Τα περιστατικά που ακολουθούν, είναι γνωστά σε όλους. Το ψυγείο ή το πλυντήριο ρούχων στο σπίτι εμφανίζει πρόβλημα και καλείς ψυκτικό να έλθει να το δει. Πράγματι, έρχεται, το βλέπει, κάνει τη διάγνωση και ζητά 15 ή 30 ευρώ (ανάλογα την περίπτωση) για την επίσκεψη που διαρκεί 15-20 λεπτά. Ζήτημα απόδειξης δεν τίθεται. Συμφωνείς να το επιδιορθώσει και κλείνεις ραντεβού για να προμηθευτεί τα ανταλλακτικά και να επανέλθει. Το κόστος προσδιορίζεται στα 75-100 ευρώ και πληρώνεται μετρητά, χωρίς απόδειξη, στη δεύτερη επίσκεψη που διαρκεί μισή ώρα. Ο ψυκτικός θα μπορούσε να βγάζει εκατοντάδες ευρώ αφορολόγητα καθημερινώς αλλά δηλώνει ψίχουλα στην εφορία.
Δεν είναι ο μόνος ή ο μοναδικός επαγγελματίας που εμπίπτει στην κατηγορία. Θα μπορούσε να είναι ο υδραυλικός, ο ηλεκτρολόγος ή κάποιος άλλος. Ας πάρουμε τον καυστηρατζή. Συνήθως, έρχεται μία φορά τον χρόνο για να καθαρίσει τον καυστήρα του σπιτιού και χρεώνει ανάλογα την περίπτωση από 50 έως 100 ευρώ για μισή ώρα δουλειά περίπου. Κι αυτός χωρίς απόδειξη.
Φυσικά, υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα. Πηγαίνεις επίσκεψη σε γιατρό. Ακόμη κι αν είναι η πρώτη φορά που τον επισκέπτεσαι στο ιδιωτικό του ιατρείο, δεν εκπλήσσεσαι όταν ακούς τη γραμματέα του να λέει πως η επίσκεψη είναι 50 ευρώ χωρίς απόδειξη ή 60 ευρώ με απόδειξη. Αν επιλέξεις τα 50 ευρώ, σου δίνει μια απόδειξη των 10 ευρώ για να είναι καλυμμένος σε περίπτωση που υπάρχει έλεγχος.
Όλοι οι ανωτέρω, όπως κι άλλοι, δηλώνουν πολύ μικρότερα ποσά στην εφορία από αυτά που βγάζουν στην πραγματικότητα. Εμφανίζονται λοιπόν να έχουν πολύ χαμηλά εισοδήματα επί σειρά ετών σε σχέση π.χ. με τους μισθωτούς των 20 χιλ. ή 30 χιλ. ευρώ που φορολογούνται κανονικά και θεωρούνται «εύποροι».
Με άλλα λόγια, τα δηλωθέντα εισοδήματα δεν είναι αξιόπιστος δείκτης του βιοτικού επιπέδου ενός ατόμου ή νοικοκυριού σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με υψηλό ποσοστό φοροδιαφυγής. Όταν λοιπόν διανέμει το κράτος επιδόματα και γενικότερα οικονομικές ενισχύσεις με βάση εισοδηματικά κριτήρια, όπως ανακοίνωσε χθες ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης, ευνοεί αναπόφευκτα πολλούς φοροφυγάδες.
Αυτός είναι ο λόγος που ένα μάλλον σημαντικό μέρος των 42-43 δισ. ευρώ που δόθηκαν «για να στηρίξουν την κοινωνία» κατά τη διάρκεια της πανδημίας κατέληξε σε «φτωχούς» επιτήδειους, αβγατίζοντας τους τραπεζικούς λογαριασμούς τους.
Η στήλη θεωρεί λογικό να δίνονται ενισχύσεις με βάση εισοδηματικά κριτήρια. Όμως, στην Ελλάδα, αυτά συχνά ευνοούν τους φοροφυγάδες που δηλώνουν χαμηλά εισοδήματα και αδικούν τους υπολοίπους. Δεν είναι τυχαίο ότι το κατά κεφαλήν εισόδημα υπολείπεται αισθητά του μέσου εισοδήματος που προκύπτει από τις έρευνες οικογενειακών προϋπολογισμών που διεξάγει η ΕΛΣΤΑΤ.
Αυτό είναι κοινωνικά άδικο και οικονομικά αναποτελεσματικό. Και θα ήταν ακόμη περισσότερο, αν μοιράζονταν περισσότερα δανεικά όπως παραδοσιακά ζητάνε τα κόμματα της αντιπολίτευσης για ψηφοθηρικούς λόγους. Θα πρέπει λοιπόν τα δηλωθέντα εισοδήματα να αντικατοπτρίζουν πιο πιστά τα πραγματικά εισοδήματα.
Δεν είναι εύκολο, ούτε όμως δύσκολο. Ο περαιτέρω περιορισμός της χρήσης των μετρητών στις συναλλαγές με κίνητρα και διοικητικά μέτρα καθώς και η υλοποίηση πρωτοβουλιών που κωλυσιεργούν επί χρόνια (π.χ. ηλεκτρονικά τιμολόγια ) είναι ο ένας άξονας. Ο άλλος άξονας θα πρέπει να είναι η υιοθέτηση του αποκαλούμενου αμερικανικού μοντέλου, με την αφαίρεση των δαπανών από το εισόδημα, ώστε να έχει ισχυρό κίνητρο ο φορολογούμενος να ζητά αποδείξεις.
Μέχρι να γίνουν αυτά, δυστυχώς, οι στοχευμένες κρατικές ενισχύσεις που ανακοινώνονται, μόνο τέτοιες δεν θα καταλήγουν να είναι όπως έδειξε η πανδημία.