Το λιανεμπόριο είναι το τυφλό σημείο των κυβερνήσεων, που κάνουν θεμελιώδες λάθος να αγνοούν την ανάγκη επενδύσεων -κατά τα πρότυπα της βιομηχανίας-, την ώρα που η αγορά «εκρήγνυται», όπως τονίζει στο Euro2day.gr ο Jacques Creyssel, πρόεδρος της FIRA, ο οποίος θα επισκεφθεί την Αθήνα σε λίγες ημέρες για το συνέδριο της ΕΣΕΕ*.
Μιλά για τον ισχυρό ανταγωνισμό και τον μονόδρομο του πολυκαναλικού μοντέλου και αναδεικνύει τους κινδύνους από τον πληθωρισμό, λόγω της πτώσης του όγκου πωλήσεων και των περιθωρίων κέρδους των λιανεμπόρων. Προειδοποιεί δε ότι αυτό που συνέβη στην Κίνα τα τελευταία δέκα χρόνια μπορεί να συμβεί στην... Ευρώπη.
Από τα στοιχεία που έχετε διαθέσιμα, σε τι θέση βρήκε το παγκόσμιο λιανεμπόριο η νέα κρίση που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία; Ποιες είναι οι επιπτώσεις σε πωλήσεις, αριθμό επιχειρήσεων και θέσεις εργασίας;
Το λιανικό εμπόριο έχει κεντρικό ρόλο στην καθημερινή ζωή όλων, παντού σε όλο τον κόσμο. Είναι επίσης συχνά ο μεγαλύτερος εργοδότης σε κάθε χώρα. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα από τις κρίσεις που βιώνουμε από τις αρχές του 2020. Η πανδημία Covid-19 είχε πολύ διαφορετικές συνέπειες σε κάθε κλάδο του λιανικού εμπορίου. O κλάδος λιανικής πώλησης τροφίμων, που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της συνεχούς πρόσβασης των ανθρώπων σε τρόφιμα, επωφελήθηκε από τον αναπροσανατολισμό των αγορών, λόγω του κλεισίματος εστιατορίων και πολλών άλλων δραστηριοτήτων. Ωστόσο, χρειάστηκε να επιβαρυνθεί με σημαντικά κόστη για να συνεχίσει να λειτουργεί, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των πελατών και των εργαζομένων τoυ ενώ αντιμετώπισε δυσκολίες και στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Οι λιανέμποροι -πλην τροφίμων- από την πλευρά τους, υπέφεραν από συχνά κλεισίματα κατά τις περιόδους περιορισμού. Αυτό είχε εξαιρετικά σοβαρές συνέπειες στα έσοδά τους, ιδίως για τους λιανοπωλητές ενδυμάτων και προσωπικών ειδών. Ωστόσο, ο κλάδος λιανικής πώλησης επίπλων σπιτιού, και ειδικότερα τα καταστήματα DIY και οικιακών συσκευών, επηρεάστηκαν λιγότερο από το κλείσιμο των καταστημάτων. Τα κατάφεραν καλύτερα να μετριάσουν τις επιπτώσεις χάρη στην πολύ έντονη αύξηση των πωλήσεών τους, ιδίως μέσω click and collect ή μέσω e-commerce.
Γενικά, ο μεγάλος νικητής στον τομέα του λιανικού εμπορίου ήταν το ηλεκτρονικό εμπόριο, το οποίο κέρδισε το ισοδύναμο 4 ετών ανάπτυξης σε μόλις ένα χρόνο. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τις ηλεκτρονικές αγορές παντοπωλείου, οι οποίες πλέον αντιπροσωπεύουν για παράδειγμα 10% των συνολικών πωλήσεων στη Γαλλία. Ήταν μόνο το μισό από αυτό πριν από την κρίση. Το ίδιο ισχύει και για τον κλάδο λιανικής πώλησης επίπλων σπιτιού, όπου μια εταιρεία όπως η Ikea είδε το μερίδιό της στο ηλεκτρονικό εμπόριο να αυξάνεται από 5% σε πάνω από 30%.
Όσο για τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι συνέπειές του είναι πολύ διαφορετικές σε σύγκριση με την πανδημία. Η πρώτη είναι μια άνευ προηγουμένου αύξηση του πληθωρισμού, την οποία δεν έχουμε δει για περισσότερα από 35 χρόνια. Σε πολλές χώρες, οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται κατά 7 έως 10%. Αυτός ο πληθωρισμός είναι αποτέλεσμα τόσο των προβλημάτων της εφοδιαστικής αλυσίδας για ορισμένα είδη όσο και της μαζικής αύξησης του κόστους των γεωργικών, βιομηχανικών και ενεργειακών πρώτων υλών. Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης είναι εξαιρετικά σοβαρές.
