Ο υποχρεωτικός, καθολικός εμβολιασμός όλου του πληθυσμού, χωρίς εξαιρέσεις και παρά την αντίθετη θέληση του εμβολιαζόμενου μπορεί να επιβληθεί μόνο σε αυταρχικά καθεστώτα, καθώς θίγει τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα ενός προσώπου και προσβάλλει τη θεμελιώδη αρχή της προστασίας της προσωπικότητας και της ατομικής ελευθερίας, ενώ εγκυμονεί κινδύνους για την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής του.
Ωστόσο, η επιβολή του μέτρου αυτού, εξαναγκαστικά, σε ορισμένες επαγγελματικές κατηγορίες που σχετίζονται με την προστασία της δημόσιας υγείας, όπως στους υγειονομικούς, είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα και τις διεθνείς συμβάσεις, καθώς στην περίπτωση αυτή διακινδυνεύεται η δημόσια υγεία και οι ζωές ασθενών, μολυσμένων ή μη.
Αυτό επισημαίνει σε συνέντευξή του στο iatronet.gr ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και πρώην υπουργός Εσωτερικών Αντώνης Μανιτάκης, παίρνοντας θέση στο ζήτημα που άνοιξε πρόσφατα ο πρωθυπουργός. Μάλιστα, υποστηρίζει πως εκτός από τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός θα μπορούσε να επιβληθεί και σε άλλες κατηγορίες, όπως οι εκπαιδευτικοί. Σε αυτή την κατεύθυνση βαδίζουν, όπως λέει, πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αναφορικά με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των νηπίων ή παιδιών παιδικών σταθμών.
Ποιο είναι το νομικό πλαίσιο που αφορά τις ιατρικές πράξεις και τους εμβολιασμούς στον γενικό πληθυσμό;
Δεν είναι δυνατό να επιβληθεί με απόφαση κυβερνητική, με νόμο του κράτους, ο καθολικός εμβολιασμός όλου του πληθυσμού χωρίς καμία εξαίρεση. Αυτό είναι αντίθετο και στη διεθνή σύμβαση του Οβιέντο για την προστασία της ελευθερίας του προσώπου από επεμβάσεις ιδίως της βιοϊατρικής αλλά και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που προστατεύουν τόσο την ιδιωτική ζωή όσο και τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα κάθε προσώπου. Δεν είναι δυνατό κανείς να δεχτεί επέμβαση στη σωματική ή ψυχική ακεραιότητά του, χωρίς τη συναίνεσή του. Αυτή είναι μια θεμελιώδης αρχή της προστασίας της προσωπικότητας και της ελευθερίας και αυτονομίας του καθενός.
Ένας επιπλέον μεγάλος κίνδυνος σε μια τέτοια περίπτωση είναι να δημιουργηθεί μια τεράστια βάση αποθήκευσης δεδομένων από σύγχρονα ηλεκτρονικά κέντρα και διεθνή κέντρα υπερ-συγκέντρωσης αποθήκευσης πληροφοριών, τα οποία δεν ξέρουμε πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. Θα συγκέντρωναν ενδεχομένως πληροφορίες για το προφίλ, την υγεία και την προσωπικότητα του καθενός, όπως τι ασθένειες έχει περάσει, αν έχει ή όχι εμβολιαστεί και πώς συμπεριφέρεται γενικά στη ζωή του. Θα φτιαχνόταν μια ακτινογραφία της υγείας του και της προσωπικότητάς του. Και αν οι πληροφορίες αυτές συσχετίζονταν με την αποθήκευση προσωπικών πληροφοριών από τα μέσα μαζικής και κοινωνικής δικτύωσης, καταλαβαίνετε πόσο εφιαλτική γίνεται η παρακολούθηση της προσωπικότητάς μας. Είναι ένα τρομακτικό ενδεχόμενο, που πρέπει να έχουμε υπόψη μας, για να καταλάβουμε τι θα συνέβαινε, αν γινόταν ο εμβολιασμός όπως γίνεται π.χ. στην Κίνα. Αλλά η Κίνα είναι ένα δεσποτικό κράτος. Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν είναι δυνατό να έρθει η πολιτεία και να σε εξαναγκάσει να εμβολιαστείς υποχρεωτικά ή να δεχτείς να υφίστασαι κάποιες εξετάσεις προληπτικές, όπως γινόταν στην περίοδο των ναζί, για οποιοδήποτε κρατικό ή δημόσιο σκοπό. Ο καθένας έχει την ευθύνη της προσωπικής του υγείας, αρκεί να μη διακινδυνεύεται άμεσα με την ανεύθυνη συμπεριφορά του η δημόσια υγεία και λαμβάνονται όλα τα μέτρα αποφυγής της προσβολής των ελευθεριών με τρόπο υπέρμετρο και μη αναγκαίο.
