Η μείωση των επιτοκίων παρέμβασης από την ΕΚΤ και οι αγορές ομολόγων από αυτή τα προηγούμενα χρόνια εξυπηρετούσαν τόσο τον στόχο της σταθερότητας των τιμών όσο και τη χρηματοοικονομική σταθερότητα. Κι αυτό γιατί τα χαμηλότερα επιτόκια ευνοούσαν την οικονομική ανάπτυξη και την άνοδο των τιμών καταναλωτή προς τον στόχο της ΕΚΤ για πληθωρισμό λίγο κάτω από 2% ετησίως. Ταυτόχρονα, η ίδια επιτοκιακή πολιτική και οι αγορές τίτλων από τη δευτερογενή αγορά ομολόγων οδηγούσαν σε συρρίκνωση της επιτοκιακής διαφοράς (spreads) μεταξύ των ομολόγων της ευρωπεριφέρειας και της Γερμανίας. Κοινώς, μ' ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια.
Με τον ετήσιο πληθωρισμό στο 8,1% τον Μάιο στην ευρωζώνη, η ΕΚΤ συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε να περιμένει κι άλλο μέχρι να υποχωρήσουν οι τιμές. Ως γνωστόν, ανακοίνωσε με καθυστέρηση -όπως δείχνει η αντίδραση των αγορών- τη σταδιακή αύξηση του επιτοκίου παρέμβασης ενώ έβαλε τέλος στις αγορές ομολόγων από τον Ιούλιο. Όμως, η ανωτέρω νομισματική πολιτική εξυπηρετεί μεν τον στόχο της καταπολέμησης του πληθωρισμού αλλά όχι της χρηματοοικονομικής σταθερότητας, όπως απέδειξε η διεύρυνση των spreads της ευρωπεριφέρειας.
Το συνεχιζόμενο ξεπούλημα των ελληνικών και ιταλικών ομολόγων, εκτός των άλλων, οδήγησε χθες την απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου κοντά στο 4,5% και του ιταλικού λίγο πάνω από το 4%, δηλ. στο υψηλότερο επίπεδο από το 2014. Είναι αλήθεια ότι η Ιταλία αντιμετωπίζει μεγαλύτερο πρόβλημα αναχρηματοδότησης σε σχέση με την Ελλάδα. Κι αυτό γιατί η γείτονα θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει χρέος κοντά στα 350 δισ. ευρώ συνολικά για φέτος, έχοντας μαξιλάρι ρευστότητας ύψους 60 δισ. ευρώ περίπου, σύμφωνα με άτομο που γνωρίζει.
Η δυναμική της αγοράς είναι τέτοια που δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο η απόδοση του 10ετούς ελληνικού ομολόγου να πλησιάσει το 5% και να το ξεπεράσει και του ιταλικού το 4,5%. Ιδίως, αν η απόδοση του 10ετούς γερμανικού ομολόγου αυξηθεί.
Είναι λοιπόν αναγκαίο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να πείσει τις αγορές ότι έχει το εργαλείο ή τα εργαλεία για να σταματήσει τον κατακερματισμό της αγοράς, όπως υποδηλώνει το άνοιγμα των spreads της ευρωπεριφέρειας σε επίπεδα που δεν συμβαδίζουν με τα θεμελιώδη δεδομένα τους. Ποια μπορεί να είναι αυτά τα εργαλεία;
Το πρώτο που μας έρχεται στο μυαλό είναι η επανεπένδυση των χρημάτων από τα ομόλογα που η ΕΚΤ είχε αγοράσει και λήγουν. Αναφερόμαστε τόσο στο έκτακτο πρόγραμμα αγορών κατά τη διάρκεια της πανδημίας (PEPP) όσο και στο κανονικό πρόγραμμα αγορών κρατικών ομολόγων(PSPP). Η κα Λαγκάρντ είχε μιλήσει για «ευλύγιστη χρήση» των πόρων από τις εξοφλήσεις των ομολόγων στο παρελθόν. Με άλλα λόγια, τα λεφτά από τα γερμανικά ομόλογα που λήγουν να κατευθύνονται π.χ. στην αγορά ιταλικών χρεογράφων. Οι συνολικές λήξεις των ομολόγων από τα δύο ανωτέρω προγράμματα εκτιμώνται στα 430-440 δισ. ευρώ το επόμενο 12μηνο. Επομένως, αναλογούν περίπου 36 δισ. ευρώ τον μήνα. Το ποσό δεν είναι μεγάλο αλλά θα μπορούσε να αλλάξει την άποψη πολλών στην αγορά για τα spreads.
Δεύτερον, να αρχίσει η ΕΚΤ να αγοράζει εκ νέου ομόλογα συγκεκριμένων χωρών και όχι όλων μέσω επανενεργοποίησης του κανονικού προγράμματος αγορών (PSPP). Όμως, η στήλη δεν γνωρίζει αν κάτι τέτοιο είναι σύννομο και αποδεκτό από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, γιατί θα πρέπει να γίνουν αλλαγές στους όρους του προγράμματος.
Τρίτον, η ενεργοποίηση του ΟΜΤ (Outright Monetary Transactions) που ο Μάριο Ντράγκι είχε προτάξει ως φόβητρο στις αγορές, όταν μίλησε για «whatever it takes» για να σωθεί το ευρώ το καλοκαίρι του 2012. Το ΟΜΤ είναι ένα εργαλείο που μπορεί να συρρικνώσει τα spreads. Όμως, για να αγοράσει τα ομόλογα μιας χώρας θα πρέπει η τελευταία να έχει αποδεχθεί το οικονομικό πρόγραμμα του ESM (Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας). Επομένως, το πιθανότερο είναι οι χώρες που αφορά να μην το θεωρήσουν επιθυμητό για πολιτικούς λόγους.
Τέταρτον και τελευταίο, η δημιουργία ενός νέου εργαλείου από την ΕΚΤ που θα βάζει όρους στις χώρες των οποίων τα ομόλογα θα αγοράζει με στόχο το κλείσιμο των spreads. Όμως, οι χώρες δεν θα χρειάζεται να μπουν σε πρόγραμμα του ESM για να λειτουργήσει ως γλυκαντικό. Το ερώτημα κι εδώ είναι αν θα είναι σύννομο με τη Συνθήκη.
Πάντως, όσο καθυστερεί η ΕΕ να δράσει τόσο οι πιθανότητες να δούμε την απόδοση του 10ετούς ομολόγου πάνω από το 5% αυξάνονται.