έκφρασης της επιβεβαίωσης, ότι η επιβεβαίωση γίνεται με «καλό τρόπο», ο οποίος διευκολύνει την δεκτικότητα. Η επιδίωξη μας είναι να επιβεβαιώνουμε τις ικανότητες των άλλων για να παρουσιάζουν τον καλύτερο τους εαυτό.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η επιβεβαίωση ενεργοποιεί τεράστιες θετικές αλλαγές στον εγκέφαλο, με το να απελευθερώνει νευροχημικές ουσίες που συντελούν στην ευφορία και την παραγωγικότητα. Όταν λαμβάνουμε επιβεβαίωση από ανθρώπους τους οποίους σεβόμαστε, τότε τροφοδοτούνται οι πεποιθήσεις μας που καθοδηγούν τις πράξεις μας, δυναμώνει και η ψυχή μας και η αίσθηση για τον εαυτό μας. Ταυτόχρονα, ο εγκέφαλος μας φωτίζεται από ηλεκτρική δραστηριότητα. Η επιβεβαίωση έχει πρόσβαση στα ανωτέρα κέντρα των εγκεφάλων μας. Σε αντίθεση, η επίκριση συσχετίζεται με μία τάση αρνητικότητας, και η αρνητικότητα είναι μεταδοτική και διαιωνίζεται. Η διάθεση είναι μεταδοτική, είτε θετική είτε αρνητική, είμαστε από την φύση μας αντιγραφείς συμπεριφορών.
Διερωτάται ο συγγραφέας, « … δεν θα είχαμε μια υγιέστατη κοινωνία, αν αυτή ήταν εμποτισμένη από μία ατμόσφαιρα επιβεβαίωσης, αντί για τις συνεχείς αντιπαραθέσεις και την αρνητικότητα που κυριαρχούν σήμερα». Να προσθέσω, για παράδειγμα, πόσο διαφορετική θα ήταν η πολιτική σκηνή χωρίς τις ανούσιες αντιπαραθέσεις. Αντιπαραθέσεις που είναι βασισμένες στην πεποίθηση ότι όσο πιο επικριτικός/η είσαι, τόσο χρήσιμος/η παρουσιάζεσαι στους ακροατές/ριες σου. Πραγματικά, εδώ μιλάμε για κάτι εντελώς διαφορετικό από τις ανούσιες αντιπαρέθεσες της πολιτικής σκηνής.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο της δημιουργικότητας, η αυτογνωσία παίζει ένα σημαντικό ρόλο γιατί μας βοηθά να επιδείξουμε τις θετικές μας ιδιότητες και να περιορίσουμε τα χαρακτηριστικά που πιθανώς να μειώνουν την αποτελεσματικότητα μας. Η ορθή κρίση παίζει τεράστιο ρόλο στην εργασία μας και γενικά στην ζωή μας. Οπότε, όταν ο υφιστάμενος έχει αυτογνωσία και ορθή κρίση, η επιβεβαίωση για να έχει όλες τις ωφέλιμες αλλαγές που προαναφέραμε πρέπει να είναι αυθεντική, συγκεκριμένη, έγκαιρη, να βασίζεται σε σχέσεις εμπιστοσύνης και να αναφέρεται για τις δεξιότητες πίσω από τις πράξεις. Αυτή η ουσιαστική επιβεβαίωση κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ζωντανοί!
Εάν και έχουμε επικυρωθεί μέχρι τώρα στην επιβεβαίωση για τους υφιστάμενους μας, δεν πρέπει να υποεκτιμήσουμε την αυτοεπιβεβαίωση. Έρευνες για τον εγκέφαλο μας αποδεικνύουν ότι η αυτοεπιβεβαίωση ανοίγει ένα μονοπάτι στην ψυχή του ανθρώπου να γίνει δεκτικός στην επιβεβαίωση. Επιστήμονες του εγκεφάλου αποδεικνύουν, επίσης, ότι τα λόγια που λέμε στον εαυτό μας, ξεπερνούν σε ποσότητα, τα λόγια που λέμε στου άλλους! Μιλώντας στον εαυτό μας δημιουργούμε πεποιθήσεις που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας.
