Τον Νοέμβριο του 2018, μια μελέτη της Bank for International Settlements (BIS) για τις επιχειρήσεις-ζόμπι, η οποία περιελάμβανε τον έλεγχο 32.000 εισηγμένων επιχειρήσεων σε 14 ανεπτυγμένες οικονομίες, ανακάλυψε κάτι ενδιαφέρον. Το 12% εξ αυτών λειτουργούσαν για τουλάχιστον 10 χρόνια και είχαν δείκτη κάλυψης τόκων (interest coverage ratio) κάτω από 1.0 για τρία συνεχόμενα χρόνια.
Με άλλα λόγια, οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις δεν είχαν αρκετά έσοδα για να αποπληρώσουν τα δάνειά τους και φυσικά ούτε λόγος να καλύψουν τις άλλες δαπάνες τους και να βγάλουν κέρδος.
Πώς αντέδρασαν οι δανειστές τους εκείνη την περίοδο; Αντιμέτωπες με το φάσμα των πιθανών ζημιών, οι τράπεζες υιοθέτησαν τη λογική τoυ επεκτείνω τη λήξη των δανείων και υποκρίνομαι ότι θα αποπληρωθούν (extend and pretend) στο κοντινό μέλλον.
Σε κάποιες περιπτώσεις, η εταιρεία-ζόμπι είχε κάποιο χαρισματικό διευθύνοντα σύμβουλο που έπεισε τους τραπεζίτες ότι θα γυρίσουν προς το καλύτερο οι δουλειές τον επόμενο χρόνο. Φυσικά, υπάρχει επίσης ο ανθρώπινος παράγοντας καθώς κανείς δεν θέλει να χάσει κόσμος την δουλειά του ή το σπίτι που μένει. Ομως, η διατήρηση των εταιρειών-ζόμπι στη ζωή μείωνε την παραγωγικότητα σ’ ολόκληρη την οικονομία και πλήγωνε τις υγιείς επιχειρήσεις που αντιμετώπιζαν άνισο ανταγωνισμό, σύμφωνα με τη μελέτη της BIS.
Επιπλέον, μερικοί επιχειρηματολογούσαν ότι οι τράπεζες που δάνεισαν απερίσκεπτα σε αφερέγγυες επιχειρήσεις θα έπρεπε να το πληρώσουν, χάνοντας λεφτά, γιατί διαφορετικά θα επαναλάμβαναν τα ίδια λάθη.
Ομως, η χαλαρή νομισματική πολιτική και τα πακέτα διάσωσης δεν το επέτρεψαν μέχρι πέρυσι. Το 2019, μια παρόμοια μελέτη της Bank of America Merrill Lynch έφθασε στο ίδιο περίπου συμπέρασμα.
Το 13% των εισηγμένων εταιρειών δεν ήταν σε θέση να καλύψουν τις πληρωμές τόκων και είτε δανείζονταν περισσότερα χρήματα για να αποπληρώσουν παλαιότερα δάνεια είτε προχωρούσαν σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, πουλώντας νέες μετοχές σε επενδυτές που ήλπιζαν για το καλύτερο.
Οι επενδυτές δεν μπορούν να κατηγορηθούν ότι λειτουργούσαν μη ορθολογικά καθώς οι πληροφορίες που έδιναν οι τιμές ήταν στρεβλωμένες. Απλά, προσπαθούσαν να επιτύχουν θετικές αποδόσεις σ’ έναν κόσμο που οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες τις είχαν καταστήσει είδος υπό εξαφάνιση.
Δεν υπάρχει ανάλογη μελέτη για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα. Ομως, η λογική υπαγορεύει ότι η άνοδος των επιτοκίων παρέμβασης κατά 4,5 ποσοστιαίες μονάδες από τη Fed στις ΗΠΑ και κατά 3 μονάδες από την ΕΚΤ στην ευρωζώνη για το φρενάρισμα του πληθωρισμού θα έχει θύματα ανάμεσα στις μη χρηματοοικονομικές εταιρείες και τις τράπεζες-ζόμπι.
Ηδη δύο αμερικανικές τράπεζες, η SVB και η Signature Bank, βάρεσαν κανόνι στις ΗΠΑ τις τελευταίες μέρες και πιθανόν δεν θα είναι οι τελευταίες, προκαλώντας κραδασμούς. Σ’ ένα περιβάλλον αυξανόμενων επιτοκίων και επιβράδυνσης του ρυθμού ανάπτυξης στην καλύτερη περίπτωση, πολλές εταιρείες-ζόμπι θα πεθάνουν. Άλλες θα έχουν ξαφνικό θάνατο και άλλες αργό.
Η χρεοκοπία τους δεν θα πληγώσει μόνο τους δανειστές, τους μετόχους και τους εργαζόμενούς τους. Θα πληγώσει, πιθανόν θανάσιμα, και πολλούς άλλους και ίσως φέρει ύφεση. Ομως, το ερώτημα δεν είναι αν θα πεθάνουν πολλά «ζόμπι». Το ερώτημα είναι άλλο. Αν σ’ έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο με υψηλή μόχλευση, οι χρεοκοπίες τους μπορούν να προκαλέσουν νέα παγκόσμια κρίση.
Θα πρέπει να περιμένουμε.