Είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών είναι τοποθετημένο σε ακίνητα και ακολουθούν οι τραπεζικές καταθέσεις.
Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες που έχουν δοθεί σ’ αυτό το φαινόμενο. Η κουλτούρα, το έλλειμμα χρηματοοικονομικών γνώσεων, η έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμούς όπως ο χρηματιστηριακός, η δυσάρεστη εμπειρία από την κατάρρευση του Χρηματιστηρίου Αθηνών το 1999, το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων το 2012 και άλλοι.
Πιθανόν όλοι η οι περισσότεροι από τους ανωτέρω λόγους να έχουν παίξει κάποιο ρόλο.
Όλα αυτά μας ήλθαν στο νου τόσο γιατί είδαμε χθες τον Γενικό Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών να πλησιάζει τα υψηλά επίπεδα των τελευταίων 10 ετών και τον αμερικανικό χρηματιστηριακό δείκτη S&P 500 να κλείνει σε νέο ιστορικό υψηλό επίπεδο, όσο και των ευρημάτων μιας έρευνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών (EFAMA).
Η έρευνα της EFAMA, η οποία έχει τίτλο «Η συμμετοχή των νοικοκυριών στις κεφαλαιαγορές, αξιολογώντας την πρόοδο με επίκεντρο το 2020-2022», εμπεριέχει πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία. Το κυριότερο είναι πως τα ελληνικά νοικοκυριά έρχονται τελευταία ανάμεσα σε 27 ευρωπαϊκές χώρες ως προς το ποσοστό του χρηματοοικονομικού πλούτου τους που επενδύουν στις κεφαλαιαγορές με την Κύπρο να ακολουθεί κατά πόδας.
Το μεγαλύτερο κομμάτι, δηλ. το 83% πάει σε καταθέσεις και γι’ αυτό καταλαμβάνουν την πρώτη θέση πανευρωπαϊκά στο σχετικό πίνακα με την Κύπρο να ακολουθεί με 79% έναντι 41% που ήταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη στο τέλος του 2022 σύμφωνα με την έρευνα της EFAMA.
Αν δεν ήταν η Γαλλία που δεν έχει κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά ταμεία, η Ελλάδα θα είχε καταλάβει την τελευταία θέση κι εκεί με μερίδιο αγοράς μόλις 1% σε συνταξιοδοτικά ταμεία έναντι 10% της Κύπρου και 24% που είναι ο μέσος όρος στην Ευρώπη.
Πολύ χαμηλότερα μερίδια σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο εμφανίζεται η Ελλάδα στις επενδύσεις σε ασφάλειες ζωής και στα Επενδυτικά Ταμεία όπως Αμοιβαία Κεφάλαια. Το μερίδιο του χρηματοοικονομικού πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών που είναι τοποθετημένο σε ομόλογα είναι μόλις 2% και είναι ίσο με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το μερίδιο τους σε εισηγμένες μετοχές είναι 4% αλλά υπολείπεται του ευρωπαϊκού μέσου όρου που ήταν 6% στο τέλος του 2022.
Για να μην υπάρχουν απορίες, η έρευνα δείχνει ότι όσο πιο υψηλό είναι το μερίδιο των καταθέσεων στο χρηματοοικονομικό πλούτο των νοικοκυριών τόσο μεγαλύτερο είναι το έλλειμμα χρηματοοικονομικών γνώσεων. Φυσικά, μπορεί να υπάρχουν κι άλλοι λόγοι ανάλογα την χώρα.
Ασφαλώς, κάθε νοικοκυριό έχει διαφορετικές ανάγκες και επενδυτικό προφίλ. Μερικά είναι πιο συντηρητικά ενώ άλλα πιο ριψοκίνδυνα. Άλλα έχουν μακροπρόθεσμο επενδυτικό ορίζοντα και άλλα βραχυπρόθεσμο. Το βέβαιο είναι πως υπάρχουν διαφορετικές επενδυτικές προτάσεις για κάθε προφίλ.
Όσο όμως συνεχίζουν να βάζουν όλα σχεδόν τα αυγά τους στο καλάθι των καταθέσεων δεν θα επωφελούνται όπως διαπίστωσαν τα τελευταία χρόνια. Από την μια ο πληθωρισμός τους κατέτρωγε την αγοραστική δύναμη και από την άλλη το κόστος ευκαιρίας ήταν μεγάλο π.χ. λόγω της σημαντικής ανόδου των χρηματιστηρίων.
Όλα αυτά είναι τροφή για σκέψη. Ασφαλώς, πάντοτε θα υπάρχουν καλές και κακές χρονιές στις κεφαλαιαγορές. Όμως, κάποτε θα πρέπει να μάθουμε κι εμείς για τα οφέλη από την διεθνή διαφοροποίηση των χαρτοφυλακίων μεσοπρόθεσμα.