Ο πρωθυπουργός πρόσφατα άνοιξε το θέμα του υποχρεωτικού εμβολιασμού υγειονομικών. Κάτι τέτοιο είναι σύμφωνο με το Σύνταγμα;
Κατά τη γνώμη μου, βεβαίως είναι σύμφωνο με το Σύνταγμα. Γιατί οι υγειονομικοί είναι μια κατηγορία η οποία βρίσκεται ανάμεσα σε ασθενείς, νοσηλεύει και θεραπεύει ασθενείς με κορωνοϊό και έρχεται σε επαφή με φορείς του κορωνοϊού. Άρα για την προστασία της δικής τους υγείας, για την προστασία των τρίτων και της δημόσιας υγείας, πιστεύω ότι οι υγειονομικοί θα πρέπει να εξαναγκαστούν να εμβολιαστούν.
Ήδη ο κώδικας δεοντολογίας επιβάλλει στους γιατρούς να μην αρνούνται αδικαιολόγητα αναγκαίες και σωτήριες θεραπευτικές ενέργειες και προφυλάξεις. Να μην αρνούνται δηλαδή την υποχρεωτική υποβολή τους σε κάποια προληπτικά, αναγκαία ιατρικά επιβεβλημένα μέτρα, ώστε να αποφεύγεται η διάδοση μιας επιδημίας ή μιας μόλυνσης και ακόμη περισσότερο μιας πανδημίας.
Νομίζω ότι έστω και αν στην Ελλάδα αλλά και σε όλες τις χώρες είναι καταρχήν προαιρετικός ο εμβολιασμός στον γενικό πληθυσμό, για αυτή την ειδική κατηγορία λειτουργών της υγείας έχει τη νομιμοποίηση η πολιτεία να τους εξαναγκάσει να εμβολιαστούν.
Ποιες πιστεύετε ότι μπορούν να είναι οι συνέπειες σε περίπτωση άρνησης;
Είναι ένα ερώτημα το μέχρι πού μπορεί να φτάσει ο εξαναγκασμός. Μπορεί να φτάσει μέχρι την απόλυση; Μπορεί να θεωρηθεί παράπτωμα που επιδέχεται τιμωρίας; Πιστεύω σε ό,τι αφορά τις δυσμενείς συνέπειες, και με βάση όσα είπα προηγουμένως, ότι δεν θα πρέπει αυτές να είναι υπέρμετρες ή υπερβολικές. Καλό θα ήταν ο εξαναγκασμός τους να περάσει πρώτα από μία διαδικασία πειθαναγκασμού και όσοι επιμένουν στην άρνησή τους για μη σοβαρούς και αδικαιολόγητους λόγους, να έχει η άρνησή τους δυσμενείς για τους ίδιους συνέπειες, που να ποικίλλουν ως προς τη βαρύτητά τους. Να υπάρξουν δηλαδή κάποιες δυσμενείς συνέπειες ή κυρώσεις, είτε στην άσκηση του λειτουργήματός τους για μια περίοδο, είτε αν πρόκειται για ιδιωτικές επιχειρήσεις, π.χ. ιδιωτικές κλινικές, να στερηθούν ένα μέρος του μισθού τους λόγω ελλιπούς παροχής υπηρεσιών, ή να τους δοθεί αναγκαστική άδεια άνευ αποδοχών, ή διάφορες άλλες μορφές κυρώσεων. Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός δεν αφορά μόνο τους γιατρούς και τους νοσηλευτές που εργάζονται στο ΕΣΥ, αφορά και τις ιδιωτικές κλινικές. Άρα κι αυτοί πρέπει με κάποιον τρόπο να εξαναγκαστούν στον εμβολιασμό, χωρίς επαναλαμβάνω να έχουν τις πιο ακραίες συνέπειες. Να μη φτάσουν στην απόλυση.
