Μια σύγκρουση στην «πόρτα» της Ευρώπης θα έχει αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή οικονομία μέσω πολλαπλών καναλιών μετάδοσης, εκτιμά η κ. Giada Giani, Euro Area Economist, Director στη Citi Research (σ.σ. η συνέντευξη δόθηκε στις 30/3/2022).
Η κ. Giani δεν διστάζει να χαρακτηρίσει το υφιστάμενο σοκ που αντιμετωπίζει τώρα η Ευρωζώνη παρόμοιου μεγέθους και συγκρίσιμο με τα πετρελαϊκά σοκ της δεκαετίας του 1970 και διακρίνει όχι μόνο βραχυπρόθεσμες αλλά και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία για τις ευρωπαϊκές οικονομίες.
Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η άποψή της για τα επιτόκια στην Ευρωζώνη, όπου θεωρεί ότι «η μπάλα είναι στο γήπεδο των περιστεριών» πλέον.
Η κ. Giani υπογραμμίζει ότι η δημοσιονομική πολιτική είναι το εργαλείο εξόδου από την τρέχουσα κρίση, περιγράφει τη σημασία του σχεδίου ανάκαμψης (NGEU) για την Ελλάδα και εξηγεί πώς η αποφασιστικότητα της Γηραιάς Ηπείρου να απεξαρτηθεί από τις ρωσικές ενεργειακές εισαγωγές συνεπάγεται πιθανότατα ότι οι τιμές των ενεργειακών προϊόντων θα παραμείνουν αυξημένες τα επόμενα τρίμηνα ή και χρόνια.
Ποιες είναι οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και ποια τα «κανάλια μετάδοσης» της κρίσης;
Μια σύγκρουση, στο «κατώφλι» της Ευρώπης, θα έχει πιθανότατα αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή οικονομία μέσω πολλαπλών διαύλων μετάδοσης. Εντοπίσαμε πέντε από αυτά:
1) Συμπίεση στην επιχειρηματική και καταναλωτική εμπιστοσύνη και ως εκ τούτου επιβάρυνση στις επιχειρηματικές επενδύσεις και την ιδιωτική κατανάλωση. Τα προκαταρκτικά στοιχεία του Μαρτίου έχουν ήδη δείξει ένα πολύ μεγάλο σοκ στο κλίμα των ευρωπαϊκών νοικοκυριών και πιο μέτριες, αλλά και πάλι σημαντικές, μειώσεις και στην επιχειρηματική εμπιστοσύνη, με τον γερμανικό δείκτη Ifo να δέχεται το μεγαλύτερο πλήγμα.
2) Πίεση στα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών μέσω των υψηλότερων τιμών για κατανάλωση βασικών αγαθών (κυρίως οι τιμές της ενέργειας αλλά και των τροφίμων). Τα στοιχεία για την καταναλωτική εμπιστοσύνη έδειξαν ότι τα νοικοκυριά ανησυχούσαν περισσότερο από τις αναμενόμενες αυξήσεις των τιμών και την επιδείνωση της οικονομικής τους κατάστασης ως αποτέλεσμα αυτών.
3) Διατάραξη στις παραγωγικές διαδικασίες μέσω των μη-βιώσιμων υψηλών τιμών εισροών. Οι προσωρινές διακοπές της παραγωγής σε εργασίες έντασης ενέργειας (π.χ. χαλυβουργίες), απεργίες από παρόχους υπηρεσιών έντασης ενέργειας (υπηρεσίες μεταφορών) ή διαταραχές του εφοδιασμού λόγω μη διαθεσιμότητας ορισμένων εισροών (π.χ. αυτοκινητοβιομηχανίες) είναι παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο η σύγκρουση επηρεάζει ήδη τη βιομηχανική δραστηριότητα στην Ευρώπη.
4) Το ξεπούλημα (sell-off) των περιουσιακών στοιχείων που φέρουν κίνδυνο στα τέλη Φεβρουαρίου καθιστούσε τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες σχετικά αυστηρότερες, αλλά από επίπεδα που ήταν εξαιρετικά ευνοϊκά για την αύξηση του ΑΕΠ. Προς το παρόν, ο αντίκτυπος των αυστηρότερων χρηματοπιστωτικών συνθηκών είναι σχετικά μικρός.
