Σε κάποιο σημείο το πρώτο δίμηνο του 2024, ο David Einhorn, ο οποίος διευθύνει την Greenlight Capital, είχε δηλώσει στο Bloomberg ότι οι αγορές ήταν θεμελιωδώς κατεστραμμένες και το απέδιδε στην παθητική επενδυτική στρατηγική.
Πριν από 8 χρόνια περίπου, το 2016, η αμερικανική επενδυτική εταιρεία Sanford C. Bernstein έδωσε στη δημοσιότητα μια μελέτη. Η τελευταία είχε τίτλο «Ο ήσυχος δρόμος προς τη δουλεία: Γιατί η παθητική επενδυτική είναι χειρότερη από τον μαρξισμό» (The silent road to serfdom: Why passive investing is worse than Marxism). O τίτλος έφερνε στο νου τo βιβλίο του Αυστριακού οικονομολόγου Friedrich von Hayek.
Σε μας έφερε επίσης μνήμες από τα φοιτητικά μας χρόνια καθώς είχαμε περάσει ένα καλοκαίρι για λίγο από την εταιρεία, η οποία είναι γνωστή στη Wall Street για τις αναλύσεις της.
Το βασικό επιχείρημα εκείνης της μελέτης ήταν πως οι αγορές επιτρέπουν στα άτομα να αποφασίζουν πού θα επενδύσουν για να επιτύχουν την υψηλότερη απόδοση. Αποτέλεσμα αυτών των ατομικών αποφάσεων είναι η κατανομή του κεφαλαίου με τον πιο αποδοτικό (efficient) τρόπο.
Ο ίδιος ρόλος υπό τον μαρξισμό αντικαθίσταται από τον κεντρικό σχεδιασμό που έχει στόχο να προσφέρει σε όλους ό,τι χρειάζονται. Από πλευράς απόδοσης είναι υποδεέστερος αλλά τουλάχιστον προσπαθεί να κατανείμει το κεφάλαιο μ’ έναν κοινωνικό στόχο στο μυαλό, σύμφωνα με τη μελέτη της πάλαι ποτέ Sanford C. Bernstein ή Alliance Bernstein όπως είναι πλέον γνωστή.
Αντίθετα, κατέληξε στο συμπέρασμα πως η επικράτηση της παθητικής επενδυτικής στρατηγικής (passive investing) δεν οδηγεί σε αποδοτική κατανομή των κεφαλαίων. Σ’ αυτή την περίπτωση, οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται με βάση τα θεμελιώδη στοιχεία των επιχειρήσεων αλλά απλώς το χρήμα ρέει προς τις μεγαλύτερες εισηγμένες επιχειρήσεις. Η παθητική επενδυτική στρατηγική προκαλεί μεγαλύτερο κακό στην κοινωνία από τον μαρξισμό, σύμφωνα με τη μελέτη.
Γιατί; Τα παθητικά κεφάλαια, όταν έχουν νέες εισροές, αποδέχονται τις τιμές που είναι διαθέσιμες στην αγορά και αγοράζουν τις μετοχές των εταιρειών που απαρτίζουν τον χρηματιστηριακό δείκτη αναφοράς. Όσο πιο ακριβή είναι μια τέτοια εταιρεία τόσα περισσότερα θα δώσει το index fund, ωθώντας την τιμή της μετοχής ακόμη πιο πάνω.
Όλο το παιχνίδι είναι να καταφέρει μια εταιρεία να εισαχθεί στο χρηματιστήριο και να ενταχθεί σε χρηματιστηριακό δείκτη.
Από τη στιγμή π.χ. που ο τεχνολογικός κλάδος πάει καλά, οι εισροές σε funds παθητικής επενδυτικής και οι αγορές αυτών των μετοχών στις οποίες προβαίνουν προσθέτουν στη χρηματιστηριακή δυναμική του κλάδου, με αποτέλεσμα να ξεχωρίζει από τους υπολοίπους. Αυτό εκτιμάται ότι συμβαίνει με τις 7 μεγαλοπρεπείς αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας (the magnificent seven).
Ουσιαστικά, τα funds παθητικής επενδυτικής κατηγορούνται ότι δημιουργούν ή φουσκώνουν περισσότερο τη χρηματιστηριακή φούσκα. Ο Charles Gave της Gavelak Research ανέφερε ότι «indexation will destroy capitalism».
Το επενδυτικό κοινό βάζει λεφτά στα index funds γιατί διαπιστώνει ότι οι αποδόσεις των index funds μετά την αφαίρεση των επιβαρύνσεων είναι καλύτερες σε σύγκριση με τις αποδόσεις των περισσότερων κεφαλαίων ενεργής διαχείρισης. Πέρυσι, τα υπό διαχείριση κεφάλαια των παθητικών μετοχικών θεσμικών είχαν εισροές 244 δισ. δολαρίων ενώ τα ενεργά μετοχικά κεφάλαια είχαν εκροές 257 δισ. δολαρίων στις ΗΠΑ.
Θα μπορούσαμε να πούμε περισσότερα για το θέμα αλλά ήδη έχουμε αφιερώσει αρκετό χώρο. Το σίγουρο είναι ότι ο Καρλ Μαρξ θα έπεφτε από τα σύννεφα, ακούγοντας ότι ο καπιταλισμός κινδυνεύει από μια επενδυτική στρατηγική.