Συμφωνείτε με την απόφαση του πρωθυπουργού να ανοίξει το θέμα τον Σεπτέμβριο και όχι τώρα, ώστε να μην υπάρξει ένταση με το σύστημα υγείας πιεσμένο;
Αυτή είναι μια εκτίμηση πολιτική, την οποία βρίσκω αρκετά σώφρονα εκ μέρους του κ. πρωθυπουργού. Μάλιστα εναρμονίζεται με την όλη πολιτική την οποία ακολουθεί η κυβέρνηση, η ελληνική αλλά και όλες οι κυβερνήσεις, όπως είπα προηγουμένως, στο θέμα του εμβολιασμού, ο οποίος κατά βάση είναι προαιρετικός και αυτό πρέπει να συμβαίνει σε μια φιλελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία.
Πιστεύετε πως η υποχρέωση εμβολιασμού θα μπορούσε να συμπεριλάβει και άλλες επαγγελματικές κατηγορίες, εκτός των υγειονομικών;
Βεβαίως. Στους δασκάλους και σε κάποιες κατηγορίες υπαλλήλων του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα που επιτελούν μια κοινωνική ή δημόσια λειτουργία με την ευρεία σημασία του όρου.
Εξάλλου, τόσο το ΣτΕ σχετικά πρόσφατα, όσο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Στρασβούργο, αποφάνθηκαν ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός των νηπίων στους βρεφονηπιακούς και νηπιακούς σταθμούς δεν αντίκειται στο Σύνταγμα και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας και της υγείας γενικά των παιδιών.
Επεκτείνοντας τον συλλογισμό μας, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αυτοί που έρχονται σε επαφή με παιδιά και νέους, δηλαδή οι δάσκαλοι και οι καθηγητές, επειδή έχουν μια ευθύνη προσωπική αλλά και μια ευθύνη απέναντι στους μαθητές τους, στους άλλλους, οφείλουν για λόγους στοιχειώδους αλληλεγγύης και προσωπικής υπευθυνότητας να δεχτούν τον υποχρεωτικό εμβολιασμό. Πώς θα πάνε να διδάξουν όταν είναι φορείς ή όταν ενδεχομένως είναι φορείς του ιού;
Για τον ίδιο λόγο δεν μπορούν να αρνηθούν τα τεστ. Ευτυχώς αυτά γίνονται ενσυνείδητα, χωρίς αντίδραση και είναι πολύ ενθαρρυντικό το ότι η κοινωνία μας δεν χρειάζεται καταναγκαστικούς νόμους για να πειθαρχήσει σε ορισμένα μέτρα και να δείξει ότι έχει μια συναίσθηση συλλογικής και κοινωνικής ευθύνης και αλληλεγγύης.
Ένα από θετικά της εποχής του κορωνοϊού είναι ότι μάθαμε οι περισσότεροι από μας να σεβόμαστε επιτέλους τον λόγο της επιστήμης. Και η επιστήμη εθίστηκε στο να συνεργάζεται και να φωτίζει τους πολιτικούς. Η πολιτική ασκήθηκε στο να συμβουλεύεται τους ειδικούς πριν πάρει τις αποφάσεις της και να παίρνει αποφάσεις με βάση τα δεδομένα που έχουν συλλεγεί και τις εισηγήσεις που κάνουν τεκμηριωμένα οι επιστήμονες.