Μερικά πράγματα δεν τα ξεχνάς όσα χρόνια κι αν περάσουν.
Ένα από αυτό ήταν η συνάντηση με τον καθηγητή Ρικάρντο Χάουσμαν, ιδρυτή και διευθυντή του Growth Lab του Χάρβαρντ Kennedy School, ο οποίος βρισκόταν στην Αθήνα κάπου στα μέσα του 2011.
Από εκείνη την συζήτηση με τον κ. Χάουσμαν μας έχουν μείνει δυο πράγματα. Το πρώτο ήταν η φράση «…να θυμάσαι ότι το πιο βαθύ σκοτάδι είναι πριν από την αυγή,» προσθέτοντας ότι «υπάρχει πάντοτε αυγή.»
Το δεύτερο ήταν η ερώτηση του: «Πόσες είναι οι εξαγωγές της Ελλάδας;» Η απάντησή μας ήταν γύρω στα 50 δισ. ευρώ. «Αν θέλετε να ξεφύγετε από την ύφεση και να αναπτυχθείτε θα πρέπει να επικεντρωθείτε στον υπερδιπλασιασμό τους μέσα στα επόμενα χρόνια,» απάντησε, φέρνοντας το παράδειγμα της Νότιας Κορέας.
Αφορμή για να θυμηθούμε όλα αυτά αποτέλεσαν τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το έλλειμμα του εμπορευματικού εμπορικού ισοζυγίου το διάστημα Ιανουαρίου-Ιουνίου 2024. Το έλλειμμα διευρύνθηκε κατά 10,5% στα 16,7 δισ. ευρώ με την αξία των εξαγωγών να μειώνεται κατά 3,2% και των εισαγωγών να αυξάνεται κατά 2% περίπου.
Έχουμε δηλαδή επανάληψη του διαχρονικού φαινομένου που θέλει τις εισαγωγές να αυξάνονται όταν η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται με αποτέλεσμα το έλλειμμα του εξωτερικού ισοζυγίου να διευρύνεται.
Χθες το βράδυ ρίξαμε μια ματιά στη πορεία των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών από το 2002 που μπήκε η Ελλάδα στην ευρωζώνη. Το ίδιο κάναμε με τις συνολικές εισαγωγές. Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι συνολικές εξαγωγές προβλέπεται να ανέλθουν σε 105,6 δισ. ευρώ φέτος από 98,8 δισ. το 2023. Αν πάμε στο 2014 θα διαπιστώσουμε ότι ήταν 57,6 δισ. και το 2010 που μπήκαμε στα μνημόνια ήταν 49 δισ. ευρώ. Το 2004 ήταν 46 δισ. ευρώ και το 2002 που η Ελλάδα μπήκε στην ΟΝΕ ήταν 33 δισ. ευρώ. Χρειάσθηκαν να περάσουν κάπου 13-14 χρόνια για να διπλασιάσουμε τις εξαγωγές μας, όπως πρότεινε ο κ. Χάουσμαν.
Από την άλλη πλευρά, οι συνολικές εισαγωγές αναμένεται να αυξηθούν στα 116,6 δισ. ευρώ φέτος από 109,7 δισ. το 2023, κάπου 60 δισ. το 2014, 66 δισ. το 2010, 56,5 δισ. ευρώ το 2004 και 49,4 δισ. το 2002.
Σε μεγάλο βαθμό, αυτή η κατάσταση αντικατοπτρίζει μια υπερβολική συνολική εγχώρια κατανάλωση και ανεπάρκεια επενδύσεων για εξαγωγές αγαθών. Αφήνουμε στην άκρη τα περί αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου που είναι μεν σωστά αλλά απαιτούν σχέδιο, πολλά κεφάλαια και στοχοπροσήλωση για πολλά, πολλά χρόνια, κάτι που δεν είναι ρεαλιστικά εφικτό στην Ελλάδα.
Αν λοιπόν τα εξωτερικά ελλείμματα τα οποία δημιουργεί η υπερβολική εγχώρια κατανάλωση δεν χρηματοδοτούνται από ροές κεφαλαίων που δεν δημιουργούν χρέος, π.χ. άμεσες ξένες επενδύσεις, το εξωτερικό χρέος θα αυξάνεται. Όμως, το τελευταίο δεν μπορεί να συσσωρεύεται επ’ άπειρον χωρίς συνέπειες.
Στις νομισματικές ενώσεις, όπως η ευρωζώνη, δεν υπάρχουν κερδοσκοπικές επιθέσεις εναντίον εθνικών νομισμάτων. Όμως, μπορούν να εκδηλωθούν μέσω του πιστωτικού κινδύνου (spreads) αν η δυναμική του εξωτερικού χρέους είναι ασταθής.
Ας μην το ξεχνάμε.