Ένα από τα μυστικά της οικονομικής επιτυχίας είναι η εμπιστοσύνη. Ο Steve Knack, οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα, είχε αναφέρει κάποτε ότι «αυτή εξηγούσε το σύνολο της διαφοράς μεταξύ του κατά κεφαλήν εισοδήματος των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σομαλίας». Με άλλα λόγια, χωρίς εμπιστοσύνη και του στοιχείου που τη συμπληρώνει, την αξιοπιστία, δεν υπάρχει προοπτική για οικονομική ανάπτυξη.
Η εμπιστοσύνη κάποτε ήταν κάτι πολύ προσωπικό. Εμπιστευόσουν την οικογένειά σου, τους φίλους σου ή τους φίλους των φίλων σου. Ο σύγχρονος κόσμος έχει οδηγήσει στην επέκταση του κύκλου εμπιστοσύνης με την αποπροσωποίησή της. Αγοράζεις μετοχές της Credit Suisse ή άλλων τραπεζών όπως η αμερικανική SVB γιατί εμπιστεύεσαι το μάνατζμέντ τους χωρίς να το γνωρίζεις προσωπικά, τον ισολογισμό και τις οικονομικές καταστάσεις της. Όταν χάνεις την εμπιστοσύνη σου επειδή ο ορκωτός ελεγκτής (PwC) ανακοινώνει ότι θα εγκρίνει τα οικονομικά αποτελέσματα της Credit Suisse με αστερίσκους και ο μεγαλύτερος μέτοχος (Saudi National Bank) λέει πως δεν θα βάλει άλλα λεφτά, πουλάς τις μετοχές σου χωρίς να το πολυσκέφτεσαι. Ιδιαίτερα, αν η τράπεζα είχε ζητήματα με σκάνδαλα στο πρόσφατο παρελθόν και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού έχει προκύψει πρόβλημα με τράπεζες μεσαίου μεγέθους όπως η SVB. Οι επενδυτές είναι πολύ πιο ευαίσθητοι στα άσχημα νέα, σ’ έναν κόσμο που η μετάδοση των πληροφοριών γίνεται άμεσα. Αν όμως η εμπιστοσύνη δεν αποκατασταθεί με σωστές ενέργειες και δηλώσεις από τις κεντρικές τράπεζες, τις ρυθμιστικές αρχές και τις διοικήσεις των εμπλεκόμενων τραπεζών, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να υπάρξει ντόμινο. Σ’ αυτή την περίπτωση, η αναταραχή θα επεκταθεί στις αγορές και γρήγορα θα γίνει αισθητή στην πραγματική οικονομία.
Εδώ ακριβώς βρισκόμαστε σήμερα. Το ερώτημα είναι αν μπορούν οι ανωτέρω να αποκαταστήσουν, έστω σταδιακά, την εμπιστοσύνη των ανθρώπων που ψηφίζουν με τα λεφτά τους στις τράπεζες και γενικότερα στο χρηματοοικονομικό σύστημα. Αν απομονώσει κάποιος την Credit Suisse που ανακεφαλαιοποιήθηκε σχετικά πρόσφατα και έχει υψηλούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, θα πρέπει να συμπεράνει ότι η χθεσινή βουτιά της μετοχής ήταν υπερβολική. Η δήλωση π.χ. του εκπροσώπου του μεγαλύτερου μετόχου της Credit Suisse ήταν επίσης δικαιολογημένη. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι, π.χ. γραφειοκρατικοί, που δεν θέλει κάποιος να ξεπεράσει το 10% του μετοχικού κεφαλαίου μιας εισηγμένης εταιρείας. «Μπλέκεις», τόνισε τραπεζίτης με μεγάλη εμπειρία σε διεθνή επενδυτική τράπεζα. Αν όμως συνυπολογίσει κάποιος το γενικότερο περιβάλλον και τι προηγήθηκε με την τραπεζική κρίση στις ΗΠΑ, το συμπέρασμα είναι διαφορετικό. Κοινώς, η πώληση των μετοχών ήταν μια ορθολογική κίνηση των επενδυτών.
Σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις και τις ανησυχίες που υπάρχουν για την ευστάθεια του χρηματοοικονομικού συστήματος στην ΕΕ και τις ΗΠΑ θα παίξουν οι αποφάσεις της ΕΚΤ και της Fed, που είναι συνυφασμένες με την πορεία του πληθωρισμού. Χθες, οι προσδοκίες των συμμετεχόντων στις αγορές για αύξηση των επιτοκίων από τη Fed κατά 0,5 της μονάδας κατέρρευσαν, δίνοντας ίσες περίπου πιθανότητες μεταξύ αύξησης κατά 0,25% της μονάδας και αμετάβλητου την επόμενη εβδομάδα και μείωσης των επιτοκίων κατά 0,6 της μονάδας μέχρι τον Σεπτέμβριο. Ομοίως, οι πιθανότητες για αύξηση επιτοκίων του ευρώ κατά 0,5 της ποσοστιαίας μονάδας από την ΕΚΤ σήμερα μειώθηκαν και έδιναν πλέον σωρευτικές αυξήσεις 0,75 της μονάδας μέχρι το τέλος του 2023.
Φυσικά, οι προσδοκίες αλλάζουν, όταν τα δεδομένα αλλάζουν. Ας μην ξεχνάμε ότι το 2021, η Fed και η ΕΚΤ πόνταραν στο σενάριο του μεταβατικού πληθωρισμού, αλλά έπαιξαν έξω και γι’ αυτό επικρίθηκαν. Αν οι κινήσεις των μεγάλων κεντρικών τραπεζών ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών στις τραπεζικές μετοχές με τις αποφάσεις τους, η αναταραχή στις αγορές θα κοπάσει. Αν όμως αποτύχουν, η αναταραχή μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι χειρότερο.
Το θέμα είναι πως και σωστές να είναι οι αποφάσεις της ΕΚΤ και της Fed, αν ακυρωθούν από άλλα γεγονότα, μπορεί να αποτύχουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Αυτά όμως συμβαίνουν όταν η εμπιστοσύνη χάνεται ή τραυματίζεται σοβαρά.