Σ’ ένα γεύμα εργασίας που δόθηκε στην πρεσβευτική κατοικία μιας δυτικοευρωπαϊκής χώρας με προσκεκλημένο τον κ. Αλεξ Πατέλη, επικεφαλής του οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού, ο διευθύνων σύμβουλος της θυγατρικής μιας μεγάλης ευρωπαϊκής εταιρείας που έδωσε το παρών ήταν σαφής. «Έχω δει όλα τα κοινοτικά πακέτα, από το Ντελόρ, το Σαντέρ κ.λπ., να περνούν από μπροστά μου. Μόνο το σχέδιο Μάρσαλ δεν είδα, γιατί δεν είχα γεννηθεί», είπε στον κ. Πατέλη. «Έχω λοιπόν μια συμβουλή να σας δώσω. Πρώτα να εφαρμόσετε τις μεταρρυθμίσεις και μετά να ξεκινήσετε τα πρότζεκτ του Ταμείου Ανάκαμψης».
Έχοντας δει πόσα λεφτά από τα προηγούμενα κοινοτικά πακέτα δεν είχαν πιάσει τόπο για τη χώρα, αν και αρκετοί εμπλεκόμενοι πλούτισαν από αυτά, και πόσο στενά είναι τα χρονικά περιθώρια για την υλοποίηση των πρότζεκτ (μέχρι το τέλος του 2025), ο διευθύνων διέγνωσε πως οι μεταρρυθμίσεις προηγούνται.
Φυσικά, η λέξη «μεταρρυθμίσεις» ακούγεται ωραία αλλά σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Όλοι όμως θα μπορούσαν να συμφωνήσουν π.χ. στο θέμα της διαφάνειας των διαγωνισμών, της ταχύτητας, της συνέπειας και συνέχειας του κράτους κ.λπ. Δεν είναι δυνατόν ξένη εταιρεία να φτιάχνει ομάδα το 1992 για να συμμετάσχουν στο πρότζεκτ της ηλεκτρικής διασύνδεσης των Κυκλάδων, να βγαίνει ο διαγωνισμός το 2011-2012 και να ολοκληρώνεται το 2018.
Κάτι το αντίστοιχο με την ιδιωτικοποίηση του ΟΛΠ, που πέρασε από 40 κύματα για να ολοκληρωθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Hutchison Ports, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κλάδο παγκοσμίως, είχε ενδιαφερθεί και είχε αναθέσει σε κάποιον το πρότζεκτ, όταν είχε ανακύψει το θέμα για πρώτη φορά. Η ίδια εταιρεία επανήλθε την περίοδο 2012-14, που το θέμα ξανατέθηκε, αλλά και πάλι τίποτα δεν προχώρησε. Όταν λοιπόν η ιδιωτικοποίηση ξαναήλθε στο προσκήνιο και της χτύπησαν την πόρτα, η απάντηση ήταν αρνητική. Ο πρότζεκτ μάνατζερ είχε συνταξιοδοτηθεί και η εταιρεία δεν ήθελε να αναθέσει το έργο σε κάποιον άλλο, βλέποντας πόσο αργά κινούνται τα πράγματα στην Ελλάδα.
Υπάρχουν κι άλλα, πιο απλά πράγματα που θα έπρεπε να γίνουν ή καλύτερα να μην επαναληφθούν. Δεν είναι δυνατόν να τελειώνουν άνθρωποι σχολές ψυκτικών και να μην πιστοποιούνται στην Ελλάδα, επειδή το Δημόσιο δεν πιστοποιούσε για κάποια έτη, όπως μας έλεγαν. Το αποτέλεσμα είναι να πηγαίνουν στην Κύπρο να πάρουν πιστοποίηση και να επιστρέφουν στην Ελλάδα για να δουλέψουν.
Κι αφού αναφερθήκαμε στην Κύπρο, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο ότι έχει 12-14 πανεπιστήμια με πληθυσμό 840 χιλιάδες άτομα, ανακτώντας τα σκήπτρα του εκπαιδευτικού κέντρου της ευρύτερης περιοχής, που πιο παλιά ήταν η Βηρυτός. Παλαιότερα, οι Κύπριοι έρχονταν στην Ελλάδα για να σπουδάσουν, σήμερα ισχύει το αντίθετο. Οι Ελλαδίτες σπουδάζουν σε κυπριακά πανεπιστήμια. Η εκπαίδευση μετεξελίσσεται σε σημαντικό τομέα της κυπριακής οικονομίας, κάτι που θα έπρεπε να είναι προνόμιο της Ελλάδας.
Αναμφισβήτητα, τα 32 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης είναι σημαντικό ποσό για τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας και για τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Όμως, τα λεφτά είναι αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη για να πετύχει αυτό το πακέτο, εκεί που άλλα πακέτα δεν τα πήγαν τόσο καλά. Ακούγοντας τους ανθρώπους της πιάτσας και διορθώνοντας τα κακώς κείμενα, θα φέρει καλύτερο αποτέλεσμα.