«Ανεξάρτητα από το συμβόλαιο ή το πακέτο καρτοκινητής που θα επιλέξει ένας καταναλωτής, η Ελλάδα είναι πολύ ακριβή» σε σχέση με επτά χώρες της Ευρώπης που μελετήθηκαν στην πρόσφατη έκθεση για την Επιτροπή Ανταγωνισμού, λέει ο συνιδρυτής της φινλανδικής εταιρείας Rewheel.
Ο Αντώνης Δρόσσος, που βρίσκεται στο στόχαστρο της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) και των εταιρειών του κλάδου, συστήνει σε όλες τις πλευρές να αναζητήσουν το πλήρες κείμενο της έκθεσης που παρέδωσε η Rewheel στην Επιτροπή Ανταγωνισμού. Τονίζει, επίσης, πως η κυβέρνηση μπορεί μέσω της δημοπρασίας για παραχώρηση φάσματος για την πέμπτη γενιά (5G) να επιχειρήσει την προσέλκυση τέταρτου παίκτη. Τέλος, ξεκαθαρίζει πως στην έκθεση, ουδεμία αναφορά γίνεται για απουσία ανταγωνισμού, αλλά για «ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες ο ανταγωνισμός πιθανά περιορίζεται».
Ο κ. Δρόσσος λέει πως στη Φινλανδία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στη διάρκεια της καραντίνας, πολλές οικογένειες πήγαν στα εξοχικά ή στο πατρικό τους σπίτι και χρησιμοποίησαν το συμβόλαιο κινητής, που ενίοτε προσφέρει από 50 Gb έως 100 Gb σε data, ώστε να εργάζονται οι γονείς και να παρακολουθούν μαθήματα εξ αποστάσεως τα παιδιά. Αντίθετα, όπως λέει, γνωρίζει οικογένειες στην Ελλάδα που πήγαν στο εξοχικό και επέστρεψαν στην Αθήνα γιατί τα υφιστάμενα συμβόλαια κινητής δεν προσφέρουν τόσο μεγάλες ποσότητες data, ώστε να καλύψουν τις ανάγκες μιας οικογένειας.
Ο ίδιος θεωρεί πως τόσο η ΕΕΤΤ όσο και οι εταιρείες, στην «άδικη κριτική τους» κατά της έκθεσης, παραλείπουν να επισημάνουν το γεγονός ότι επί πέντε συνεχή χρόνια οι μελέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τη σύγκριση τιμών στην κινητή θεωρούν την Ελλάδα ως μία από τις ακριβότερες χώρες. Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγούμαστε και εμείς επί έξι συναπτά έτη, τονίζει και αναρωτιέται: «Εστω και αν η δική μας έκθεση έχει άλλους λόγους κ.λπ. να επισημαίνει τις υψηλές τιμές. Ποιους λόγους έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή;».
Οι εταιρείες υποστηρίζουν πως βασίζετε την έρευνά σας σε κάποια πακέτα συμβολαίου, αρκετά υψηλού κόστους, που στην ουσία δεν απεικονίζουν τις πραγματικές συνθήκες της αγοράς. Τι απαντάτε;
Κατ’ αρχάς καταλαβαίνω το άγχος που διακατέχει τις διοικήσεις των ελληνικών εταιρειών τηλεπικοινωνιών και γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να δώσω ορισμένες διευκρινίσεις και να ξεκαθαρίσω μερικά σημεία. Πρώτα απ’ όλα υπάρχουν δύο εκδόσεις της έκθεσης/μελέτης διαθέσιμες: Υπάρχει τμήμα της έκθεσης που δημοσιεύθηκε καθώς το ανέβασε στην ιστοσελίδα της η ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού και υπάρχει η πλήρης έκδοση της έκθεσης που είναι διαθέσιμη μόνο στην Επιτροπή. Συστήνω, λοιπόν, στις ελληνικές εταιρείες τηλεπικοινωνιών και στην Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) να αποφεύγουν τα σχόλια που γίνονται πριν διαβάσουν ολόκληρη την έκθεση. Για παράδειγμα, τα σχόλια πως δεν συμπεριλαμβάνουμε στην έρευνα τα πακέτα καρτοκινητής τηλεφωνίας είναι ανακριβή. Υπάρχει το πρώτο τμήμα της έκθεσης, όπου παρουσιάζονται τα κύρια συμπεράσματα και δημοσιοποίησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, και υπάρχει η πλήρης έκδοση της έκθεσης, που περιλαμβάνει όλες τις λεπτομέρειες. Εμείς ως Rewheel ασχολούμαστε με τις συγκρίσεις τιμών στη μετάδοση δεδομένων (data) στην κινητή τηλεφωνία για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΟΟΣΑ από το 2014, δύο φορές τον χρόνο. Γι’ αυτές τις αγορές, όπως σαφώς αναφέρουμε στη μεθοδολογία μας, μετράμε δύο πράγματα: την τιμή των πακέτων συμβολαίων που περιλαμβάνουν κλήσεις φωνής, SMS και data, καθώς και την τιμή των πακέτων data.
Όταν αναλύσεις τα συγκριτικά στοιχεία από το 2014 μέχρι σήμερα, στις περισσότερες αγορές ή, για να το πω διαφορετικά, στις αγορές που είναι περισσότερο ανταγωνιστικές σε Ε.Ε. και ΟΟΣΑ, οι περισσότεροι πάροχοι στα πακέτα συμβολαίου προσφέρουν απεριόριστα λεπτά φωνητικών κλήσεων και SMS, καθώς και κάποιο όγκο δεδομένων (στη μεθοδολογία μας σημαίνει τουλάχιστον 1.000 λεπτά ομιλίας και 1.000 SMS). Από το 2014, η τάση δείχνει πως αυτά είναι τα de facto πακέτα συμβολαίου που παρέχουν οι περισσότεροι πάροχοι. Το 2014 υπήρχαν ελάχιστες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, όπου αυτά τα πακέτα συμβολαίου ήταν εξαιρετικά ακριβά. Ιστορικά αυτά τα πακέτα ήταν ακριβά εξαιτίας των τελών τερματισμού, που τότε ήταν πολύ υψηλά. Γι’ αυτό αποφασίσαμε το 2015 να παρέχουμε υπηρεσίες σύγκρισης πακέτων συμβολαίου που προσφέρουν φωνή, SMS και data, δηλαδή πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Γιατί έτσι μπορούσαμε να συγκρίνουμε άμεσα και την τιμή των data.
Όταν λοιπόν κληθήκαμε από την ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού, είχαμε, όπως είναι φυσικό, όλα τα ιστορικά στοιχεία γι' αυτά ακριβώς τα πακέτα. Πρόκειται για πακέτα που δεν συνδυάζονται με κάτι άλλο (π.χ. με σύνδεση σταθερής τηλεφωνίας). Πράγματι τα χρησιμοποιήσαμε σε ένα τμήμα της μελέτης, γιατί είχαμε αναλυτικά ιστορικά στοιχεία για όλες τις χώρες της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ. Όμως, δεν μείναμε μόνο εκεί. Προχωρήσαμε σε σύγκριση όλων των πακέτων συμβολαίου, καρτοσυμβόλαια και καρτοκινητής τηλεφωνίας που προσφέρονται στην ελληνική αγορά, μεταξύ της Ελλάδας και επτά επιλεγμένων χωρών (τις αναφέρουμε στην περίληψη της έκθεσης που δημοσιοποιήθηκε). Σε αυτή τη σύγκριση, στην οποία λαμβάνουμε υπόψη όλα τα πακέτα, είδαμε πως ανεξάρτητα από το πακέτο που θα επιλέξει κάποιος πελάτης, η Ελλάδα είναι πολύ ακριβή.