5) Εμπορικοί δεσμοί. Οι εξαγωγές προς τη Ρωσία/Ουκρανία δεν έχουν ανακάμψει από τα χαμηλά επίπεδα μετά το 2014, οπότε ο αντίκτυπος της συρρίκνωσης του ΑΕΠ τους θα είναι λιγότερο σοβαρός, αλλά εξακολουθεί να είναι σημαντικός. Το 2019 οι εξαγωγές προς τη Ρωσία/Ουκρανία αντιστοιχούσαν στο 3,5% των εξαγωγών αγαθών της Ευρωζώνης και οι εισαγωγές προϊόντων μη ορυκτών καυσίμων στο 2,7% των συνολικών εισαγωγών της Ευρωζώνης. Ο αντίκτυπος στις καθαρές εξαγωγές και, ως εκ τούτου, στο ΑΕΠ, θα είναι πιθανώς μικρός, αλλά θα προστεθεί σε άλλες επιβαρύνσεις.
Πιστεύετε ότι η κατάσταση της Ρωσίας και της Ουκρανίας θα μπορούσε να επηρεάσει την οικονομία της Ευρωζώνης για τα επόμενα χρόνια; Είναι πιθανό οι ευρωπαϊκές οικονομίες να αντιμετωπίσουν σοκ τύπου δεκαετίας του '70;
Το σοκ στο εμπόριο που αντιμετωπίζει τώρα η Ευρωζώνη είναι πλέον συγκρίσιμου μεγέθους με τα πετρελαϊκά σοκ της δεκαετίας του 1970. Ο αποπληθωριστής των εισαγωγών επιταχύνθηκε στο 13% σε ετήσια βάση ήδη στο τέταρτο τρίμηνο του 2021, ο ταχύτερος ρυθμός από το 1982 και πολύ πάνω από κάθε πρόσφατο επεισόδιο αιχμής των τιμών του πετρελαίου (2000, 2008). Εκτιμούμε ότι θα φθάσει κοντά στο 20% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο φέτος. Όσο περισσότερο διαρκεί το σοκ στους όρους εμπορίου τόσο πιο πιθανό είναι να παγιωθεί ο πληθωρισμός. Η αποφασιστικότητα της Ευρώπης να απεξαρτηθεί από τις ρωσικές ενεργειακές εισαγωγές θα συνεπάγεται πιθανότατα ότι οι τιμές των ενεργειακών προϊόντων θα παραμείνουν αυξημένες τα επόμενα τρίμηνα/έτη.
Η ΕΚΤ επιταχύνει την ομαλοποίηση της πολιτικής της, αλλά παραμένει ασαφές τι θα καθοδηγήσει τα επόμενα βήματα της ΕΚΤ αλλά και τι επιδιώκει να επιτύχει. Ποια είναι η άποψη της Citigroup;
Ο υψηλός πληθωρισμός και η χαμηλότερη πραγματική ανάπτυξη θέτουν ένα δίλημμα για τις κεντρικές τράπεζες γενικότερα, ειδικά τώρα που ο πληθωρισμός είναι τόσο υψηλότερα από τον στόχο (και πιθανότατα θα παραμείνει πάνω από τον στόχο για τρία χρόνια).
Για την ΕΚΤ, βλέπουμε ότι μια μεγάλη πλειοψηφία των μελών του Συμβουλίου τάσσεται υπέρ της προόδου της ομαλοποίησης και της πραγματοποίησης της πρώτης αύξησης των επιτοκίων. Μόνο λίγοι ζητούν ταχείες αυξήσεις των επιτοκίων, οι περισσότεροι προτιμούν σταδιακές κινήσεις. Το βάρος της απόδειξης έχει μετατοπιστεί από τα «γεράκια στα περιστέρια» (σ.σ. «γεράκια» αποκαλούνται αυτοί που επιθυμούν πιο αυστηρή πολιτική και «περιστέρια» αυτοί που επιθυμούν πιο χαλαρή πολιτική), καθώς οι τελευταίοι πρέπει να πείσουν τους υπόλοιπους ότι η πιθανή χαμηλότερη ανάπτυξη θα μειώσει τελικά τον πληθωρισμό.
