Οι παράγοντες που θα κρίνουν τις επόμενες κινήσεις της Fed και της ΕΚΤ, η επίδραση του πολέμου στην Ουκρανία στα νομίσματα των χωρών, αλλά και η ελληνική οικονομία είναι τα θέματα συζήτησης με τον Αθανάσιο Βαμβακίδη, Managing Director & Global Head of Foreign Exchange Strategy της Bank of America, ο οποίος θα είναι ομιλητής στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 6 με 9 Απριλίου στους Δελφούς.
O πόλεμος στην Ουκρανία ανεβάζει τις τιμές των ενεργειακών προϊόντων και οι συνέπειες στην πορεία της εγχώριας οικονομίας είναι αρνητικές. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα, αλλά παράλληλα ο κ. Βαμβακίδης «κρούει τον κώδωνα» και σε ό,τι αφορά τη χρηστή χρήση των κονδυλίων από το πρόγραμμα Next Generation EU.
Πολύ ενδιαφέρον έχει η άποψή του ότι «η ΕΚΤ βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση» και εξηγεί τα διαφορετικά μονοπάτια στα οποία βαδίζουν οι οικονομίες και οι αποφάσεις πολιτικής των ΗΠΑ και της ΕΕ.
Σε πρόσφατη έκθεσή σας, υποστηρίξατε ότι οι αγορές βρίσκονται σε ένα «τρενάκι του τρόμου». Ποιοι είναι οι βραχυπρόθεσμοι καθοδικοί κίνδυνοι για το ευρώ από την Ουκρανία και τις αποφάσεις της Fed;
Οι αγορές υπήρξαν ευμετάβλητες φέτος, καθώς ο πληθωρισμός εξέπληξε έντονα ανοδικά, οι τιμές των εμπορευμάτων αυξήθηκαν απότομα και εμφανίστηκαν νέοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι. Ως αποτέλεσμα, το ευρώ έχει αποδυναμωθεί και παραμένει πολύ κάτω από τον ιστορικό μέσο όρο σε σχέση με το δολάριο ΗΠΑ. Τόσο η Fed όσο και η ΕΚΤ ξεκινούν τον μακρύ δρόμο προς την ομαλοποίηση της πολιτικής τους, καθώς πρέπει να εξισορροπήσουν την αξιοπιστία τους ως προς τον πληθωρισμό με τις επιπτώσεις από τα αρνητικά σοκ της προσφοράς.
Ήμασταν αρνητικοί στο ευρώ, λόγω της πολύ ισχυρότερης ανάκαμψης στις ΗΠΑ και του πολύ υψηλότερου πληθωρισμού στις ΗΠΑ και βλέπουμε περαιτέρω καθοδικούς κινδύνους. Η Fed βρίσκεται πολύ πίσω από την καμπύλη, με τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ να βρίσκεται σε υψηλό 40 ετών, τους μισθούς να αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς και μια οικονομία με έντονα σημάδια υπερθέρμανσης από τα μαζικά δημοσιονομικά κίνητρα. Αναμένουμε τουλάχιστον εφτά αυξήσεις από τη Fed φέτος και τέσσερις ακόμη αυξήσεις για το επόμενο έτος. Αναμένουμε ότι η ΕΚΤ θα ξεκινήσει αυξήσεις μόνο στο τέλος του τρέχοντος έτους. Το τελικό επιτόκιο των ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι 3%, ενώ το τελικό επιτόκιο της ΕΚΤ είναι πιθανό να παραμείνει κάτω από 1%. Οι διαφορές των επιτοκίων θα στηρίξουν το δολάριο σε αυτή την περίπτωση.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία υποδηλώνει επίσης περαιτέρω πτωτική τάση για το ευρώ, εφόσον συνεχίζεται. Η γεωπολιτική αβεβαιότητα θα μειώσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επενδυτών στην Ευρώπη. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας είναι ιδιαίτερα αρνητικές για την ευρωπαϊκή οικονομία, η οποία εξαρτάται πολύ περισσότερο από τις εισαγωγές ενέργειας σε σχέση με τις ΗΠΑ. Ακόμη και μετά από μια ειρηνευτική συμφωνία, η εφαρμογή της οποίας θα μπορούσε να πάρει χρόνο, έχει ήδη γίνει μεγάλη ζημιά για την ευρωπαϊκή οικονομία και οι τιμές της ενέργειας είναι πιθανό να παραμείνουν υψηλές.
Υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με την ευρωπαϊκή ανάπτυξη και πολλοί φόβοι για το σενάριο του στασιμοπληθωρισμού, όπως τη δεκαετία του '70, λόγω των τιμών των εμπορευμάτων. Ποιες είναι οι σκέψεις σας σχετικά με αυτό;
Ένα σενάριο στασιμοπληθωρισμού είναι πράγματι πολύ πιθανό για την ευρωπαϊκή οικονομία. Όχι ύφεση, αλλά αδύναμη ανάπτυξη. Όχι διψήφιος πληθωρισμός, αλλά επίμονος πληθωρισμός πάνω από τον στόχο του 2%. Μετά τον πόλεμο, αναθεωρήσαμε την ανάπτυξη της οικονομίας της Ευρωζώνης σε 2,8% και 1,7% το 2022 και το 2023, από 3,5% και 2,2% αντίστοιχα. Έχουμε επίσης αναθεωρήσει τον πληθωρισμό σε 6% και 2,4% το 2022 και το 2023, από 4,4% και 1,5%, αντίστοιχα.
Ακόμα και αν ορισμένα από τα σοκ που βρίσκονται σε εξέλιξη αποδειχθούν παροδικά, έχουν ήδη αποδειχθεί πιο επίμονα από ό,τι πολλοί αρχικά πίστευαν και έχουν αρχίσει να εμφανίζονται ενδείξεις για επιδράσεις 2ου γύρου στον πληθωρισμό.
Η Ουκρανία εξακολουθεί να επιβαρύνει αρνητικά τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών. Ποιες χώρες είναι πιο ευάλωτες στις υψηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων ή και λόγω της γεωγραφικής τους θέσης έναντι του γεωπολιτικού κινδύνου;
Η αντίδραση της αγοράς συναλλάγματος ήταν σε γενικές γραμμές η αναμενόμενη. Τα νομίσματα αγορών εμπορευμάτων τα πήγαν καλύτερα, τα ευρωπαϊκά νομίσματα εξασθένησαν περισσότερο, ενώ τα λεγόμενα ασφαλή νομίσματα (δολάριο ΗΠΑ, ελβετικό φράγκο, γεν) βρέθηκαν στη μέση. Τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών (ΕΜ) αποδυναμώθηκαν, καθώς οι επενδυτές μείωσαν τα ανοίγματα στον κίνδυνο, αλλά τα ευρωπαϊκά νομίσματα των αναδυόμενων αγορών επηρεάστηκαν περισσότερο, ιδίως δεδομένης της μακροχρόνιας τοποθέτησης στην αγορά νωρίτερα μέσα στο έτος. Κοιτάζοντας μπροστά, είμαστε long στο βραζιλιάνικο νόμισμα ρεάλ (BRL) και στο κολομβιανό πέσο (COP) και short στο κινεζικό νόμισμα γουάν (CNY) στα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών.
Η ΕΚΤ πήρε μια πιο «γερακίσια» (hawkish) στροφή. Τι περιμένετε όσον αφορά τις μελλοντικές αυξήσεις και τις αποφάσεις πολιτικής;
Αναμένουμε την πρώτη αύξηση της ΕΚΤ τον Δεκέμβριο, με τον Σεπτέμβριο επίσης πιθανό, ανάλογα με την εξέλιξη του πολέμου, ακολουθούμενη από άλλες τέσσερις αυξήσεις το επόμενο έτος. Βλέπουμε το τελικό επιτόκιο μόνο στο 0,75%, με τις επανεπενδύσεις του QE να συνεχίζονται μέχρι το τέλος του 2024. Αυτό προϋποθέτει ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί σε περίπου 2% μέχρι το 2024, κάτι που δεν είναι δεδομένο.
