Κατά τις προσεχείς δεκαετίες, η Ελλάδα θα βρίσκεται αντιμέτωπη με τις συνέπειες τριών τουλάχιστον εξαιρετικά δυσμενών τάσεων. Αυτές είναι, πρώτον, η γήρανση του πληθυσμού και η επιβράδυνση της αύξησης, αν όχι της μείωσης, του εργατικού δυναμικού θα συμπιέζουν τους μακροχρόνιους ρυθμούς ανάπτυξης σε χαμηλά επίπεδα.
Δεύτερον, άμεσα και έμμεσα, λόγω της στρεβλής διάρθρωσης του πολιτικού συστήματος, η απασχόληση στον λιγότερο παραγωγικό δημόσιο τομέα θα αυξάνεται, καθιστώντας τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης ανέφικτη, με συνέπεια η βέβαιη ισοδύναμη απόδοση του κεφαλαίου να συγκρατείται σε μη διεθνώς ανταγωνιστικά επίπεδα και να αποθαρρύνονται οι επενδύσεις.
Και τέλος, τρίτον, λόγω των εξελίξεων κυρίως στο Ανατολικό Αιγαίο, η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη να επαναφέρει και να διατηρήσει τις ένοπλες δυνάμεις της σε τεχνολογική αιχμή, όπερ σημαίνει ότι θα πρέπει να βρεθούν οι αναγκαίοι πόροι από μη δανειακές πηγές, λόγω του τεράστιου χρέους που έχει ήδη συσσωρευτεί.
Υπό την πίεση αυτών των τάσεων, είμαστε βέβαιοι ότι η χρηματοδότηση εκ μέρους του κράτους των συντάξεων θα μειωθεί και οι πολίτες θα κληθούν σταδιακά να αναλάβουν την κύρια ευθύνη των συντάξεων για τα γηρατειά τους. Αυτή η εξέλιξη θα λάβει χώρα αναγκαστικά, ενώ είναι ζήτημα ελευθερίας και δημοκρατίας οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα να έχουν το κυρίαρχο δικαίωμα και την ευθύνη της διαχείρισης των επικουρικών τους εισφορών. Και τούτο γιατί η πτώχευση του 2009 έκανε πασίδηλα φανερό ότι αν οι Έλληνες πολίτες είχαν και ασκούσαν αυτό το δικαίωμα, σήμερα ακόμη και οι πλέον αδαείς συνταξιούχοι δεν θα είχαν υποστεί τη συμφορά που τους βρήκε.
Εμείς που γράφουμε, έχουμε άμεση γνώση και εμπειρία από δύο διαφορετικά συστήματα αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και διαχείρισης των επικουρικών συντάξεων. Ο πρώτος εκ των συγγραφέων, ήδη συνταξιούχος, ομότιμος καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, είχε την κακή τύχη να δει την επικουρική του σύνταξη να μειώνεται από περίπου 6.000 ευρώ ετησίως το 2009, σε περίπου 1.800 ευρώ σήμερα.
Ανάλογες φυσικά ήταν και οι μειώσεις στις επικουρικές συντάξεις άλλων συνταξιούχων, που είχαν συνεισφέρει λιγότερο. Αυτό δεν θα είχε συμβεί, αν υπήρχαν στην Ελλάδα ελεύθεροι θεσμοί διαχείρισης των επικουρικών εισφορών, ανεξάρτητοι από τις κυβερνήσεις.
Ο δεύτερος εκ των συγγραφέων, ήδη συνταξιούχος, τέως καθηγητής του Πανεπιστημίου Βικτόρια της Αυστραλίας, φρόντισε ο ίδιος, μέσω της αγοράς διαχείρισης επικουρικών συντάξεων, οι εισφορές του να πολλαπλασιαστούν κατά τα χρόνια του εργασιακού του βίου τόσο πολύ, ώστε σήμερα κατ’ επιλογή του έχει τη δυνατότητα να κάνει χρήση μέρους των αποταμιεύσεών του και σε συνδυασμό με επαγγελματικές δραστηριότητες μερικής απασχόλησης να λαμβάνει ετησίως ένα αφορολόγητο ποσό της τάξης των 41.560 ως σύνταξη σε αυστραλιανά δολάρια. Όπως, δε, θα τεκμηριώσουμε, η περίπτωσή του στην Αυστραλία είναι ο κανόνας παρά η εξαίρεση.
Εκ της πρόσφατης εμπειρίας, είναι προφανές ότι μπορούμε να μάθουμε από τις βέλτιστες πρακτικές δημοκρατίας και οικονομίας στις χώρες της μεγάλης ελληνικής διασποράς, όπως είναι η Αυστραλία. Αρκεί να θέλουμε, γιατί ό,τι απαράδεκτο συνέβη στις επικουρικές συντάξεις στην Ελλάδα από το 2009 δεν ήταν αποτέλεσμα κακών χειρισμών εκ μέρους των δημόσιων διαχειριστών των επικουρικών εισφορών των Ελλήνων εργαζομένων. Ήταν αποτέλεσμα έλλειψης θεσμών για τη λειτουργία του μηχανισμού, μέσω του οποίου οι επικουρικές εισφορές στην Αυστραλία αλλά και γενικότερα στα επιτυχημένα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, εξασφαλίζουν στους εργαζόμενους ένα αξιοπρεπές μερίδιο στην αύξηση της υλικής ευμάρειας υπό μορφή επικουρικών συντάξεων και προάγουν την ελευθερία και τη δημοκρατία.
Ο σκοπός μας στα επόμενα λίγα άρθρα είναι διπλός. Ο πρώτος είναι να εξηγήσουμε με απλό και κατανοητό τρόπο πώς, μαθαίνοντας από το παράδειγμα της Αυστραλίας, οι εισφορές για τις επικουρικές συντάξεις μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της Ελλάδας και παράλληλα οι Έλληνες εργαζόμενοι να προσδοκούν με εμπιστοσύνη ότι οι εισφορές τους θα αβγατίσουν, ώστε στην τρίτη ηλικία να τους αποδώσουν συντάξεις ανάλογες των εισφορών τους και του μέσου μακροχρόνιου ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
Ο δεύτερος, πιο πρακτικός, στόχος μας είναι μέσω της ενημέρωσης να κινητοποιήσουμε το ενδιαφέρον των εργαζομένων, καθώς η μεταρρύθμιση που ψηφίστηκε, και μάλιστα μετά την πτώχευση του 2009, είναι λανθασμένη καθώς, ενώ δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα, συνεχίζει να υποσκάπτει βάναυσα τις ελευθερίες, τα δικαιώματα και τα συμφέροντά τους.
* Ο Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ο Στέργιος Μπακάλης είναι τ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βικτόρια της Αυστραλίας. Το άρθρο είναι το πρώτο μιας σειράς με θέμα την επικουρική σύνταξη. Το επόμενο άρθρο θα δημοσιευτεί την Παρασκευή.
Σημείωση αρθρογράφων: Λάβαμε βοήθεια με τη μορφή σχολίων από πολλούς φίλους τους οποίους δεν μπορούμε να ευχαριστήσουμε επωνύμως, λόγω περιορισμένου χώρου. Κατ’ εξαίρεση, ευχαριστούμε θερμά τους John Livanas, Διευθύνοντα Σύμβουλο μεγάλου Επικουρικού Ταμείου στην Αυστραλία, και Στέφανο Μάνο, με τις εύστοχες παρατηρήσεις του οποίου βελτιώσαμε σημαντικά τα κείμενα της παρούσης αρθρογραφίας. Αν οι ελληνικές κυβερνήσεις είχαν ακούσει τις σχετικές προτροπές του τις δύο τελευταίες δεκαετίες, πολύ πιθανόν σήμερα η αρθρογραφία αυτή θα ήταν περιττή.