H Μεγάλη Ύφεση του 2007-2009 σημάδεψε το τέλος μιας εποχής με την μεταφορά του υπερβάλλοντος χρέους από τις τράπεζες/εταιρείες στο δημόσιο τομέα. Η διάσωση (bailout) κρατών, επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας αντικατέστησε τις χρεοκοπίες.
Στη προηγούμενη περίοδο μέχρι τότε, οι Δυτικές οικονομίες καθοδηγούνται σε κάποιο βαθμό από τον πιστωτικό κύκλο (credit cycle). Οι τράπεζες δάνειζαν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, αυξάνοντας την κερδοφορία τους μέχρι το σημείο που η οικονομία γινόταν υπερ-μοχλευμένη.
Από εκείνο το σημείο και μετά, οι τράπεζες θα μείωναν τον δανεισμό τους, στρώνοντας τον δρόμο για συρρίκνωση της οικονομίας και την χρεοκοπία αρκετών επιχειρήσεων. Ήταν, κατά κάποιο τρόπο, η διαδικασία της «δημιουργικής καταστροφής» του Σουμπέτερ.
Από το 2008-2009 και μετά είχαμε την περίοδο των μηδενικών ή και αρνητικών επιτοκίων σε συνδυασμό με τις μαζικές αγορές ομολόγων από την Fed, την EKT κ.τλ. Αυτό οδήγησε αρκετούς στο συμπέρασμα ότι το υπερβάλλον χρέος δεν έχει αντιμετωπισθεί σωστά και ως εκ τούτου δεν έχουμε νοιώσει τον ανάλογο πόνο.
Δεν είναι τυχαίο ότι η οικονομική κρίση του 2020 επί Covid δεν έφερε την αύξηση των χρεοκοπιών που περίμεναν πολλοί, ίσως προς τα επίπεδα του 2008. Αντίθετα, μειώθηκαν αισθητά το 2021 στα χαμηλότερα επίπεδα της προηγούμενης δεκαετίας σύμφωνα με τον Bloomberg Corp Bankruptcy Index.
Ο χρηματοοικονομικός ιστορικός Jim Reid της Deutsche Bank AG ανέφερε χαρακτηριστικά το 2021: «Όταν ξεκίνησα στις πιστωτικές αγορές στις αρχές ή μέσα του 1990, μου δίδαξαν ότι η οικονομική ανάπτυξη ήταν τα πάντα για την εκτίμηση και πρόβλεψη του περιβάλλοντος των χρεοκοπιών. Εν τούτοις, τα τελευταία 15-20 χρόνια, έπρεπε να αλλάξω αυτές τις απόψεις.»
Πού κατέληξε; «Η μεγαλύτερη εξήγηση είναι ότι τα τελευταία 20 χρόνια, οι αρχές έχουν άμεσα και έμμεσα μεσολαβήσει για να μειώσουν τις χρεοκοπίες,» μέσω της μεγάλης νομισματικής τόνωσης και των χαμηλών επιτοκίων και άμεσα μέσω των πακέτων διάσωσης. «Έχουμε μετακινηθεί από την δημιουργική καταστροφή προς μια οικονομία με μεγαλύτερο ποσοστό εταιρειών-ζόμπι,» είχε τονίσει.
Για μερικούς ήταν κάτι σαν την συμφωνία με τον διάβολο (Faustian bargain). Πουλάς κάτι που έχει μεγάλη ηθική και πνευματική αξία για κάτι υλικό π.χ. πλούτος, εξουσία κ.τλ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν η αποφυγή μιας νέας οικονομικής κρίσης με αντάλλαγμα χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στους οποίους έχουμε συνηθίσει.
Θα περίμενε κάποιος ότι η επανεμφάνιση του πληθωρισμού και οι επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων από την Fed, την ΕΚΤ και άλλες κεντρικές τράπεζες από το 2022 θα οδηγούσαν στη χρεοκοπία πολλών επιχειρήσεων. Πράγματι, από τα μέσα του 2022, το κόστος δανεισμού των επιχειρήσεων υψηλού κινδύνου αυξήθηκε σημαντικά καθώς και το ποσοστό των χρεοκοπιών αλλά αρκετά λιγότερο στην ευρωζώνη σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Ειδικότερα στην ευρωζώνη, ο δείκτης απόδοσης εταιρικών ομολόγων υψηλού κινδύνου της ευρωζώνης (ICE EUR High Yield non-financial index) είχε πέσει στο 6% χθες από 8,29% τον Οκτώβριο του 2022. Επιπλέον, το Euro High Yield Index Option-Adjusted Spread έχει υποχωρήσει στο 3,33% από 6,68% τον Ιούλιο του 2022. Δηλ. πολύ χαμηλότερα από το μακροχρόνιο spread που είναι στο 5,88%.
Ο οίκος S&P Global περιμένει σταθεροποίηση του ποσοστού των χρεοκοπιών στην ευρωζώνη στο 3,5% τον Δεκέμβριο του 2024 όπου δηλαδή ήταν τον ίδιο μήνα το 2023. Αναμφίβολα, το «κλείδωμα» των επιτοκίων δανεισμού στα χαμηλά επίπεδα των προηγούμενων ετών έχει παίξει ρόλο στο χαμηλό ποσοστό χρεοκοπιών.
Η μεγάλη ανησυχία είναι το αποκαλούμενο »τοίχος των λήξεων». Τα επόμενα δυο χρόνια λήγει το 44% των εταιρικών εκδόσεων χρέους σύμφωνα με την JPMorgan Asset Management. Εκ πρώτης όψεως μοιάζει ανησυχητικό. Όμως, οι 7 περίπου στις 10 ευρωπαϊκές επιχειρήσεις υψηλού ρίσκου αξιολογούνται στην κατηγορία «ΒΒ», δηλ. είναι πιο χρηματοοικονομικά υγιείς.
Παρά την άνοδο του κόστους δανεισμού, οι εταιρείες χαμηλότερης φερεγγυότητας απέδειξαν ότι έχουν μεγαλύτερες αντοχές σε σχέση με αυτές που περίμεναν πολλοί. Πολλές εταιρείες-ζόμπι ανήκουν στην κατηγορία.