Η αύξηση των τιμών των τροφίμων μειώνει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και έχει άμεση συνέπεια τη μείωση των ποσοτήτων που πωλούνται. Αυτό ισχύει ήδη για ορισμένα είδη προϊόντων, όπως προσωπικής φροντίδας και ένδυσης. Επιπλέον, αυτός ο πληθωρισμός οδηγεί την κατανάλωση των νοικοκυριών σε προϊόντα χαμηλότερης τιμής, φαινόμενο που παρατηρείται ήδη. Τέλος, αυτή η κατάσταση οδηγεί σε μείωση των περιθωρίων κέρδους των λιανοπωλητών, επειδή δεν μπορούν να μετακυλίσουν στους πελάτες τους την πλήρη αύξηση των τιμών κτήσης τους ή του δικού τους κόστους, όπως για παράδειγμα στην ενέργεια. Αυτή είναι μια πολύ ανησυχητική κατάσταση για τον κλάδο του λιανικού εμπορίου, καθώς συνδυάζει πτώση του όγκου πωλήσεων με πτώση των περιθωρίων κέρδους τους.
Η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου και ο μετασχηματισμός της αγοράς συνδυάζεται με ίσες ευκαιρίες για όλους τους επιχειρηματίες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις;
Η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι επιτακτική ανάγκη για όλους τους λιανοπωλητές σήμερα, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους. Το νέο μοντέλο λιανικής είναι πολυκαναλικό και αυτό θα γίνεται όλο και πιο αναπόφευκτο. Σημαίνει ότι μπορείτε να συνδυάσετε, για το μέγιστο όφελος των πελατών, τις καλύτερες εμπειρίες αγορών σε φυσικά καταστήματα και μέσω διαδικτύου.
Είδαμε πώς η ανάπτυξη διαδικτυακών δραστηριοτήτων υπήρξε σωτήρια για ορισμένες επιχειρήσεις, όπως το catering, καθιστώντας δυνατή την επιβίωσή τους από την κρίση. Αυτή η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου θα απαιτήσει μεγάλες επενδύσεις για τις μικρές επιχειρήσεις καθώς και για τους μεγάλους λιανοπωλητές. Η διαδικτυακή πώληση δεν σημαίνει απλώς την προσθήκη άλλης μιας δραστηριότητας σε αυτό που ήδη κάνουν. Πρέπει να οδηγήσει σε μια συνολική επανεφεύρεση του τρόπου με τον οποίο δραστηριοποιούνται σε κάθε κατάστημα.
Πρέπει να επενδύσουμε στη διευκόλυνση και στον εκσυγχρονισμό της εμπειρίας αγορών, προκειμένου να κάνουμε τους πελάτες να θέλουν να συνεχίσουν να επιλέγουν να ψωνίζουν στον φυσικό κόσμο. Πρέπει να δημιουργηθούν αποτελεσματικότερα logistics για την αποθήκευση και τη μεταφορά των προϊόντων.
Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό να αντιμετωπιστεί, καθώς το περιβάλλον του ανταγωνισμού αλλάζει δραματικά. Αν πάρουμε για παράδειγμα τη βιομηχανία του λιανεμπορίου τροφίμων, η οποία ήταν παραδοσιακά πιο ανθεκτική, αυτό που παρατηρούμε στις μέρες μας είναι ότι πολλοί παράγοντες συνυπάρχουν και ανταγωνίζονται μεταξύ τους: παραδοσιακά καταστήματα, click and collect, cash and carry, home delivery και παράδοση από καταστήματα, παράδοση έτοιμων γευμάτων, quick commerce με παράδοση προϊόντων σε λίγα λεπτά από dark stores, παράδοση από την Deliveroo ή την Uber από εστιατόρια... Ο κόσμος του retail «εκρήγνυται», με συνέπειες για όλους τους παίκτες. Θα πρέπει να βοηθήσουμε όλους τους επαγγελματίες να προωθήσουν τη διαδικασία αναθεώρησης του μοντέλου τους και του τρόπου επιχειρηματικής λειτουργίας τους.
Αυτό που συνέβη στην Κίνα τα τελευταία δέκα χρόνια είναι μια απεικόνιση του τι είναι πιθανό να συμβεί γρήγορα στον υπόλοιπο κόσμο και ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Τα κράτη και οι κυβερνήσεις στηρίζουν επαρκώς αυτόν τον μετασχηματισμό της αγοράς ή κινδυνεύει με λουκέτα σε καταστήματα και απώλειες θέσεων εργασίας;
Το λιανικό εμπόριο είναι πολύ συχνά το τυφλό σημείο των κυβερνητικών πολιτικών. Αυτό είναι ακόμη πιο ακατανόητο καθώς το λιανικό εμπόριο είναι συχνά ο πιο σημαντικός τομέας για την οικονομία, ιδίως όσον αφορά την απασχόληση νέων με χαμηλή ειδίκευση.