Η ΕΚΤ βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Ο πληθωρισμός είναι πολύ πάνω από τον στόχο της, αλλά κυρίως λόγω αρνητικών σοκ και παγκόσμιων δυνάμεων προσφοράς που βρίσκονται εκτός του ελέγχου της. Θέλουν μεν να απαλλαγούν από τα αρνητικά επιτόκια, αλλά επίσης δεν θέλουν να αυστηροποιήσουν την πολιτική τους πολύ νωρίς, δεδομένης της σημαντικής αβεβαιότητας για τις οικονομικές προοπτικές, ή κατά πολύ, δεδομένης της αδύναμης ανάκαμψης από την πανδημία και των επιπτώσεων από τους γεωπολιτικούς κινδύνους και τις υψηλές τιμές της ενέργειας. Ανησυχούν επίσης πολύ για τους κινδύνους κατακερματισμού, δεδομένης της μεγάλης εξάρτησης της περιφέρειας από τη στήριξη της ΕΚΤ. Σε αντίθεση με ό,τι βλέπουμε στις ΗΠΑ, η οικονομία της Ευρωζώνης δεν υπερθερμαίνεται και το μεγαλύτερο μέρος του πληθωρισμού είναι πιθανό να είναι παροδικό. Πρέπει επίσης να δουν πώς θα αντιδράσει η δημοσιονομική πολιτική, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η συνολική μακροοικονομική πολιτική στάση είναι κατάλληλη.
Σε σχέση με τη Fed, πιστεύετε ότι η συνεχιζόμενη ενίσχυση του πληθωρισμού των μισθών θα την ωθήσει να αντιδράσει ή ότι η κατάσταση στην Ουκρανία μπορεί να επηρεάσει ή να καθυστερήσει τις αποφάσεις της για τη χάραξη πολιτικής;
Αναμένουμε ότι η Fed θα προχωρήσει με τα σχέδια ομαλοποίησης της πολιτικής της παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ είναι ήδη πολύ υψηλός, ενώ η αύξηση των μισθών υποδηλώνει ισχυρές επιδράσεις δεύτερου γύρου που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Η Fed ξεκινά από μια εξαιρετικά χαλαρή πολιτική στάση και έχει πολύ έδαφος να καλύψει. Οι ΗΠΑ είναι ενεργειακά ανεξάρτητες και είναι λιγότερο εκτεθειμένες στους άμεσους και έμμεσους κραδασμούς από τον πόλεμο. Ο υψηλός πληθωρισμός μειώνει ήδη τα πραγματικά εισοδήματα, παρά την αύξηση των μισθών, υποδεικνύοντας καθοδικούς κινδύνους για την οικονομία. Εάν η Fed περιμένει περισσότερο, ο κίνδυνος είναι να χρειαστεί να σφίξει ακόμη περισσότερο, σοκάροντας τις αγορές. Στην πραγματικότητα βλέπουμε τον κίνδυνο η Fed να αναγκαστεί να προχωρήσει σε αύξηση κατά 50 μ.β. αντί για μόλις 25 μ.β. σε μία ή δύο από τις επόμενες συνεδριάσεις, εάν ο πληθωρισμός δεν κορυφωθεί μέχρι τον Απρίλιο.
Για το τέλος αφήσαμε την εγχώρια κατάσταση. Η Ελλάδα βρίσκεται σε τροχιά επιτάχυνσης της ανάπτυξής της το 2022. Πιστεύετε ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι κυρώσεις μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την οικονομία της;
Η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας είναι ιδιαίτερα αρνητική για την ελληνική οικονομία, αλλά η δυναμική εξακολουθεί να είναι θετική. Η ανάκαμψη από την πανδημία ήταν ισχυρή, ενώ οι πρόσφατες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν ήδη αρχίσει να αποδίδουν. Το κλειδί για την ελληνική οικονομία είναι το πόσο γρήγορα και πόσο αποτελεσματικά θα μπορέσει η κυβέρνηση να δαπανήσει το σημαντικό ποσό των κονδυλίων από το πρόγραμμα Next Generation EU - πακέτο ανάκαμψης από την Covid-19, ιδίως εάν η επαναφορά των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ υποδηλώνει δημοσιονομική εξυγίανση τα επόμενα χρόνια.
Η χώρα θα πρέπει επίσης να αποφύγει τυχόν κινδύνους υπερθέρμανσης ή υπερβολών από τη δαπάνη αυτών των κονδυλίων τα επόμενα χρόνια, καθώς θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανισορροπίες που θα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν, όταν τα χρήματα τελειώσουν. Ας μην ξεχνάμε ότι τα υψηλά ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και η διάβρωση της ανταγωνιστικότητας των τιμών ήταν οι βασικοί λόγοι της ελληνικής κρίσης την τελευταία δεκαετία. Η εστίαση θα πρέπει να γίνει σε επενδύσεις που θα αυξήσουν το εξαγωγικό δυναμικό της ελληνικής οικονομίας για τις επόμενες δεκαετίες.