Με όσα εκθέσαμε στα προηγούμενα άρθρα μας (1), έχουμε καλή γνώση ενός αντικειμενικά επιτυχημένου και λίαν δημοκρατικού συστήματος επικουρικών συντάξεων για να αξιολογήσουμε τη μεταρρύθμιση που ψηφίστηκε στην Ελληνική Βουλή.
Συνοψίζοντας τα κύρια χαρακτηριστικά της μεταρρυθμίσεως, ο αρμόδιος υφυπουργός της ελληνικής κυβέρνησης γράφει σε υπόμνημά του ότι:
Η νέα επικουρική παραμένει το δεύτερο σκέλος της υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης, που προστατεύεται από το Σύνταγμα. Θα είναι δημόσια και υποχρεωτική. Το Ταμείο που θα διαχειρίζεται τις εισφορές θα είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και θα λειτουργεί όπως κάθε άλλος δημόσιος φορέας. Το Διοικητικό Συμβούλιο του νέου Ταμείου και ο Διευθύνων Σύμβουλός του διορίζονται από τον υπουργό Εργασίας, ύστερα από ανοιχτές διαδικασίες πρόσληψης με διαφανή και αξιοκρατικά κριτήρια.
Απ’ αυτή την περιγραφή προκύπτει ότι το υπό διαμόρφωση σύστημα δεν έχει καμιά σχέση με το αντίστοιχο της Αυστραλίας. Για να μην υπάρχει αμφιβολία περί αυτού, οι κύριοι λόγοι είναι οι ακόλουθοι:
- Το σύστημα που υιοθετήθηκε, όπως και το παλαιότερο, είναι καταφανώς αντιδημοκρατικό. Γιατί αυτό που έμμεσα ισχυρίζονται οι εμπνευστές του είναι ότι οι Έλληνες πολίτες έχουν τη νοημοσύνη να εκλέγουν τις ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά στερούνται της ικανότητας να διαχειριστούν τα χρήματα που τους ανήκουν, τα οποία η κυβέρνηση δεσμεύει μέσω της υποχρεωτικότητας.
- Το σύστημα που υιοθετήθηκε, εντελώς ξεδιάντροπα, ενόψει του τι συνέβη από το 2009, επιμένει ότι μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική διαχείριση των επικουρικών εισφορών για λογαριασμό και όφελος των εργαζομένων χωρίς τη συμμετοχή τους στη διαχείριση της περιουσίας τους.
- Το Διοικητικό Συμβούλιο του νέου Ταμείου, μας λέει ο κ. υφυπουργός, θα διορίζεται από τον υπουργό Εργασίας. Μα καλά, δεν γνωρίζει το ιστορικό της μετάπτωσης των Ανεξάρτητων Αρχών σε όργανα των εκάστοτε κυβερνήσεων; Δεν γνωρίζει τι συνέβη με το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου στο οποίο διδάσκει; Περιοριζόμαστε σ’ αυτά τα ερωτήματα, γιατί ο στόχος μας είναι οι προοπτικές του νέου συστήματος -και όχι να τον σταυρώσουμε.
- Για να δημιουργηθεί ευρύτερη συναίνεση μεταξύ των πολιτών υπέρ της μεταρρυθμίσεως, ο ίδιος και η κυβέρνηση αναμένονται να υποστηρίξουν ότι το προτεινόμενο σύστημα προσομοιώνει τα συστήματα προηγμένων δημοκρατικών χωρών «που φημίζονται για το κοινωνικό τους κράτος, όπως είναι η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Φινλανδία και ο Καναδάς». Αυτός ο ισχυρισμός ελέγχεται απολύτως ως αβάσιμος, γιατί σ’ αυτές τις χώρες ισχύει η αρχή της άμεσης συμμετοχής στη διαχείριση τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων.
Κατανοούμε πλήρως το πρόβλημα. Από τη μια μεριά, είναι η αδήριτη ανάγκη να μπει σε ένα βιώσιμο μονοπάτι η ασφάλιση των νέων γενεών, ενώ από την άλλη, υπάρχουν οι συνηθισμένες άναρθρες φωνές των λαϊκιστών.
Η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει. Αλλά η προσέγγιση που επιλέχθηκε, είναι η χειρότερη δυνατή, γιατί μαζί της θα καεί η ευκαιρία για μια ρηξικέλευθη μεταρρύθμιση, με αποδέκτες όλους τους συντελεστές που πιστεύουν στις δημιουργικές δυνατότητες των Ελλήνων όταν δρουν ελεύθερα μέσα στο πλαίσιο ενός θεσμικά συντεταγμένου κράτους. Αυτό που λείπει ιδιαίτερα και καταδικάζει τις προοπτικές του προτεινόμενου συστήματος είναι το πνεύμα της μεταρρύθμισης. Αυτό χαρακτηρίζεται έκδηλα από ένα έλλειμμα εμπιστοσύνης προς τους πολίτες και τον ιδιωτικό τομέα, τη στιγμή μάλιστα που όλοι γνωρίζουμε πως οι ελληνικές κυβερνήσεις κατά τη μεταπολίτευση οδήγησαν τη χώρα σε πτώχευση και το συνταξιοδοτικό σύστημα σε αδιέξοδο.
Θέλουμε να επισημάνουμε ότι βασίζουμε την κριτική μας στα ακόλουθα στοιχεία. Από την άποψη της ποιότητας της δημοκρατίας, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 37η θέση μεταξύ 137 χωρών. Ειδικότερα, βρίσκεται στην κατηγορία των «ελαττωματικών δημοκρατιών», οι οποίες αντιμετωπίζουν πλείστα όσα προβλήματα, μεταξύ των οποίων και τα ελλειμματικά συνταξιοδοτικά συστήματα. Αντιθέτως, στις πρώτες θέσεις της κατάταξης βρίσκονται η Νορβηγία, η Ισλανδία, η Σουηδία, η Νέα Ζηλανδία, η Αυστραλία, ο Καναδάς, και άλλες χώρες οι οποίες σέβονται την κυριαρχία των πολιτών τους και ακολουθούν την ιδιωτική οικονομική προσέγγιση στη συλλογή και διαχείριση των επικουρικών εισφορών.
Συμπέρασμα
Η μεταρρύθμιση που υιοθετήθηκε, στερείται προοπτικών επιτυχίας γιατί αποξενώνει από τον έλεγχο και τη διαχείριση των επικουρικών εισφορών τους κύριους ενδιαφερόμενους, δηλαδή τους εργοδότες και τους εργαζόμενους. Το χειρότερο δε είναι ότι θα κάψει για πολλές δεκαετίες έναν αποτελεσματικό μοχλό εκδημοκρατισμού και κινητοποίησης των πολιτών στην επίλυση ενός κρίσιμου προβλήματος.
Εάν θέλουμε να σταματήσουμε ή και να αντιστρέψουμε τη μεταναστευτική διαρροή και να απελευθερώσουμε τις δημιουργικές δυνάμεις των Ελλήνων, αποτελεί βασική μεταβλητή δημοκρατίας και ελευθερίας οι πολίτες να πάρουν την ευθύνη της ιδιοκτησίας του επικουρικού συνταξιοδοτικού συστήματος.
Στην περίπτωση αυτή, το συνταξιοδοτικό σύστημα της Αυστραλίας αποτελεί το πρώτο καλύτερο παράδειγμα αναφοράς και προσομοίωσης. Αν πάλι μια μεταρρύθμιση σ’ αυτή την κατεύθυνση δεν είναι πολιτικά εφικτή, η δεύτερη καλύτερη επιλογή είναι να υιοθετηθούν τουλάχιστον οι προτάσεις της Επιτροπής Πισσαρίδη, τις οποίες η μεταρρύθμιση που υιοθετήθηκε αγνοεί.
* Ο Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ο Στέργιος Μπακάλης είναι τ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βικτόρια της Αυστραλίας.
1. Δείτε εδώ το πρώτο άρθρο της σειράς «Επικουρικές συντάξεις: Βαθιά ελαττωματική η μεταρρύθμιση που ψηφίστηκε», το δεύτερο με τίτλο: Επικουρικές συντάξεις: Οι τρεις δομικές διαφορές με την πετυχημένη Αυστραλία, το τρίτο με τίτλο: Επικουρικές συντάξεις: Πώς επιτυγχάνεται ο τέλειος ανταγωνισμός στη διαχείριση, το τέταρτο με τίτλο Επικουρικές Συντάξεις: Γιατί είναι win-win το σύστημα της Αυστραλίας, το πέμπτο με τίτλο: Η συνταγή για αποδοτική διοίκηση στα Επικουρικά Ταμεία ,το έκτο με τίτλο Πού πάσχει η ελληνική μεταρρύθμιση στην Επικουρική Σύνταξη και το έβδομο με τίτλο Επικουρικές Συντάξεις: Πώς φροντίζει τους αδύναμους η Αυστραλία