Μερικές ημέρες μετά την επίσημη επαναξιολόγηση της Ελληνικής Δημοκρατίας από την DBRS Morningstar στην οποία διατήρησε τη σύσταση σε BB High με σταθερό outlook, συζητάμε με τη Nichola James, Co-Head of Global Sovereign Ratings του οίκου αξιολόγησης για την ενεργειακή κρίση, τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχουν στην πορεία της εγχώριας οικονομίας και φυσικά την επενδυτική βαθμίδα.
Η Nichola James αναφορικά με την Ελλάδα είναι σαφής: για την αναβάθμιση της χώρας κοιτάζουμε δύο βασικούς παράγοντες: 1) συνεχή εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν τις επενδύσεις και 2) συνεχή δέσμευση για δημοσιονομική εξυγίανση που διατηρεί τον λόγο του δημόσιου χρέους σε πτωτική τροχιά.
Η DBRS εκτιμά ότι η επίδραση του Next Generation EU, του πακέτου ανάκαμψης από την Covid-19, θα έχει σημαντική επίδραση στο ΑΕΠ μέσω των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων.
Πρόσφατα επιβεβαιώσατε την αξιολόγηση της Ελλάδας. Πιστεύετε ότι η πίεση από την αυστηροποίηση των νομισματικών πολιτικών και της ενεργειακής κρίσης επηρεάζουν σημαντικά τις οικονομικές προοπτικές της χώρας τα επόμενα χρόνια;
Η ισχυρή ανάκαμψη του τουρισμού βοήθησε την ελληνική οικονομία φέτος, ωστόσο η οικονομική αβεβαιότητα που σχετίζεται με τα γεωπολιτικά γεγονότα είναι υψηλή. Οι κυριότεροι κίνδυνοι για τις προοπτικές συνδέονται με τον πληθωρισμό, τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής και την ενεργειακή ανεπάρκεια. Παρά τη μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα παραμένει μέτρια εκτεθειμένη στις ρωσικές ενεργειακές εισαγωγές, αν και τα σχέδια διαφοροποίησης εξελίσσονται ικανοποιητικά.
Η σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής προσθέτει πίεση στο κόστος δανεισμού του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού τομέα. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα πρόκειται να λάβει κεφάλαια περίπου 70 δισ. ευρώ από το χρηματοδοτικό σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη της ΕΕ (NGEU) και το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο κατά τα επόμενα χρόνια, και τα κεφάλαια αυτά θα χρηματοδοτήσουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, στηρίζοντας έτσι την ανάπτυξη.
Πιστεύετε ότι το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ελλάδας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση για τη θεραπεία της μακροχρόνιας έλλειψης επενδύσεων;
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ελλάδας (Ελλάδα 2.0) αποτελείται από μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που αναμένεται να ενισχύσουν την «χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» για όλους, μειώνοντας το επενδυτικό χάσμα μεταξύ της Ελλάδας και των ομολόγων της στη ζώνη του ευρώ. Το σχέδιο αποτελείται από 106 επενδύσεις και 68 μεταρρυθμίσεις που επικεντρώνονται κυρίως στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Οι χαμηλές επενδύσεις έχουν επιβαρύνει τις αναπτυξιακές επιδόσεις της Ελλάδας, με το επενδυτικό χάσμα να παραμένει υψηλό. Οι επενδυτικές δαπάνες μειώθηκαν στα χρόνια της κρίσης από 21% του ΑΕΠ το 2009 σε 12,8% το 2021, το χαμηλότερο στη ζώνη του ευρώ και πολύ μακριά από τον μέσο όρο του 22,2%, οπότε η Ελλάδα έχει αρκετό δρόμο να διανύσει.
Ο συνολικός αντίκτυπος των κονδυλίων της ΕΕ και το κατά πόσον μπορούν να αντιμετωπίσουν τη μακροχρόνια έλλειψη επενδύσεων της Ελλάδας θα εξαρτηθεί από την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου και από τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων που βελτιώνουν το επιχειρηματικό περιβάλλον, τις επιδόσεις της δημόσιας διοίκησης, του δικαστικού συστήματος και άλλα.
Φαίνεται ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν γυρίσει σελίδα όσον αφορά τα NPEs. Πιστεύετε ότι η ικανότητά τους να δανείζουν την οικονομία θα βοηθήσει τον στόχο της επενδυτικής βαθμίδας; Θα μπορούσαμε να περιμένουμε θετικά νέα το 2023;
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που θα εξετάσουμε στην αξιολόγησή μας το επόμενο έτος, όπως φαίνεται και από τα εναύσματά μας για την αναβάθμιση: 1) συνέχιση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν τις επενδύσεις, βελτιώνοντας έτσι τις μακροπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές, 2) συνεχή δέσμευση για δημοσιονομική εξυγίανση που διατηρεί το ποσοστό του δημόσιου χρέους σε πτωτική τροχιά.
Οι ισχυρές οικονομικές επιδόσεις κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 θα οδηγήσουν πιθανότατα σε αναθεώρηση προς τα πάνω, αλλά ταυτόχρονα επισημαίνετε ότι υπάρχει κίνδυνος για μια πιθανή ανάγκη για πρόσθετες δαπάνες λόγω ενεργειακής κρίσης. Πώς επηρεάζει αυτό το μείγμα;
Οι ισχυρές οικονομικές επιδόσεις το πρώτο εξάμηνο του 2022, με το ελληνικό πραγματικό ΑΕΠ να αυξάνεται κατά 7,7% σε ετήσια βάση, συνέβαλε στο να ανοίξει ο δρόμος για μια αναθεώρηση προς τα πάνω. Το ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών αναθεώρησε την πρόβλεψή του για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ για το τρέχον έτος από 3,1% σε 5,3%. Οι ισχυρές επιδόσεις των εσόδων που υποστηρίζονται και από τα έσοδα του τουρισμού δημιούργησαν κάποιον επιπλέον δημοσιονομικό χώρο.
Όπως επισημαίνετε, η κυβέρνηση έχει θεσπίσει μέτρα στήριξης για να μετριάσει τις επιπτώσεις στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις, τα οποία περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων επιδοτήσεις για τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου. Το σημερινό περιβάλλον είναι εξαιρετικά αβέβαιο και μια παρατεταμένη ενεργειακή κρίση ή η όξυνση της κρίσης, που θα οδηγήσει σε ακόμη υψηλότερες τιμές ενέργειας, θα απαιτούσε πρόσθετη δημοσιονομική στήριξη σε ένα περιβάλλον χαμηλότερης ανάπτυξης, γεγονός που θα οδηγήσει σε καθυστερήσεις στο σχέδιο δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Ως εκ τούτου, στο μέλλον, οι επιδοτήσεις αυτές είναι πιθανό να είναι περισσότερο στοχευμένες σε ευάλωτες ομάδες και νοικοκυριά, αλλά και πάλι, καθώς η σύγκρουση στην Ουκρανία συνεχίζεται, οι κίνδυνοι για την ανάπτυξη και το ισοζύγιο της κυβέρνησης είναι υψηλοί.
Τέλος, αναφέρετε ορισμένους λόγους για πιθανή υποβάθμιση (επίμονα αδύναμες οικονομικές επιδόσεις, μια αντιστροφή ή καθυστέρηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, νέα αστάθεια του χρηματοπιστωτικού τομέα). Θα προσθέτατε την πολιτική αβεβαιότητα ή την αλλαγή κυβέρνησης μετά τις εκλογές ως έναν από τους λόγους επίσης;
Οι λόγοι που οδηγούν στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας είναι όπως περιγράφονται εδώ. Στον βαθμό που η πολιτική αβεβαιότητα ή η αλλαγή κυβέρνησης μετά τις εκλογές θα μπορούσαν να επηρεάσουν αυτούς τους παράγοντες αξιολόγησης, είναι σημαντικοί. Οι κυβερνητικές πολιτικές και/ή οι ανατροπές των μεταρρυθμίσεων του παρελθόντος που οδηγούν σε οικονομική αβεβαιότητα και πιο συγκεκριμένα, στους δικούς μας παράγοντες, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιέσεις προς τα κάτω στις αξιολογήσεις.