Ακόμη κι αν ομαλοποιηθεί η αγορά φυσικού αερίου στην ΕΕ προς το τέλος Ιουλίου, η αβεβαιότητα θα συνεχισθεί τους επόμενους μήνες, όσο ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται. Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές του φυσικού αερίου στην ΕΕ θα χαρακτηρίζονται από αυξημένη μεταβλητότητα και θα κυμαίνονται σε υψηλά επίπεδα.
Η Ελλάδα μπορεί να μην αντιμετωπίζει θέμα ενεργειακής επάρκειας -αν πιστέψουμε τον αρμόδιο υπουργό-, όμως δεν μπορεί να αποφύγει τις υψηλές τιμές. Η εξοικονόμηση ενέργειας θα πρέπει να είναι η πρώτη απάντηση όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της ευρωζώνης και της ΕΕ που εισάγουν τα καύσιμα.
Ειδικότερα για τη χώρα μας, το ερώτημα είναι απλό: Έχει η Ελλάδα την πολυτέλεια να μην κάνει το ίδιο με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δηλαδή να δώσει βάρος στην εξοικονόμηση ενέργειας; Με δεδομένη την υπερχρέωση της χώρας και την ανάγκη για πιο καθαρό περιβάλλον, η ορθολογική απάντηση είναι όχι. Όμως, είμαστε σε προεκλογική χρονιά και οι πολιτικοί θέλουν να είναι αρεστοί για να τους ψηφίσει ο κόσμος.
Η επιδότηση των τιμών της ενέργειας ώστε να αμβλυνθούν οι συνέπειες χωρίς να επιβληθούν αυστηρά περιοριστικά μέτρα είναι ο ευκολότερος τρόπος. Ιδίως, αν τα κρατικά έσοδα κινούνται πάνω από τον στόχο και οι πολίτες ζητούν κρατική στήριξη γιατί οι υψηλές τιμές ροκανίζουν την αγοραστική τους δύναμη. Όμως, η επιδότηση της τιμής της βενζίνης, του ντίζελ και του ρεύματος δημιουργεί αντικίνητρο για περιορισμό της κατανάλωσής τους και αντιστρατεύεται την εξοικονόμηση ενέργειας. Σ’ αυτή την περίπτωση, τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας περνάνε σε δεύτερη μοίρα και περιορίζονται σ’ αυτά που έχουν ανακοινωθεί για τον δημόσιο τομέα. Ο υπουργός Ενέργειας κ. Σκρέκας έχει μιλήσει για μείωση της ετήσιας κατανάλωσης στον δημόσιο τομέα κατά μόλις 10%.
Ίσως η πολιτεία θα έπρεπε να ζυγίσει τα οφέλη από την επικοινωνία απλών, πρακτικών μέτρων που μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας στους πολίτες. Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματικό μεσοπρόθεσμα, αν διευρυνόταν κατά πολύ ο αριθμός των δικαιούχων, με δεδομένο το απόθεμα εκατομμυρίων σπιτιών. Επίσης, το πρόγραμμα επιδότησης οικιακών συσκευών μπορεί να αποδειχθεί αμφιβόλου αποτελεσματικότητας ενώ συμβάλλει στη διεύρυνση του ελλείμματος του εξωτερικού ισοζυγίου. Αν εξαιρέσουμε τα παλιά κλιματιστικά, τα ψυγεία δεν νομίζουμε ότι είναι τόσο ενεργοβόρα ενώ μας εκπλήσσει η ένταξη των καταψυκτών στο πρόγραμμα, καθώς συνήθως συναντιούνται στα σπίτια εύπορων οικογενειών, που έχουν λεφτά να αγοράσουν νέους.
Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά. Σύμφωνα με την έκθεση «2022 International Energy Efficiency Scoreboard» του μη κερδοσκοπικού οργανισμού ACEEE, η Γαλλία κατέλαβε την πρώτη θέση και ακολούθησαν η Βρετανία, η Γερμανία, η Ολλανδία και η Ιταλία. Η Τουρκία κατέλαβε τη 15η θέση ανάμεσα στις 25 χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας. Η κατάταξη προέκυψε από 36 κριτήρια αποδοτικότητας για κτίρια, βιομηχανίες, μεταφορές και τη συνολική πρόοδο σε εθνική ενεργειακή αποδοτικότητα που εφαρμόσθηκαν. Η Ελλάδα μπορεί να υιοθετήσει κάποιες από τις πρακτικές της Γαλλίας και των άλλων χωρών με τις καλύτερες επιδόσεις.
Τέλος, επειδή η εξοικονόμηση ενέργειας δεν φθάνει από μόνη της για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της στενότητας που παρατηρείται στις διεθνείς αγορές φυσικού αερίου, πετρελαίου κ.λπ., η χώρα θα πρέπει να κάνει κάτι ακόμη αυτονόητο. Εκτός των λιγνιτικών μονάδων που είναι σε εφεδρεία, να χρηματοδοτήσει γενναία μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης την αναβάθμιση του δικτύου χαμηλής και μεσαίας τάσης (ΔΕΔΔΗΕ). Ετσι θα ενταχθούν στο σύστημα μικρές μονάδες φωτοβολταϊκών κ.λπ. από ταράτσες σπιτιών στις πόλεις και αλλού. Αυτό μαζί με τις επενδύσεις στην αποθήκευση μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Πάντως, η αντίφαση μεταξύ εξοικονόμησης ενέργειας και επιδότησης των τιμών είναι υπαρκτή.