Πριν από δύο και πλέον δεκαετίες, μας υπενθύμισε χθες φίλος, είχαν έρθει στην Ελλάδα τα ισπανικά εκπτωτικά (discount) σουπερμάρκετ DIA.
«Οι τιμές στα σουπερμάρκετ DIA ήταν χαμηλότερες σε σχέση με τις τιμές σε άλλα σουπερμάρκετ. Όμως, χρέωναν στο τέλος της αγοράς τη σακούλα. Οι Έλληνες καταναλωτές δεν ήταν συνηθισμένοι σε κάτι τέτοιο. Δεν ήταν λίγες οι φορές που αρκετοί παρατούσαν τα πράγματα στο γκισέ και έφευγαν αγανακτισμένοι, γιατί τους ζητούσαν να πληρώσουν τη σακούλα», τόνισε. «Παρέβλεπαν τις οικονομίες στα είδη που είχαν αγοράσει και επικεντρώνονταν στην τιμή της σακούλας».
Ο ίδιος, λάτρης των φθηνών σουπερμάρκετ, έφερε επίσης στη μνήμη τις εμπειρίες του από τα πρώτα χρόνια των σουπερμάρκετ Lidl στην Ελλάδα.
«Οι τιμές ήταν αρκετά φθηνότερες σε σχέση με τις άλλες αλυσίδες στην αρχή. Θυμάμαι είχαν τη λιστερίνη (διάλυμα) για το στόμα στο 0,80 ευρώ, όταν οι άλλοι την είχαν αρκετά πάνω από 2 ευρώ. Κι όμως, πολύ λίγοι πήγαιναν να ψωνίσουν εκεί. Σκέφτονταν ότι για να είναι φθηνότερες οι τιμές, τα προϊόντα θα έπρεπε να είναι κατώτερης ποιότητας. Όταν τα Lidl άρχισαν να ανεβάζουν τις τιμές, πήγαιναν περισσότεροι να ψωνίσουν εκεί. Μπορείς να μου το εξηγήσεις αυτό;» κατέληξε.
Ας έλθουμε στο σήμερα. Μεγάλος θόρυβος έγινε για το γεγονός ότι οι τιμές του βρεφικού γάλακτος στην Ελλάδα είναι κάμποσες φορές υψηλότερες σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Προφανώς, τα περιθώρια κέρδους των εμπλεκόμενων εταιρειών είναι πολύ μεγάλα. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
«Οι Ελληνίδες μάνες θέλουν το καλύτερο βρεφικό γάλα για το παιδί τους και νομίζουν ότι το ακριβότερο είναι το καλύτερο. Οι εταιρείες που ήταν φθηνότερες το είδαν αυτό και άρχισαν να ανεβάζουν τις τιμές, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στη σημερινή κατάσταση», τόνισε στέλεχος της αγοράς που έχει γνώση του θέματος.
Η σημερινή συμπεριφορά των Ελληνίδων μανάδων συμβαδίζει με τις καταναλωτικές συνήθειες που επέδειξαν άλλοι στο παρελθόν, όπως στο παράδειγμα με το Lidl πιο πάνω. Δεν είναι τυχαίο και ίσως συνδέεται με τη σχετικά μικρότερη διείσδυση των προϊόντων λευκής ετικέτας στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες παρά την αύξηση των τελευταίων ετών.
Δεν γνωρίζουμε αν η ανωτέρω καταναλωτική συμπεριφορά οφείλεται στην έλλειψη γνώσεων, στην έλλειψη καταναλωτικής συνείδησης, στην κουλτούρα ή σε κάτι άλλο. Είναι όμως λόγοι που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη μάχη εναντίον της ακρίβειας.
Ο πληθωρισμός είναι μια από τις χειρότερες μορφές φορολογίας για όλους. Κυρίως, όμως, για τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους που δεν έχουν άλλες πηγές εισοδήματος και δεν έχουν δει τα πραγματικά εισοδήματά τους να αυξάνονται εδώ και 14-15 χρόνια.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο εναρμονισμένος ετήσιος πληθωρισμός στην Ελλάδα ανέβηκε στο 3,7% έναντι 2,9% που ήταν ο μέσος όρος στην ευρωζώνη, 3,8% στη Γερμανία και 4,1% στη Γαλλία.
Δυστυχώς, ο πληθωρισμός των τροφίμων είναι αρκετά υψηλότερος και πολλοί, σίγουρα η αντιπολίτευση, αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών μέτρων που έχουν ληφθεί για τον έλεγχό του, όπως το καλάθι της νοικοκυράς.
Επιπλέον, θα περίμενε κάποιος, αν λειτουργούσε ο ανταγωνισμός, ότι οι τιμές σε κάποια προϊόντα και υπηρεσίες, π.χ. κόμιστρα ταξί, που αυξήθηκαν με επίκληση της ανόδου των τιμών των καυσίμων το 2022, να μειώνονταν μέσα στο 2023 καθώς οι τιμές των καυσίμων υποχώρησαν αισθητά. Όμως, αυτό δεν συνέβη.
Από την άλλη πλευρά, είναι σωστό ότι η μεγάλη ανατίμηση στις τιμές κάποιων προϊόντων, όπως το ελαιόλαδο, το ρύζι, ο καφές και το κακάο, είναι παγκόσμιο φαινόμενο και έχει την ρίζα του στην ανισορροπία ζήτησης και προσφοράς διεθνώς. Υπό αυτή την έννοια, οι εκτιμήσεις της Κομισιόν για χαμηλή παραγωγή ελαιολάδου και υψηλές τιμές την περίοδο 2023-2024 αλλά και διατήρηση των υψηλών τιμών σε χοιρινό και μοσχαρίσιο κρέας προβληματίζουν.
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι η ακρίβεια είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπισθεί σε διάφορα επίπεδα, με τη συμμετοχή και των καταναλωτών.