Συγγραφέας 20 βιβλίων, από τα οποία τα 12 είναι best seller, ο John Kotter διδάσκει ηγεσία στο Harvard Business School, και έγινε παγκοσμίως γνωστός για την σε βάθος μελέτη επιτυχημένων και αποτυχημένων προγραμμάτων αλλαγής στις επιχειρήσεις. Εφερε έτσι στο προσκήνιο σημαντικές διαστάσεις της όλης διαδικασίας, όπως η σύνδεση της έννοιας της αλλαγής με την έννοια της ηγεσίας.
Γιατί όμως ένας καθηγητής με αντικείμενο το leadership εστιάζει τόσο πολύ στην αλλαγή; Σύμφωνα με τον Kotter, οι δύο έννοιες είναι αλληλένδετες. Για του λόγου το αληθές, οι σημαντικοί ηγέτες είναι αυτοί που κινητοποιούν τους εργαζομένους, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια νέα πραγματικότητα.
Παίρνουν στα χέρια τους μια κατάσταση που είχε ξεφύγει από τον έλεγχο και την επαναφέρουν στην τάξη. Ή ακόμα καλύτερα βελτιώνουν τις ήδη υπάρχουσες δομές και πρακτικές. Δεν είναι τυχαίο ότι οι δύο κορυφαίοι πολιτικοί ηγέτες του 20ου αιώνα, κατά τον Kotter, ο Μαντέλα και ο Τσόρτσιλ συνδέθηκαν με τεράστιες αλλαγές, υπό συγκεκριμένες συνθήκες.
Εξάλλου, χωρίς την κατάλληλη ηγεσία οι πιθανότητες επιτυχημένης κατάληξης της αλλαγής περιορίζονται δραματικά, ενώ αυξάνεται σημαντικά το ενδεχόμενο να γίνουν λάθη. Μάλιστα, όσο περνούν τα χρόνια, ο κύκλος ζωής των αλλαγών (και των προϊόντων) περιορίζεται με αποτέλεσμα ο ρόλος του ηγέτη να αναβαθμίζεται.
Οι εταιρείες όλο και περισσότερο καλούνται να ανταποκριθούν στην πρόκληση της ταχύτητας ανταπόκρισης σε μεταβολές και άρα σε κρίσεις, όπως για παράδειγμα αυτή της πανδημίας, με συνέπεια η ποιότητα της ηγεσίας τους να είναι κορυφαίο συγκριτικό πλεονέκτημα.
Ηγεσία ή μάνατζμεντ
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Kotter, με τον όρο ηγεσία, εννοεί την ανάπτυξη του οράματος και της στρατηγικής, την ικανότητα ευθυγράμμισης των απαραίτητων ανθρώπων και την κινητοποίηση των ατόμων που θα υλοποιήσουν το εν λόγω όραμα. Μάλιστα, κάνει σαφή διαχωρισμό των εννοιών ηγεσίας (leadership) και διοίκησης (management), με τη δεύτερη να ταυτίζεται περισσότερο με τη διατήρηση του ήδη υπάρχοντος συστήματος.
Η ηγεσία λειτουργεί μέσα από την κουλτούρα και τον παράγοντα άνθρωπο, το management μέσα από τις δομές και την ιεραρχία. Πάντως ο Kotter στο βιβλίο του «On what leaders do» ξεκαθαρίζει ότι αυτό δε σημαίνει ότι η ηγεσία είναι θετική και το management αρνητικό. Η ισχυρή ηγεσία χωρίς την απαραίτητη διοίκηση μπορεί να οδηγήσει στο χάος. Παράλληλα, το μάνατζμεντ χωρίς την κατάλληλη ηγεσία θα οδηγήσει σε αδιέξοδη γραφειοκρατία.
Φυσικά! Σύμφωνα με τον καταξιωμένο διανοητή μάλιστα, η δομή μπορεί να είναι και το στοιχείο που θα κρίνει την αλλαγή. «Το σημαντικότερο μάθημα από τα case studies που στέφθηκαν, τελικά με επιτυχία είναι ότι η διαδικασία αλλαγής ακολουθεί μια σειρά βημάτων. Προκειμένου να περάσει ο οργανισμός τα συγκεκριμένα σκαλοπάτια, απαιτείται χρόνος.
Η παράλειψη των βημάτων, μπορεί να δημιουργεί την αίσθηση της ταχύτητας, συνήθως όμως, δεν οδηγεί σε ικανοποιητικά αποτελέσματα». «Τα σημαντικά λάθη σε οποιαδήποτε φάση έχουν απογοητευτικά αποτελέσματα, επιβραδύνοντας τη διαδικασία και καταργώντας τα οφέλη της», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Kotter.
Και προτείνει τα ακόλουθα οκτώ βήματα επιτυχημένης αλλαγής:
1. Δημιουργήστε την αίσθηση του επείγοντος
Βοηθήστε τους άλλους να κατανοήσουν την ανάγκη άμεσης δράσης.
2. Δημιουργήστε μια ομάδα καθοδηγητών
Επιβεβαιώστε ότι μια δυνατή ομάδα ανθρώπων καθοδηγεί την αλλαγή. Η ομάδα θα πρέπει να κατέχει απαραιτήτως: ηγετικές ικανότητες, προδιάθεση για δράση, αξιοπιστία, επικοινωνιακές ικανότητες, εξουσία και αναλυτικές δεξιότητες.
3. Δημιουργήστε το δράμα και τη στρατηγική της αλλαγής
Ξεκαθαρίστε πώς το μέλλον θα είναι διαφορετικό από το παρελθόν και πώς θα κάνετε αυτό το μέλλον πραγματικότητα.
4. Επικοινωνήστε την αλλαγή, ώστε να γίνει κατανοητή
Προσπαθήστε όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι να κατανοήσουν και να αποδεχτούν το όραμα και τη στρατηγική σας.
5. Παρακινήστε τους άλλους να δράσουν
Προσπαθήστε να απαλλάξετε όσους πιστεύουν στο όραμά σας από τα πιθανά εμπόδια.
6. Δημιουργήστε βραχυπρόθεσμες νίκες
Δημιουργήστε κάποιες απτές και μη αμφισβητήσιμες επιτυχίες το συντομότερο δυνατό.
7. Μη χαλαρώνετε
Μετά την πρώτη νίκη προσπαθήστε ακόμα σκληρότερα. Θα πρέπει να είστε αδυσώπητοι μέχρι το όραμά σας να γίνει πραγματικότητα.
8. Δημιουργήστε μια νέα κουλτούρα
Επιμείνετε στους νέους τρόπους συμπεριφοράς και επιβεβαιώστε ότι θα επιτύχουν, μέχρι να γίνουν μέρος της κουλτούρας της ομάδας σας.