Ένα από τα παραδείγματα αυτής της έλλειψης ενδιαφέροντος από τις κυβερνήσεις είναι το ευρωπαϊκό σχέδιο ανάκαμψης, το οποίο έχει δώσει τεράστια προτεραιότητα στον βιομηχανικό τομέα και έχει ξεχάσει σε μεγάλο βαθμό τον τομέα του λιανικού εμπορίου.
Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα θεμελιώδες λάθος, ειδικά από τη στιγμή που ο τομέας του λιανικού εμπορίου βιώνει αυτήν τη στιγμή μια τριπλή επανάσταση: την ψηφιακή επανάσταση, την περιβαλλοντική επανάσταση και την επανάσταση των δεξιοτήτων. Εάν οι κυβερνήσεις δεν καταστήσουν τον τομέα μας προτεραιότητα δημόσιας πολιτικής, ιδίως με την παροχή σημαντικής ενίσχυσης για επενδύσεις, θα πρέπει να φοβούνται εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες όσον αφορά τη δραστηριότητα και κυρίως την απασχόληση, σε όλες τις χώρες. Ορισμένες μελέτες, ιδίως στη Μεγάλη Βρετανία και στις Κάτω Χώρες, έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος είναι να χαθεί περίπου το ένα τρίτο όλων των θέσεων εργασίας στον τομέα του λιανικού εμπορίου.
Ειδικότερα στην Ευρώπη, μιας και εκπροσωπείτε και τη γαλλική αγορά, υπάρχει ενιαία στρατηγική για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και πού εστιάζετε την προσοχή σας;
Τον Δεκέμβριο του 2021, πραγματοποιήσαμε στη Γαλλία ένα πρωτότυπο πείραμα συνεννόησης, που ονομάζεται «Assises du Commerce», συγκεντρώνοντας για τρεις εβδομάδες τους εκπροσώπους της κυβέρνησης, εκείνους του λιανικού εμπορίου και όλους τους εταίρους μας από συνδικάτα ή οργανώσεις καταναλωτών, για να σκεφτούμε μαζί το μέλλον του κλάδου μας. Αυτή η συναρπαστική δουλειά, στην οποία είχα τη χαρά να συμπροεδρεύσω, έδειξε ότι η τριπλή επανάσταση -ψηφιακή, περιβαλλοντική και δεξιότητες- θα απαιτήσει διπλασιασμό των επενδύσεων στον τομέα του λιανικού εμπορίου τα επόμενα χρόνια. Με άλλα λόγια, συλλογικά, πρέπει να αυξήσουμε τις επενδύσεις από ένα ποσοστό (capex rate) 2% επί των πωλήσεων στο 4%. Δεδομένου ότι οι λιανέμποροι δεν έχουν τα μέσα να χρηματοδοτήσουν μόνοι τους αυτή την αύξηση των επενδύσεων, λόγω των χαμηλών περιθωρίων τους, είναι απαραίτητο για την κυβέρνησή μας να εφαρμόσει συγκεκριμένες ενισχύσεις.
Βρισκόμαστε στη διαδικασία διεξαγωγής μιας πανομοιότυπης μελέτης για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, μέσω του EuroCommerce. Τα πλήρη αποτελέσματα αυτής της μελέτης, που διεξάγουμε με τη McKinsey, θα γίνουν γνωστά τον Σεπτέμβριο. Όμως τα πρώτα διαθέσιμα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν μια τεράστια ανάγκη για επενδύσεις, για όλες τις εταιρείες λιανικής και σε όλες τις χώρες. Αυτό πρέπει επομένως να καταστεί σημαντική ευρωπαϊκή προτεραιότητα, κατά τον ίδιο τρόπο με τον βιομηχανικό τομέα, μέσω ειδικών προγραμμάτων που επιτρέπουν την απαλλαγή από τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις που απαγορεύουν επί του παρόντος τη χρηματοδότηση επενδύσεων στο λιανεμπόριο εκτός πολύ μικρών επιχειρήσεων.
* Ο Jacques Creyssel, Πρόεδρος της FIRA (Federation of International Retail Associations - Διεθνής Ομοσπονδία Ενώσεων Λιανικού Εμπορίου), θα συμμετέχει ως κεντρικός ομιλητής στο συνέδριο της ΕΣΕΕ "Future of Retail 2022", 27-29 Μαΐου, το οποίο πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Euro2day.gr ως χορηγού επικοινωνίας.