Ο Sir Dieter Helm είναι καθηγητής Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ένας από τους επικριτές του τρόπου που η ενέργεια ανοίχθηκε στην πειθαρχία της αγοράς. «... Υπάρχει μια κανονιστική αποτυχία και πίσω από αυτή βρίσκεται το κεντρικό ζήτημα της εξάρτησης από την τιμολόγηση spot σε πραγματικό χρόνο και η σχετική απουσία των μακροπρόθεσμων συμβολαίων», τόνισε πρόσφατα.
Ο Ρώσος πρόεδρος Putin είχε αναφερθεί πριν λίγο καιρό στα λάθη που έκανε η Δυτική Ευρώπη στο θέμα της προμήθειας φυσικού αερίου για να αποσείσει τις κατηγορίες εναντίον της χώρας του, υπογραμμίζοντας ότι η Gazprom τιμά τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια που έχει υπογράψει. Ουσιαστικά, ο πρόεδρος Putin και ο Βρετανός καθηγητής υπαινίσσονταν το ίδιο πράγμα, ξεκινώντας από διαφορετική αφετηρία και έχοντας διαφορετικά κίνητρα. «... Η ΕΕ απέτυχε να ενώσει τη διαπραγματευτική δύναμη του αγοραστή, που ο Donald Tusk πρότεινε κάποτε και επέτρεψε στη Ρωσία να διχάσει την αγορά και να εκμεταλλευθεί τη δύναμή της (στην αγορά ενέργειας). Τίποτα μη προβλέψιμο για όλο αυτό», κατέληξε ο Dr. Helm.
Στη Σύσκεψη Κορυφής της ΕΕ που θα γίνει σε λίγες μέρες, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να λάβουν κάποια μέτρα για να σταματήσει η άνοδος της τιμής του φυσικού αερίου που τροφοδοτεί τους φουσκωμένους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. Ανάμεσά τους μπορεί να είναι οι παραγγελίες φυσικού αερίου σε κεντρικό επίπεδο από την ΕΕ και η εν συνεχεία κατανομή τους στα κράτη-μέλη, ώστε να συμπιέσει τις τιμές όπως έχουν προτείνει κάποιες χώρες. Όμως, η υλοποίηση τέτοιων αποφάσεων χρειάζεται χρόνο, ιδίως όταν τίθενται γεωπολιτικά θέματα όπως η λειτουργία του αγωγού Nord Stream 2, που απομονώνει την Ουκρανία και παρακάμπτει την Πολωνία και τις Βαλτικές χώρες.
Αν λοιπόν η ΕΕ αποτύχει να βρει μια αποτελεσματική και κοινά αποδεκτή λύση και στο ράλι της τιμής του φυσικού αερίου, του πετρελαίου κ.λπ, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να απαντήσει στο δίλημμα. Μεγαλύτερες επιδοτήσεις σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις για να συγκρατηθούν οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου ή μεγαλύτερη συμμετοχή του λιγνίτη στο ενεργειακό μείγμα της χώρας, στο μέτρο που η τιμή του παραμένει χαμηλότερη από εκείνη του φυσικού αερίου;
Η απάντηση αφορά τόσο την εξασφάλιση της απαραίτητης επάρκειας ενέργειας για να αποφευχθούν τα μπλακάουτ όσο και τη συγκράτηση της τιμής. Δεν είναι εύκολη απόφαση. Στην πρώτη περίπτωση της επιδότησης, το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος είναι πιθανόν να επιβαρυνθούν. Στη δεύτερη περίπτωση, η παραγωγή περισσότερου ρεύματος από λιγνίτη θα μολύνει το περιβάλλον, θα περιορίσει τον τζίρο των παραγωγών από φυσικό αέριο, ανατρέποντας ίσως εν μέρει τους υπολογισμούς τους για επενδύσεις τα επόμενα χρόνια, αλλά θα συγκρατήσει τις αυξήσεις των τιμών και θα εξασφαλίσει επάρκεια όπως με την κακοκαιρία και τον καύσωνα.
Προφανώς, η ΔEΗ θα πρέπει να θέσει σε λειτουργία για κάποιο διάστημα τις μονάδες που βρίσκονται σε «θερμή εφεδρεία». Αν η διάρκεια είναι ολιγόμηνη, ίσως δεν χρειασθεί η Ελλάδα να πάρει πίσω την αυτοδέσμευσή της για κλείσιμο των ρυπογόνων μονάδων στα τέλη του 2023, εκτός της μονάδας στην Πτολεμαΐδα, που είναι για το 2025.
Προφανώς, το δίλημμα για τους κυβερνώντες στην Αθήνα είναι σοβαρό. Όμως, δεν θα μπορούν να κάνουν διαφορετικά, αν η συνάντηση Κορυφής της ΕΕ για το θέμα δεν αποδώσει καρπούς και η υψηλή μεταβλητότητα στις τιμές της ενέργειας παραμείνει.