Λαμβάνετε, όμως, υπόψη σας τις εκπτώσεις ή τις άλλες συνδυαστικές προσφορές (π.χ. σταθερής και κινητής τηλεφωνίας) στην έκθεσή σας;
Φυσικά, όλοι οι πάροχοι στην Ευρώπη και όχι μόνο στην Ελλάδα προσφέρουν εκπτώσεις σε συγκεκριμένους καταναλωτές. Για παράδειγμα, αν συνδυάσουν σταθερή και κινητή τηλεφωνία. Όμως όταν κάνεις μια σύγκριση, πρέπει να συγκρίνεις όμοια πράγματα. Όταν συγκρίνουμε πόσα πληρώνει ένας πελάτης για 5G σε data στην κινητή, μαζί με 300 SMS και 300 λεπτά ομιλίας, πρέπει να συγκρίνουμε αντίστοιχα πακέτα και όχι την τιμή που πληρώνει ο καταναλωτής αν πάρει, με άλλα 30 ευρώ μια σταθερή ευρυζωνική σύνδεση! Αν ο ίδιος πελάτης θέλει π.χ. αυτά τα 5 Gb, πρέπει να πληρώσει περισσότερα χρήματα για να πάρει και την ευρυζωνική σύνδεση. Και δεν θέλει να πληρώσει άλλα χρήματα, γιατί δεν θέλει ευρυζωνική σύνδεση. Θέλει με τα ίδια χρήματα που πληρώνουν αρκετοί καταναλωτές στην Ευρώπη να έχει τα 5G σε data για το κινητό του! Πρέπει να συγκρίνεις μήλα με μήλα! Αν οι εταιρείες θέλουν να συγκρίνουν τα συνδυαστικά πακέτα προσφορών στην Ευρώπη, υπάρχουν τέτοιες μελέτες και μπορούν να τις αναζητήσουν.
Το δεύτερο επιχείρημα των εταιρειών συνδέεται με την υψηλή φορολογία με την οποία επιβαρύνονται οι χρήστες. Όπως λένε, αν αφαιρεθούν οι φόροι, τότε οι τιμές είναι πολύ χαμηλότερες.
Το τέλος κινητής τηλεφωνίας στα πακέτα συμβολαίου κάτω των 50 ευρώ είναι μεταξύ 12% και 15% και το έχουμε συμπεριλάβει στη σύγκριση τιμών. Και είμαστε έκπληκτοι που διαβάζουμε αυτά τα σχόλια καθώς όλα αυτά αναφέρονται αναλυτικά στο δημοσιοποιημένο τμήμα της έκθεσης. Συγκεκριμένα, για τα πακέτα που πωλούν οι εταιρείες κινητής με κόστος μέχρι 20 ευρώ τον μήνα, που αν αφαιρέσεις το τέλος κινητής τηλεφωνίας αλλά και τον ΦΠΑ, το καθαρό κόστος θα πέσει στα 14 ή 15 ευρώ, έχουμε έναν πίνακα με το τι παίρνει ο καταναλωτής με αυτό το ποσό. Πρόκειται κυρίως για πακέτα που δεν έχουν ούτε 1.000 SMS, αλλά περίπου 200 λεπτά φωνητικών κλήσεων και 200 ή 300 SMS ενώ δεν έχουν ούτε 1 Gb σε data. Την ίδια στιγμή, με αυτά τα 20 ευρώ μεικτά (δηλαδή και πάλι με 14 ή 15 ευρώ προ φόρων), σε άλλες χώρες της Ευρώπης οι καταναλωτές παίρνουν 100 Gb και απεριόριστα λεπτά φωνητικών κλήσεων και SMS.
Πώς είναι λοιπόν δυνατόν να υποστηρίζουν οι διοικήσεις των εταιρειών πως οι τιμές δεν είναι ακριβές; Η διοίκηση της Wind είπε σήμερα (σ.σ. χθες) πως οι περισσότεροι πελάτες πληρώνουν κάτω από 30 ευρώ, κάτι που φυσικά το έχουμε υπόψη μας, όπως σας εξήγησα. Δηλαδή αν αφαιρέσουμε τους φόρους, τότε ο μέσος χρήστης πληρώνει περίπου 22 ευρώ. Με βάση την ίδια ανακοίνωση της Wind, ο ίδιος μέσος πελάτης χρησιμοποιεί περίπου 1,5 Gb τον μήνα με αυτό το ποσό, όταν στην Ευρώπη με το ίδιο ποσό παίρνει από 50 μέχρι 100 Gb τον μήνα, μαζί με απεριόριστες κλήσεις και SMS! Αν πάτε σήμερα στην ιστοσελίδα της Wind και δείτε τα πακέτα καρτοσυμβολαίου (καρτοσύνδεσης), οι τιμές είναι μεταξύ 19 και 31 ευρώ. Και αυτά τα πακέτα έχουν 300 λεπτά συνομιλίας εντός χώρας, σε κάποιες περιπτώσεις 500 λεπτά, 300 SMS και data μέχρι 1 Gb. Δηλαδή επιβεβαιώνεται αυτό που γράφουμε: Πως σε άλλες χώρες της Ευρώπης, με το ίδιο ποσό, οι καταναλωτές παίρνουν απεριόριστες κλήσεις και απεριόριστα data.
Στην αγορά, όπως προκύπτει και από την ανακοίνωση της Wind, αναρωτιούνται επίσης γιατί δεν επισημαίνετε στη μελέτη το γεγονός πως ο ΟΤE έχει περίπου το 60% της αγοράς τηλεπικοινωνιών με βάση τα έσοδα και σχεδόν το 90% των κερδών.
Η Ελλάδα είναι πράγματι μία από τις χώρες όπου ένας πάροχος έχει τόσο υψηλό μερίδιο αγοράς. Είναι, όμως, αυτός ο λόγος για τον οποίο οι άλλοι πάροχοι δεν προσφέρουν φθηνότερα πακέτα; Όχι, δεν είναι αυτός ο λόγος! Στην Ελβετία, με την οποία κάνουμε αρκετές συγκρίσεις στην πλήρη έκδοση της έκθεσής μας, η κρατική Swisscom έχει μερίδιο 55% της αγοράς, σχεδόν όσο έχει και η Cosmote. Ωστόσο στην Ελβετία, μία από τις πιο ακριβές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών παγκοσμίως με βάση του σχετικούς δείκτες τιμών καταναλωτή, μπορείς να αγοράσεις -από τους δύο ανταγωνιστές της Swisscom- με 20 ευρώ απεριόριστες φωνητικές κλήσεις, SMS και data. Και το ερώτημα είναι γιατί στην Ελβετία, όπου κυριαρχεί ένας κρατικός τηλεπικοινωνιακός οργανισμός, οι δύο άλλοι πάροχοι προσφέρουν αυτές τις χαμηλές τιμές και όχι στην Ελλάδα; Συνεπώς το γεγονός πως η Cosmote έχει τόσο μεγάλο μερίδιο είναι προβληματικό, γιατί αυξάνει τη συγκέντρωση της αγοράς, κάτι που δεν θεωρείται θετικό για την αποδοτική λειτουργία του ανταγωνισμού, αλλά δεν εξηγεί γιατί οι άλλοι δύο πάροχοι στην Ελλάδα δεν προσφέρουν αρκετά φθηνότερα πακέτα.