Όταν διαμέσου της αυτοεπιβεβαίωσης στέλνουμε θετικά μηνύματα για τον εαυτό μας, μαζί με επιβεβαιώσεις από άλλους ανθρώπους που εκτιμούμε, δημιουργούμε θετικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές.
Τι χαρακτηριστικά έχει η επιβεβαίωση που παράγει όλα αυτά τα θετικά στοιχεία στην ζωή κάθε ανθρώπου που έχουμε αναφέρει; Ο συγγραφέας πάει ένα βήμα παραπέρα γιατί δεν αναφέρεται απλώς στην επιβεβαίωση ως έναν έπαινο για τις δυνατότητες του άλλου. Η επιβεβαίωση πρέπει να βασίζεται σε αυτό που ονομάζει «λόγια ζωής».
Με βάση τα λεγόμενα του συγγραφέα: « … Λόγια Ζωής εμφυτεύει λυτρωτικές πεποιθήσεις στον πυρήνα του ατόμου, που με τη σειρά τους προκαλούν λυτρωτικές ενέργειες. Με τις λέξεις λυτρωτικές εννοώ σωτήριες, απελευθερωμένες, βελτιωτικές, μεταμορφωτικές». Τα Λόγια Ζωής είναι αυθεντικά, δεν παπαγαλίζονται, βγαίνουν από μέσα σου.
Δημιουργώντας μια «συμμαχία» με το άτομο που θέλουμε να αναδείξουμε τον καλύτερο εαυτό του/της, οι πιθανότητες επιτυχίας επαυξάνονται. Η «Συμμαχική Ανατροφοδότηση» ναι μεν αναδεικνύει τα προβλήματα αποδοτικότητας αλλά το κάνει μέσα σε ένα περιβάλλον στήριξης σε συνδυασμό με προσωπικές ελπίδες, όνειρα και προσδοκίες του υφιστάμενου. Αυτή η μορφή στήριξης, προσφέρει ψυχική αντοχή και ικανότητα για βελτίωση μετά από απογοητεύσεις και αντιξοότητες. Ενώ, η εποικοδομητική επίκριση ή αρνητική ανατροφοδότηση, εμποδίζει την δεκτικότητα, την επίλυση προβλημάτων, και αποτυγχάνει να επιφέρει μία μόνιμη αλλαγή συμπεριφοράς και αποδοτικότητας. Στις συναναστροφές μας, πρέπει να είμαστε δέσμιοι της πραγματικότητας όποια και να είναι η επιτυχία ή η αποτυχία μας και η μετριοφροσύνη είναι «σαν μητέρα» που μας προστατεύει. Οι ηγέτες πρέπει ηγούνται διάμεσου της επιρροής και όχι διάμεσου της εξουσίας.
Εν κατακλείδι, η επιβεβαίωση προσφέρει οφέλη σωματικά, συναισθηματικά, και κοινωνικά, ενώ η επίκριση δημιουργεί προβλήματα σωματικά, συναισθηματικά, και κοινωνικά. Προτείνω ανεπιφύλακτα αυτό το βιβλίο σε όλους που θέλουν αναδείξουν πρώτα το καλύτερο εαυτό τους και μετά τον καλύτερο εαυτό των άλλων ανθρώπων, δημιουργώντας εντέλει καλυτέρους ανθρώπους και ως αποτέλεσμα μία καλύτερη και δημιουργική κοινωνία.
Σημείωση: Το βιβλίο του Dr Tim Irwin, «Εξαιρετική Επιρροή», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Έσοπτρον.
https://esoptron.gr/product/exairetiki-epiroh/
*Ο κ. Γιάννης Μαραγκός είναι καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας