Απέναντι στην κλιματική αλλαγή, η παγκόσμια κοινότητα καλείται να εξασφαλίσει ανάπτυξη συμβατή με τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού για την αποτροπή της υπερθέρμανσης του πλανήτη πάνω από 1,5 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Η Πράσινη Συμφωνία και ο ευρωπαϊκός κλιματικός νόμος οριοθετούν ένα πλήρες, όσο και σύνθετο ρυθμιστικό πλαίσιο, με το οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρότι συνεισφέρει κάτω από 10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ), δεσμεύεται να απαντήσει στην πρόκληση αυτή. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα, με την πρόσφατη ψήφιση του κλιματικού νόμου ανήκει στη ομάδα κρατών που αναλαμβάνουν συγκεκριμένες κλιματικές δεσμεύσεις.
Στην πράξη, η προσπάθεια αφορά στη μετάβαση σε καθεστώς ουδέτερου κλιματικού ισοζυγίου το 2050. Όμως, με τα 2/3 των παγκόσμιων εκπομπών ΑτΘ να εκτιμάται ότι σχετίζονται με τη χρήση και διαχείριση πρώτων υλών[1], ο στόχος δεν μπορεί να υλοποιηθεί αν δεν αλλάξει και ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε πόρους και αγαθά..
H κυκλική οικονομία, αποτελεί έναν από τους στρατηγικούς πυλώνες της Πράσινης Συμφωνίας και απαντά σε αυτό το κρίσιμο ζήτημα. Στηρίζεται στην αποδοτική αξιοποίηση και επαναχρησιμοποίηση των πόρων και συνδυάζει περιβαλλοντικό όφελος με θετική επίδραση σε οικονομία και απασχόληση. Σύμφωνα με την εκτίμηση της Ε.Ε. η μεταστροφή στην κυκλική οικονομία μπορεί να αυξήσει το ΑΕΠ κατά 0,5% έως το 2030, να δημιουργήσει περίπου 700.000 νέες θέσεις εργασίας[2], να αποφέρει στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ετήσια εξοικονόμηση της τάξεως του 12% έως 23% του καθαρού κόστους των υλικών[3], αυξάνοντας συγχρόνως την ανθεκτικότητά τους έναντι του υψηλού εφοδιαστικού κινδύνου από ελλείψεις σε πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας. Για την χώρα μας αποτελεί ευκαιρία ιδιαίτερης σημασίας, αφού δημιουργεί επενδυτικές ευκαιρίες σε επιχειρηματικά μοντέλα που ταιριάζουν και σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Όμως, παρά την πρόοδο σε επίπεδο ρυθμιστικού πλαισίου, με πιο πρόσφατα παραδείγματα την υιοθέτηση Οδικού Χάρτη και του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων, η μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη απαιτεί παρεμβάσεις σε τρεις άξονες:
Πρώτον, αποφασιστικότητα και ταχύτητα στην εφαρμογή των αποφάσεων. Η χώρα μας πρέπει να προχωρήσει άμεσα στην επίλυση του ζητήματος της διαχείρισης και αξιοποίησης, αποβλήτων καθώς έχουμε από τα υψηλότερα επίπεδα ταφής αποβλήτων στην Ευρώπη (77% των αστικών αποβλήτων το 2019 θάβεται). Για να υπάρχει ελπίδα να επιτευχθούν οι ευρωπαϊκοί στόχοι πρέπει, χωρίς καθυστέρηση, να εφαρμοστεί το τέλος ταφής για κάθε τόνο αποβλήτου που δεν αξιοποιείται και να προχωρήσουν σε ευρεία κλίμακα και με συγκεκριμένο σχεδιασμό πρακτικές όπως η χωριστή συλλογή και το «Πληρώνω όσο πετάω». Χωρίς αυτά, η αξιοποίηση των αποβλήτων ως πόρων, θα παραμείνει «κενό γράμμα».
Δεύτερον, η δημιουργία ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες συμβατά με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, που θα τονώσει το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων για παροχή προϊόντων και υπηρεσιών με «κυκλικά» χαρακτηριστικά. Απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προς νέες καταναλωτικές επιλογές και κριτήρια που δεν έχουν ως μόνο κριτήριο την τιμή.
Τρίτον, είναι απαραίτητη η δημιουργία μιας «κυκλικής αγοράς», μέσα από δημόσιες συμβάσεις, συγκεκριμένες προδιαγραφές για χρήση δευτερογενών υλικών και διευκόλυνση της πρόσβασης καταναλωτών και επιχειρήσεων σε εργαλεία χρηματοδότησης. Για τις επιχειρήσεις, οι αλλαγές σε υλικά και διεργασίες παραγωγής συχνά απαιτεί μεγάλης έκτασης επενδύσεις και μόχλευση πόρων που δεν είναι πάντα διαθέσιμοι.
Το Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη εισήγαγε από την πρώτη στιγμή στο δημόσιο διάλογο την αξία της κυκλικής οικονομίας, παρουσιάζοντας την πρώτη σχετική μελέτη στην χώρα και συμμετέχοντας με τεκμηριωμένες προτάσεις σε κάθε κρίσιμη διαβούλευση για τη διαμόρφωση του σχετικού πλαισίου. Παρακολουθεί την εξέλιξη μέσω δεικτών που καλύπτουν συνολικά θέματα βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης, διαχείρισης αποβλήτων, ανταγωνιστικότητας και καινοτομίας.
Η σύγχρονη επιχειρηματικότητα αναγνωρίζει ήδη την δυναμική της κυκλικής οικονομίας ως μέρος της απάντησης σε μια κλιματική κρίση που δομήθηκε σε βάθος αιώνων, αλλά που επιχειρείται να λυθεί στις επόμενες τρεις δεκαετίες.
Εξ ου και δεν υπάρχουν περιθώρια για ολιγωρία ή ατολμία στην προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Circle Economy, Circularity Gap Report 2021
[2]Ευρωπαϊκή Επιτροπή COM(2020) 98 final.
[3] European Parliamentary Research Service: https://www.europarl.europa.eu/thinktank/infographics/circulareconomy/public/index.html
* Ο κ. Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου είναι Γενικός Διευθυντής του Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη