Καλή Χρονιά με υγεία και χαρές σ’ εσάς και στις οικογένειές σας. Η στήλη αναφέρεται συνήθως σε οικονομικά ζητήματα αλλά ο μεγαλύτερος πλούτος κάθε ανθρώπου είναι η υγεία του.
Έχουν περάσει πάνω από 25 χρόνια από τότε που ο Γενικός Δείκτης (ΓΔ) του Χρηματιστηρίου της Αθήνας έσπαγε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Ξεκινώντας κάτω από τις 1000 μονάδες στο τέλος του 1996, ο ΓΔ έπιασε το ιστορικό ρεκόρ των 6335 μονάδων στις 17 Σεπτεμβρίου του 1999. Σε λιγότερο από τρία χρόνια είχε σχεδόν εξαπλασιασθεί.
Η επίδοση ήταν εντυπωσιακή αλλά θα έπρεπε να βάλλει πολλούς σε υποψίες ότι ήταν φούσκα. Αυτό δεν σημαίνει ότι μια μεγάλη άνοδος δεν δικαιολογείτο. Από την μια πλευρά, το διεθνές χρηματιστηριακό περιβάλλον ήταν καλό και από την άλλη πλευρά-το κυριότερο- η Ελλάδα είχε ένα πολύ δυνατό επενδυτικό στόρι.
Πηγή: Γ. Στρατόπουλος
Ηταν το στόρι της ονομαστικής σύγκλισης με τις άλλες χώρες της ΟΝΕ. Αυτό περιελάμβανε μεγάλη πτώση του πληθωρισμού και των επιτοκίων με ικανοποίηση των κριτηρίων του Μάαστριχτ και υιοθέτηση του ευρώ. Ήταν ένας στόχος χωρίς πολιτικό ρίσκο καθώς τύγχανε της επιδοκιμασίας των πολιτικών δυνάμεων εκτός του ΚΚΕ.
Οι ξένοι θεσμικοί το ενστερνίσθηκαν πρώτοι για να ακολουθήσουν οι Έλληνες ομόλογοί τους, τα μεγάλα ιδιωτικά χαρτοφυλάκια και τέλος οι μικροί, οι αποκαλούμενοι «μαρίδα» εκείνη την εποχή.
Ακόμη και σήμερα δεν είναι σαφές πόσοι έχασαν πραγματικά λεφτά, π.χ. από καταθέσεις, πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων με την ελπίδα να τα διπλασιάσουν, και πόσοι έχασαν το σύνολο ή μέρος των υπεραξιών που είχαν από αγορές των προηγούμενων χρόνων και πόσοι κέρδισαν, έστω μικρά ποσά. Υπάρχουν επίσης οι «κόκκινοι κωδικοί» στις τραπεζικές χρηματιστηριακές εταιρείες που φαίνεται πως «απορρόφησαν» τα πιστωτικά ιδρύματα σύμφωνα με άτομα της αγοράς τότε. Οι κάτοχοι τους, οι οποίοι είχαν λάβει δάνεια για να αγοράσουν μετοχές, δεν έχασαν λεφτά αν ισχύει.
Ποιοί όμως ευθύνονται που η φούσκα έγινε τόσο ανεξέλεγκτη με αποτέλεσμα 25 χρόνια μετά ο Γενικός Δείκτης να μην βρίσκεται ούτε στα μισά του ιστορικού ρεκόρ;
Επειδή έχουμε μνήμη υπενθυμίζουμε ότι είχαν γίνει δυο «κομψές παρεμβάσεις-προειδοποίησης» από τον τότε Διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Θεόδωρο Καρατζά και προσωπικό φίλο του πρωθυπουργού κ. Σημίτη και τον τότε Διοικητή της ΤτΕ Λουκά Παπαδήμο.
Και οι δύο προκάλεσαν την έντονη αρνητική αντίδραση του Τύπου της εποχής που τους κατηγόρησε ότι πάνε να ρίξουν το Χρηματιστήριο. Οι ίδιοι άνθρωποι κατηγορούσαν αργότερα την κυβέρνηση και όποιον άλλο έπαιρνε η μπάλα γιατί δεν είχαν κάνει κάτι να σταματήσουν την φούσκα.
Επίσης, η φούσκα δεν ήταν ελληνική πρωτοτυπία. Κι άλλα ξένα Χρηματιστήρια βίωσαν το κραχ γύρω στο 2000 με πιο διάσημη την φούσκα των dot com στις ΗΠΑ.
Αναμφισβήτητα, ευθύνες φέρει η τότε Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς που είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των εταιρειών που εισέρχονταν στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, τα εξόφθαλμα φαινόμενα χειραγώγησης μετοχών κ.τ.λ. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές, ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο δεν υπήρχε και ούτε επαρκής στελέχωση της Επιτροπής.
Μια ενδιαφέρουσα οπτική γωνία για το θέμα παρουσίασε πρόσφατα το τότε μέλος της Νομισματικής Επιτροπής στην Τράπεζα της Ελλάδας κ. Παναγιώτης Κυριακόπουλος. Ο τελευταίος αναφέρεται στις ανοικτές αγορές μετοχών από πιστώσεις των χρηματιστηριακών εταιρειών (ΑΧΕ) που όμως δανείζονταν μόνο κεφάλαιο κίνησης από τις τράπεζες.
«Σε αντίθεση με την ευρωζώνη και την ΕΕ, (στην Ελλάδα) απαγορεύονταν δάνεια για αγορά μετοχών ενώ τα ελεύθερα καταναλωτικά , χωρίς τιμολόγια οικιακού εξοπλισμού, ήταν μέχρι 3000 ευρώ από το σύνολο του συστήματος μέχρι το 2004 (κάποιοι έκαναν ψεύτικες υπεύθυνες δηλώσεις για υπέρβαση του ορίου των 3000 ευρώ),» τονίζει ο κ. Κυριακόπουλος.
Ο ίδιος αναφέρει ότι σε κάποιο σημείο οι Χρηματιστηριακές Αρχές ζήτησαν στοιχεία για το ύψος των ανοικτών πωλήσεων /πιστώσεων από τις ΑΧΕ. Η δημοσιοποίηση συνέβαλε στον πανικό να κλείσουν θέσεις, πουλώντας μετοχές.
«Τότε, για την απορρόφηση της πίεσης αγοράς/πωλήσεων παρασχέθηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα χρηματοδότησης μέχρι 15 χιλ. δραχμών έναντι ενεχύρου με margin 40 ή 50% ΜΕ ΝΟΜΟ στα φυσικά πρόσωπα,» καταλήγει.
Προφανώς, η παρέμβαση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς ήλθε καθυστερημένα και αφού είχε προηγηθεί σχετική ερώτηση της ΤτΕ προς αυτήν. Εναλλακτικά, όπως αναφέρει ο κ. Κυριακόπουλος, θα μπορούσε να είχε υπάρξει απελευθέρωση του δανεισμού με υψηλό margin πολύ νωρίτερα.
Επίσης, θα πρέπει να επισημάνουμε επίσης ότι μεγάλο μέρος του Τύπου της εποχής δεν ήταν άμοιρο ευθυνών για την μη επαλήθευση εταιρικών ειδήσεων που συχνά είχαν στόχο την άνοδο των τιμών των μετοχών.
Η απληστία είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Όπως κι η χρηματιστηριακή φρενίτιδα. Είναι εύκολο να αναζητούνται ευθύνες εκ των υστέρων για κάτι που συνέβη το 1999 αν και ευθύνες ασφαλώς υπάρχουν.
Όμως, είναι άδικο να κατηγορηθεί προσωπικά για την χρηματιστηριακή φούσκα του 1999 ο άνθρωπος που έβαλε την χώρα στην ευρωζώνη και την Κύπρο στην ΕΕ.