Στη χώρα μας λαμβάνουμε συχνά έκτακτα μέτρα, όταν φθάσει ο κόμπος στο χτένι. Οι δήμοι είναι ένα παράδειγμα.
Την Παρασκευή πριν από τις πρώτες τοπικές εκλογές, είχαμε αναφερθεί στον αιφνιδιασμό της τότε κυβέρνησης μετά την είσοδο της χώρας στο μνημόνιο το 2010, που οδήγησε στη λήψη μέτρων ώστε να μην μπορεί κάποιος δήμος να μας χρεοκοπήσει τεχνικά, λόγω ληξιπρόθεσμων οφειλών σε ξένους πιστωτές.
Υπενθυμίζουμε ότι ο Δήμος Αχαρνών και ο Δήμος Ζωγράφου είχαν ληξιπρόθεσμα δάνεια ύψους μερικών δεκάδων εκατ. ευρώ, που οι ξένες πιστώτριες τράπεζες έσπευσαν να καταγγείλουν το 2010, αναγκάζοντας τον ΟΔΔΗΧ που τα αγνοούσε, να τα καταβάλει εκτάκτως.
Ήταν η αφορμή για να αλλάξει το θεσμικό πλαίσιο και να μπουν αυστηροί κανόνες και να θεσπισθεί έλεγχος των δανειακών υποχρεώσεων των δήμων μέσω του υπουργείου Εσωτερικών, ώστε να μην επαναληφθεί τέτοιο φαινόμενο.
Αυτός είναι προφανώς ο λόγος που εμφάνισαν ληξιπρόθεσμες οφειλές ίσες με μόλις 1,6% των δαπανών τους το 2021, σύμφωνα με μελέτη του ΚΕΦΙΜ και του ΚεΔΕΠΟΔ.
Όμως, αυτό δεν αρκεί. Οι δήμοι έχουν έσοδα από τα δημοτικά τέλη, τον ΤΑΠ κ.λπ., αλλά λίγοι ξέρουν σε ποιες δαπάνες διοχετεύονται. Η διαφάνεια και λογοδοσία δεν τους χαρακτηρίζει. Αντίθετα, ξοδεύουν εκεί που θεωρούν σωστό, π.χ. προσλήψεις προσωπικού για καθαριότητα, που συχνά καταλήγει στις διοικητικές υπηρεσίες. Αν τους λείπουν λεφτά, τότε ζητάνε έκτακτη επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό και ρίχνουν την ευθύνη στην εκάστοτε κυβέρνηση.
Αυτό δύσκολα θα αλλάξει, αν δεν μπουν κάποιοι νέοι κανόνες στην οικονομική διαχείριση των δήμων και δεν εφαρμοσθεί η μέθοδος του καρότου και του μαστιγίου από την κεντρική διοίκηση.
Σήμερα, ο κρατικός προϋπολογισμός δίνει επιχορήγηση με κάποια πληθυσμιακά και γεωγραφικά κριτήρια. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Η τακτική κρατική επιχορήγηση θα πρέπει να συνδεθεί εν μέρει τουλάχιστον με κάποιο κριτήριο ή κριτήρια οικονομικής επίδοσης του δήμου.
Επίσης, η κρατική επιχορήγηση θα πρέπει να συνδεθεί με την υποχρέωση δημοσιοποίησης αναλυτικών οικονομικών αποτελεσμάτων σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Φυσικά, θα πρέπει ταυτόχρονα να ξεκαθαρίσουν οι αρμοδιότητες μεταξύ των δήμων, της περιφέρειας και της κεντρικής κυβέρνησης. Αυτό θα καταστήσει ευκολότερη τη μέτρηση του αποτελέσματος, προκρίνοντας την ανταμοιβή ή την τιμωρία.
Τέλος, ίσως έχει έλθει να εφαρμοσθεί η σταδιακή μεταφορά των εσόδων του ΕΝΦΙΑ από την κυβέρνηση στους δήμους, ώστε να είναι υπόλογοι στους δημότες τους. Δεν είναι απλό εγχείρημα και σίγουρα οι δήμοι δεν θα το θέλουν, για να μην πάρουν τις ευθύνες.
Η προσωπικότητα, οι διοικητικές ικανότητες και η εντιμότητα των τοπικών αρχόντων που εκλέχθηκαν χθες θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση ή όχι στη λειτουργία των δήμων.
Όμως, χωρίς αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που διέπει τον έλεγχο των οικονομικών των δήμων και τα κριτήρια παροχής επιχορηγήσεων από τον κρατικό προϋπολογισμό, άσπρη μέρα δεν θα δούμε.