Η εργατική δύναμη και το κεφάλαιο θεωρούνται οι βασικοί συντελεστές της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας μακροπρόθεσμα. Για την Ελλάδα κι άλλες Δυτικές χώρες αλλά και τρίτες, όπως η Ιαπωνία, που οι πληθυσμοί τους γηράσκουν, το εργατικό δυναμικό γίνεται τροχοπέδη σε αυτή την προσπάθεια. Όσον αφορά το κεφάλαιο, η κατάσταση, για την Ελλάδα τουλάχιστον, δεν είναι καλή μετά από μια δεκαετία αποεπένδυσης. Όμως, υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι η κατάσταση θα μπορούσε να βελτιωθεί με τις επενδύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ και φυσικά άλλων ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων.
Όμως, ολοένα και σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη παίζει πλέον η ανθρώπινη εφευρετικότητα που παράγει καινοτομία. Αυτό που αποκαλούμε τεχνολογία καθορίζει σε μεγαλύτερο βαθμό από το παρελθόν την ανάπτυξη και το βιοτικό μας επίπεδο. Κι εδώ η Ελλάδα είναι πολύ πίσω. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη μεταποίηση, οι δραστηριότητες υψηλής και μέσης τεχνολογικής έντασης αντιπροσωπεύουν μόλις το 17% του συνόλου, όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 46,5%. Δεν εκπλήσσει λοιπόν που η Ελλάδα κατατάσσεται στην 29η θέση ανάμεσα σε 35 χώρες με βάση τον δείκτη καινοτομίας, σύμφωνα με το Econ Berlin. Κι όλα αυτά, όταν η χώρα είναι δεύτερη σε ποσοστό αποφοίτων πανεπιστημίου σε σχέση με τον πληθυσμό μας στην Ευρώπην σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
Είναι προφανές ότι μια ανταγωνιστική οικονομία θα πρέπει να παράγει διαφοροποιημένα προϊόντα κι αυτά απαιτούν καινοτομίες που προέρχονται από την έρευνα. Ακόμη και η συσκευασία ενός μπουκαλιού ελαιόλαδου μπορεί να είναι προϊόν καινοτομίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γίνεται μια προσπάθεια να προχωρήσουμε στο μέτωπο της τεχνολογίας ενώ ακόμη δεν ακούγονται έντονα οι φωνές που προτάσσουν τα αρνητικά της, όπως οι εκτιμώμενες απώλειες θέσεων εργασίας λόγω αυτοματοποίησης.
Το καλό είναι πως όταν η τεχνολογία βελτιώνει την αποτελεσματικότητα ενός πόρου, τότε ο τελευταίος θα καταναλώνεται πιο έντονα, αυξάνοντας σημαντικά την παραγωγή. Αν μάλιστα εφαρμόσουμε την ίδια αρχή στην αγορά εργασίας, τότε όταν μια νέα τεχνολογία κάνει την εργασία παραγωγικότερη, μια εταιρεία δεν χρειάζεται να προσλάβει λιγότερους εργαζόμενους για να πετύχει την ίδια παραγωγή αλλά περισσότερους για να αυξήσει τα εισοδήματά της. Το παράδειγμα με την επίπτωση που είχε η εισαγωγή των ΑΤΜs στους ταμίες των τραπεζών είναι χαρακτηριστική. Τα ΑΤΜ αυτοματοποίησαν την εργασία των ταμιών, εξοικονόμησαν χρήματα για τις τράπεζες ενώ οι ταμίες αφιερώθηκαν στην εξυπηρέτηση των πελατών και την αύξηση του δείκτη ικανοποίησής τους.
Η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει περισσότερα στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, αν θέλει να ενισχύσει τις προοπτικές ανάπτυξής της μακροπρόθεσμα. Πώς όμως θα γίνει αυτό; Σ’ ένα πρόσφατο άρθρο σε ξένο έντυπο, σημειωνόταν ότι η οικονομική άνοδος της Κίνας ξεκίνησε όταν ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ αποφάσισε ότι «το να γίνει κανείς πλούσιος είναι ένδοξο», απελευθερώνοντας τις επιχειρηματικές δυνάμεις του λαού του. Στην «καπιταλιστική» Ελλάδα, κάτι τέτοιο θεωρείται μάλλον επαναστατικό. Ακόμη.