Αφού υποστηρίζετε πως δεν υπάρχει αρκετός ανταγωνισμός, γιατί δεν έχει μπει τόσα χρόνια ένας τέταρτος «παίκτης» στην ελληνική αγορά, που θα προσφέρει χαμηλότερες τιμές;
Πρώτα απ’ όλα δεν υποστηρίξαμε πως απουσιάζει ο ανταγωνισμός! Αυτό που λέμε, είναι πως με βάση την ανεξάρτητη γνώμη μας και την έρευνα που κάναμε τα τελευταία σχεδόν δέκα χρόνια σε αυτό τον συγκεκριμένο τομέα, πιστεύουμε πως υπάρχουν ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες ο ανταγωνισμός πιθανά περιορίζεται. Ουδέποτε αναφέραμε πως δεν υπάρχει ανταγωνισμός στην ελληνική αγορά κινητής τηλεφωνίας. Συγκρίναμε τις τιμές, γιατί αυτό κάνουμε. Και στις αγορές που οι τιμές είναι υψηλότερες από κάποιες άλλες, προσπαθούμε να εξηγήσουμε τους λόγους για τους οποίους πιθανώς υπάρχουν αυτές οι υψηλές τιμές. Είναι το κόστος, είναι η γεωγραφία της χώρας, κάποιοι άλλοι λόγοι; Αυτό που αναφέρουμε στην έκθεσή μας είναι οι λόγοι που κατά την άποψή μας οδηγούν υψηλότερα τις τιμές στην Ελλάδα. Η έκθεση σε κανένα σημείο δεν αναφέρεται σε συμπεριφορές παραβίασης του ανταγωνισμού από κάποιον πάροχο. Εμείς μιλάμε για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της αγοράς που, με βάση τα δικά μας στοιχεία και την ανάλυση, ενδέχεται να περιορίζουν τον ανταγωνισμό. Και πρόκειται για τη δική μας άποψη και όχι την άποψη της ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία ούτως η άλλως σήμερα δεν έχει και την αρμοδιότητα να εκφράσει κάποια άποψη.
Στην έκθεσή σας προτείνετε στην ελληνική κυβέρνηση να αξιοποιήσει τον διαγωνισμό για την παραχώρηση φάσματος για τα δίκτυα πέμπτης γενιάς κινητής τηλεφωνίας, ώστε να μπει τέταρτος παίκτης στην αγορά. Τι μέτρα πρέπει να πάρει;
Τόσο τα στοιχεία της Rewheel όσο και οι δηλώσεις αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συμφωνούν πως οι αγορές κινητής τηλεφωνίας με τέσσερις παίκτες είναι πιο ανταγωνιστικές σε σχέση με αυτές όπου λειτουργούν τρεις. Εμείς μετράμε συστηματικά αυτό το φαινόμενο, με τις τιμές να είναι πολύ χαμηλότερες στις αγορές με τέσσερις παίκτες ή στις αγορές που υπάρχουν μεν τρεις πάροχοι αλλά ο ένας είναι «αποστάτης» (maverick). Αυτό που λέμε στην έκθεση είναι πως σε ορισμένες χώρες, όπως η Τσεχία που έχει αντίστοιχα χαρακτηριστικά με την Ελλάδα, ο πλέον αποδοτικός τρόπος για την ενίσχυση του ανταγωνισμού είναι η είσοδος τέταρτου παίκτη. Είναι σαφές πως τόσο η κυβέρνηση όσο και ο ρυθμιστής της αγοράς μπορούν να προχωρήσουν σε κάποια μέτρα που πιθανώς θα θεωρηθούν ελκυστικά για έναν τέταρτο παίκτη, αλλά δεν μπορούν να εγγυηθούν την είσοδό του. Εμείς προτείνουμε κάποια μέτρα που πιθανώς θα θεωρηθούν ελκυστικά, ώστε μέσω της δημοπρασίας για το φάσμα του 5G να συμμετάσχει ένας τέταρτος παίκτης. Θα συμμετάσχει; Προς το παρόν δεν βλέπουμε κάποιον διεθνή τηλεπικοινωνιακό όμιλο που να έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον εισόδου στην ελληνική αγορά.
