Tα τελευταία χρόνια, η παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών γίνεται όλο και περισσότερο με τη χρήση χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (FinTech). Στην Ελλάδα, το φαινόμενο αυτό εντάθηκε κατά την πανδημία του κορωναϊού και συνεχίστηκε κατόπιν αυτής. Παρατηρούμε, λοιπόν, αύξηση των υπηρεσιών που προσφέρονται ηλεκτρονικά, καθώς και επέκταση τομέων όπως ηλεκτρονικό εμπόριο και οι ανέπαφες συναλλαγές με κάρτες. Με τον όρο χρηματοοικονομική καινοτομία εννοούμε την παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών με χρήση νέων τεχνολογιών, όπως Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence ή ΑΙ), μηχανική μάθηση (machine learning), διεπαφές προγραμματισμού εφαρμογών (APIs), τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (DLT) κ.λπ. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να οδηγήσουν σε νέα επιχειρηματικά μοντέλα, νέες εφαρμογές, διαδικασίες ή νέα προϊόντα, με σημαντική επίδραση στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στην παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.
Τα οφέλη και οι κίνδυνοι
Η χρηματοοικονομική καινοτομία έχει τη δυνατότητα να προσφέρει πολλά οφέλη για τους καταναλωτές και για τις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, οι καταναλωτές αποκτούν εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε ψηφιακές εφαρμογές καθώς και σε νέες υπηρεσίες και προϊόντα. Ο ανταγωνισμός αυξάνεται, προσφέροντας οικονομικότερα και πιο αποτελεσματικά προϊόντα. Με τη σειρά τους, οι επιχειρήσεις μπορούν να δημιουργήσουν καινοτόμα και πιο ανταγωνιστικά προϊόντα και να διεκδικήσουν μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά. Συνολικά, η χρηματοοικονομική καινοτομία μπορεί να συντελέσει στην ανάπτυξη ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος που θα είναι πιο ασφαλές και αποτελεσματικό για τους πολίτες.
Από την άλλη, η καινοτομία παρουσιάζει και κινδύνους, σε τομείς όπως προστασία των προσωπικών δεδομένων και των καταναλωτών, ηλεκτρονικές απάτες, κανονιστική συμμόρφωση, κυβερνοασφάλεια, ξέπλυμα χρήματος και χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Η χρήση νέων τεχνολογιών μπορεί να εγείρει και θέματα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.
Ο ρόλος της κεντρικής τράπεζας
Λαμβάνοντας υπόψη τα οφέλη αλλά και τους κινδύνους της χρηματοοικονομικής καινοτομίας, η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της έχει αναλάβει και συμμετέχει σε δράσεις και πρωτοβουλίες με επίκεντρο την καινοτομία. Οι δράσεις αυτές διακρίνονται σε τρεις κυρίως άξονες.
- Ο πρώτος άξονας είναι η παρακολούθηση και η ενεργή συνεισφορά στη διαμόρφωση του νέου, συναφούς με την καινοτομία, ευρωπαϊκού κανονιστικού πλαισίου καθώς και η προετοιμασία για την ανάληψη νέων αρμοδιοτήτων από την TτΕ. Το κανονιστικό αυτό πλαίσιο περιλαμβάνει νομοθεσία υπό διαμόρφωση όπως ο Κανονισμός και η Τρίτη Οδηγία για Υπηρεσίες Πληρωμών (Payment Services Regulation, Payment Services Directive 3), ο Κανονισμός για την Πρόσβαση σε Χρηματοοικονομικά Δεδομένα (Financial Data Access Regulation), και ο Κανονισμός για το Ψηφιακό Ευρώ (Digital Euro Regulation). Επίσης περιλαμβάνει νομοθετικά κείμενα που ήδη έχουν μπει σε ισχύ και στην εφαρμογή των οποίων θα εμπλέκεται και η ΤτΕ, όπως ο Κανονισμός για τα Κρυπτοστοιχεία (Markets in Cryptoassets Regulation) και ο Κανονισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act).
- Ο δεύτερος άξονας συνίσταται στην παρακολούθηση των εξελίξεων γύρω από την καινοτομία στην αγορά αλλά και το τι κάνουν οι άλλες εποπτικές αρχές, μέσω της συμμετοχής σε ευρωπαϊκές και διεθνείς πρωτοβουλίες. Αυτές περιλαμβάνουν, σε ευρωπαϊκό επίπεδο το European Forum For Innovation Facilitators (EFIF), το Eurosystem Inno8 Forum, καθώς και επιτροπές και ομάδες εργασίας που συστήνουν οι Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές (European Supervisory Authorities). Σε διεθνές επίπεδο, η TτΕ συμμετέχει στις πρωτοβουλίες της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), συγκεκριμένα το BIS Innovation Hub και το BIS Innovation Network.
- Ο τρίτος άξονας είναι οι δύο μηχανισμοί διευκόλυνσης καινοτομίας που έχει ιδρύσει και λειτουργεί η TτΕ και απευθύνονται δωρεάν στην αγορά: ο Κόμβος Καινοτομίας (Fintech Innovation Hub) και το Προστατευμένο Κανονιστικό Περιβάλλον (Regulatory Sandbox).
Ο Κόμβος Καινοτομίας λειτουργεί από τον Μάρτιο του 2019 και αποτελεί ένα δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ της TτΕ και εδραιωμένων ή νεοφυών επιχειρήσεων καθώς και φυσικών προσώπων. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλουν ερωτήματα στον Κόμβο μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Μέχρι σήμερα, ο Κόμβος έχει απαντήσει άνω των 100 ερωτημάτων συνολικά και έχει βοηθήσει πληθώρα νομικών και φυσικών προσώπων να κατανοήσουν το σχετικό εποπτικό και νομοθετικό πλαίσιο γύρω από την καινοτόμα πρότασή τους. Μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις λαμβάνουν χώρα και τηλεδιασκέψεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων και της TτΕ για παρουσίαση καινοτόμων λύσεων και παροχή διευκρινήσεων.
Από τον Ιούνιο του 2021, η TτΕ λειτουργεί το Προστατευμένο Κανονιστικό Περιβάλλον, που προσφέρει σε εταιρείες χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (FinTechs) τη δυνατότητα να δοκιμάσουν τις καινοτόμες προτάσεις τους σε μικρή κλίμακα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα υπό την καθοδήγηση και σε άμεση συνεργασία με την TτΕ. Με αυτόν τον τρόπο, οι επιχειρήσεις μπορούν να βελτιώσουν τη πρότασή τους και να διευθετήσουν τυχόν κανονιστικά ζητήματα ήδη από τα πρώτα στάδια της προσφοράς της υπηρεσίας /προϊόντος τους. Κατόπιν της θεσμοθέτησης νέου νομοθετικού πλαισίου για το Προστατευμένο Κανονιστικό Περιβάλλον, η TτΕ βρίσκεται στην διαδικασία ενίσχυσης και διεύρυνσης του Περιβάλλοντος, προκειμένου να δώσει την δυνατότητα και το κίνητρο σε ακόμα περισσότερους φορείς της αγοράς να κάνουν χρήση της υπηρεσίας.
Κλείνοντας, η Τράπεζα της Ελλάδος υποστηρίζει την ανάπτυξη μίας σύγχρονης ψηφιακής οικονομίας και θα συνεχίσει να συνεισφέρει ενεργά προς την κατεύθυνση αυτή με πολλαπλούς τρόπους.
(*) Σύµβουλος Διοίκησης, Τράπεζα της Ελλάδος