Αναμένουμε ότι η ΕΚΤ θα σταματήσει τις καθαρές αγορές περιουσιακών στοιχείων το τρίτο τρίμηνο φέτος και θα αρχίσει την αύξηση των επιτοκίων πιθανότατα τον Οκτώβριο κατά 25 μονάδες βάσης, αλλά θα σταματήσει την αύξηση σύντομα, όταν το επιτόκιο των καταθέσεων φθάσει στο 0%.
Μέχρι στιγμής, το πληθωριστικό σοκ είναι πολύ πιο ευρείας βάσης και περιλαμβάνει τις τιμές των τροφίμων, της ενέργειας και πολλά σημαντικά υλικά και εμπορεύματα. Πώς βλέπετε τον πληθωρισμό στην Ευρώπη και πώς θα μπορούσε να επηρεάσει τη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική στο μέλλον; Υπάρχει πραγματική απειλή ο πληθωρισμός να οδηγήσει σε ύφεση;
Ο πληθωρισμός έχει όντως γίνει πιο ευρείας βάσεως και η τελευταία σειρά διαταραχών της προσφοράς που προκλήθηκε από τις συγκρούσεις θα συμβάλει στη διατήρησή του πάνω από το 7% τους επόμενους μήνες. Η δημοσιονομική πολιτική είναι πραγματικά το μόνο διαθέσιμο εργαλείο που μπορεί να τιθασεύσει τον πληθωρισμό αυτή τη στιγμή, καθώς η φύση του σημερινού πληθωριστικού σοκ παραμένει κυρίως εξωγενής. Η νομισματική πολιτική μπορεί να κάνει πολύ λίγα πράγματα από αυτή την άποψη. Δεν αναμένουμε ότι ο υψηλός πληθωρισμός θα εμπεδωθεί σε σημείο που η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να συντρίψει πραγματικά την οικονομία, προκειμένου να επαναφέρει τον πληθωρισμό υπό έλεγχο. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη παραμένουν σχετικά σταθερές, κατά την άποψή μας.
Το NextGenEU ήταν ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός στην ευρωπαϊκή πολιτική. Είναι ένα νέο NextGenEU 2.0 ένα ρεαλιστικό σχέδιο για την Ευρώπη, προκειμένου να χρηματοδοτήσει την ενέργεια και την άμυνα;
Προς το παρόν δεν αναμένουμε κανένα νέο πρόγραμμα κοινού δανεισμού της ΕΕ για να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις της σύγκρουσης. Υπάρχουν ακόμη άφθονοι πόροι σε διάφορα ταμεία της ΕΕ (NGEU, ReactEU, κ.λπ.), που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση της ενεργειακής μετάβασης, συμπεριλαμβανομένου του «απογαλακτισμού» από τη Ρωσία. Δεν φαίνεται να υπάρχει «πολιτική όρεξη» ή μεγάλη πολιτική πίεση για τη λήψη πιο τολμηρών μέτρων τώρα. Το βαρύ φορτίο αφήνεται στις εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές.
Τέλος, η Ελλάδα προσπαθεί να ελιχθεί σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον. Ποια είναι η άποψή σας για την ελληνική οικονομία, τα ελληνικά ομόλογα και την επενδυτική βαθμίδα αλλά και τον αντίκτυπο του NGEU;
Η Ελλάδα είναι ο κύριος δικαιούχος ως ποσοστό του ΑΕΠ από το πρόγραμμα της ΕΕ NGEU και, δεδομένης της πρόσφατης ιστορίας της, είναι επίσης σε καλύτερη θέση από άλλες χώρες δικαιούχους για να απορροφήσει αυτά τα κεφάλαια. Έτσι, αναμένουμε μια μεγάλη επίπτωση στο ΑΕΠ. Το τελευταίο σοκ του πληθωρισμού αποτελεί προφανώς σημαντική επιβάρυνση, ιδίως για χώρες με σχετικά χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ όπως η Ελλάδα, όπου η ενέργεια και τα τρόφιμα αποτελούν μεγαλύτερο μερίδιο του καλαθιού κατανάλωσης.