Ποια άλλα μέτρα πρέπει να πάρει η κυβέρνηση για να μειωθούν οι τιμές; Το λέτε στο τμήμα της έκθεσης που δεν δημοσιοποιήθηκε;
Πράγματι, στο τμήμα της έκθεσης που δεν δημοσιοποιήθηκε, καταθέτουμε τις δικές μας προτάσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει πως θα υιοθετηθούν από τους αρμοδίους. Αυτό που μπορώ να πω τώρα είναι πως υπάρχουν διάφορα είδη μέτρων. Υπάρχουν μέτρα που μπορούν να ληφθούν εκ των προτέρων από τον ρυθμιστή, σε συνεργασία με την κυβέρνηση. Ο καλύτερος δρόμος για την επιβολή τέτοιων μέτρων, κατά τη γνώμη μας, είναι η επικείμενη δημοπρασία για το φάσμα του 5G. Μπορείς π.χ. να συνοδεύσεις την παραχώρηση φάσματος με συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Να πεις, δηλαδή, στις εταιρείες πως θα πάρουν το φάσμα σε χαμηλότερες τιμές, αν δεσμευτούν πως θα κάνουν κάτι. Αυτό έγινε σε πολλές αντίστοιχες δημοπρασίες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχουν και τα εκ των υστέρων μέτρα, για τα οποία είναι ακόμα υπεύθυνη η ΕΕΤΤ.
Τι ακριβώς συμβαίνει στην Ευρώπη με τη ρύθμιση και τον ανταγωνισμό στην αγορά τηλεπικοινωνιών; Υπάρχει ενιαία αρχή ανταγωνισμού ή υπάρχει αυτό που γνωρίζουμε στην Ελλάδα, όπου η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) εποπτεύει τον ανταγωνισμό στην αγορά τηλεπικοινωνιών και όχι η Επιτροπή Ανταγωνισμού;
Όπως καταλαβαίνω, αυτό είναι και ένα από τα ζητήματα που εξετάζει μια νομοπαρασκευαστική επιτροπή του υπουργείου Ανάπτυξης που συστάθηκε στις αρχές του έτους με επικεφαλής τον πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού κ. Ι. Λιανό, με επίκεντρο τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού και την ενσωμάτωση κοινοτικών οδηγιών. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τι θα προτείνουν. Για να απαντήσω, όμως, στην ερώτησή σας -και η απάντηση είναι η θέση της Rewheel και μόνο-, πρέπει να πω ότι η κατάσταση στην Ελλάδα είναι ειδική. Όπως επισημαίνουμε και στη μελέτη, δεν γνωρίζουμε κάποια χώρα όπου η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν έχει την αρμοδιότητα να ελέγξει την εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τον ανταγωνισμό σε έναν κλάδο όπως οι τηλεπικοινωνίες. Φυσικά υπάρχουν κλαδικοί ρυθμιστές στην αγορά τηλεπικοινωνιών στα άλλα κράτη-μέλη, αλλά είναι δύσκολο να εντοπίσεις περιπτώσεις όπου ο ρυθμιστής της αγοράς (σ.σ. η ΕΕΤΤ) έρχεται να ελέγξει αν η ρύθμιση λειτουργεί! Γι’ αυτό κατά τη γνώμη της Rewheel, ο έλεγχος για το πώς εφαρμόζεται μια ρύθμιση πρέπει να γίνεται από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Θεωρούμε παράξενο το γεγονός πως ο ρυθμιστής ενός κλάδου καλείται εκ των προτέρων (ex ante) να προωθήσει ρυθμίσεις και στη συνέχεια (ex post) να λάβει μέτρα ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά η ρύθμιση. Αν το έκανε αυτό, θα παραδεχόταν πως η αρχική ρύθμιση που ο ίδιος προώθησε δεν ήταν ικανοποιητική! Στην Ολλανδία και στην Ισπανία, μάλιστα, ο ρυθμιστής της αγοράς τηλεπικοινωνιών συγχωνεύθηκε ή εντάχθηκε κάτω από την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Η Rewheel είχε αναλάβει την εκπόνηση μελέτης για την ολλανδική αγορά τηλεπικοινωνιών.