Η μεγαλύτερη αναδιάρθρωση κρατικού χρέους (PSI plus) στη σύγχρονη ιστορία οδήγησε σε καθαρή μείωση του ελληνικού δημόσιου χρέους κατά 60 δισ. ευρώ περίπου, μετά τις ανακεφαλαιοποιήσεις των συστημικών τραπεζών. Οδήγησε επίσης σε δραστική μείωση των ετήσιων τόκων για την εξυπηρέτηση του χρέους και συνακόλουθα σε χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα ως ποσοστό του ΑΕΠ, για να είναι το χρέος φερέγγυο. Από την άλλη πλευρά, τα μέτρα λιτότητας που συνόδευσαν το πακέτο βύθισαν το ΑΕΠ, μειώνοντας το διαθέσιμο εισόδημα και αυξάνοντας την ανεργία, ενώ όσοι είχαν επενδύσει στα ελληνικά ομόλογα και μετοχές έχασαν μεγάλο μέρος των χρημάτων τους.
Η εμπειρία για τις τράπεζες και τους μετόχους τους ήταν οδυνηρή καθώς οι μεν κατέγραψαν μεγάλες ζημιές ενώ οι τελευταίοι έχασαν τα λεφτά τους. Αν δεν κάνουμε λάθος, οι τράπεζες έχουν να μοιράσουν μέρισμα από το 2007 (!). Φυσικά, δεν ήταν πάντα έτσι. Με άλλα λόγια, τα πιστωτικά ιδρύματα έβγαλαν σημαντικά κέρδη από τις αγορές και το trading στα ελληνικά ομόλογα πριν από την οικονομική κρίση και την είσοδο της χώρας στην περίοδο των μνημονίων. Τα τελευταία χρόνια επίσης, ορισμένα ντιλ μεταξύ των τραπεζών και του ΟΔΔΗΧ ( Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους) με επίκεντρο ελληνικούς τίτλους απέδωσαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα, συμβάλλοντας στην κεφαλαιακή τους ενίσχυση. Ας μην ξεχνάμε ότι το μεγαλύτερο κομμάτι των κερδών που θα εμφανίσουν οι τράπεζες για τη χρήση του 2022 εκτιμάται ότι δεν θα είναι επαναλαμβανόμενα και περιλαμβάνουν έσοδα από trading εκτός των άλλων.
Μιλώντας με δύο τραπεζικά στελέχη, είχαμε την ευκαιρία να πληροφορηθούμε με μεγαλύτερη ακρίβεια ένα trade από το οποίο οι τράπεζες έβγαλαν καλά λεφτά, παρότι άρχισε να στραβώνει πριν από λίγους μήνες. Στην προσπάθειά της να ωθήσει τις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία, η ΕΚΤ άρχισε να παρέχει φθηνή στοχευμένη μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση στα πιστωτικά ιδρύματα, γνωστή ως T-LTRO (Targeted long-term refinancing operations). Ο πρώτος γύρος του προγράμματος ξεκίνησε το 2014 και ο τελευταίος, τρίτος γύρος T-LTRO, το 2019. Χονδρικά, μέσω των LTRO, η ΕΚΤ πλήρωνε τις τράπεζες να χρηματοδοτηθούν για μια τριετία, με στόχο να διοχετεύσουν τα λεφτά σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Όμως, δεν σταμάταγαν εκεί. Όπως μας ανέφεραν δύο τραπεζικά στελέχη, χρησιμοποιούσαν τα δάνεια ως ενέχυρο για να λάβουν φθηνή χρηματοδότηση, με την οποία αγόραζαν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που έφεραν υψηλότερο κουπόνι. Έτσι, αυγάτιζαν το καθαρό εισόδημά τους από τόκους.
Η μαγιά άρχισε να χαλάει πέρυσι τον Ιούλιο, που η ΕΚΤ ξεκίνησε να ανεβάζει τα βασικά επιτόκιά της και επιδεινώθηκε το φθινόπωρο. Οι τιμές των ομολόγων άρχισαν να κατρακυλούν και οι ελληνικές τράπεζες βρήκαν αντίδοτο στις ενδεχόμενες ζημιές με την κατάταξή τους στην κατηγορία των ομολόγων που διακρατούνται μέχρι τη λήξη. Έτσι απέφευγαν την καθημερινή αποτίμησή τους στην αγοραία τιμή τους που θα έβγαζε ζημιές.
Όμως, ζημιές ξεκίνησε να βγάζει η χρηματοδότηση των ομολόγων με το υψηλότερο επιτόκιο 2% της ΕΚΤ για το T-LTRO, καθότι το κουπόνι τους ήταν χαμηλότερο. Οι τράπεζες φέρονται να είχαν αγοράσει το ελληνικό 10ετές ομόλογο την περίοδο που η απόδοσή του είχε υποχωρήσει κάτω από 1%. Κάποιες ελληνικές τράπεζες έσπευσαν να αποπληρώσουν μερικώς τα δάνεια T-LTRO. Σύμμαχός τους ήταν η υπερβάλλουσα ρευστότητα που διαθέτουν από την αύξηση των καταθέσεων. Η τελευταία βοήθησε να αποπληρώσουν μέρος της χρηματοδότησης T-LTRO.
Οι ανωτέρω κινήσεις των τραπεζών με φόντο τα ελληνικά ομόλογα δείχνουν ότι μπορούν πλέον να βγάλουν αρκετά λεφτά από το trading όπως έκαναν πριν από την οικονομική κρίση. Αυτό μαζί με τα υψηλότερα τοκομερίδια εξηγεί γιατί οι τράπεζες θα ήθελαν να είχαν περισσότερα ελληνικά ομόλογα στα χαρτοφυλάκιά τους.