Ίσως έχει περάσει απαρατήρητο, αλλά ο ενεργός ενήλικος πληθυσμός, δηλαδή αυτοί που είναι ηλικίας από 15 έως 64 ετών και είναι ικανοί προς εργασία, μειώνεται τόσο στην Ελλάδα όσο και στις άλλες Δυτικές χώρες. Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν η Αφρική και σε μικρότερο βαθμό η Ινδία. Πρόκειται για μια τεκτονική αλλαγή στο δημογραφικό, που επηρεάζει πολλούς τομείς, π.χ. από τις επενδύσεις μέχρι το συνταξιοδοτικό.
Στις ΗΠΑ κι άλλες χώρες με ανεπτυγμένες κεφαλαιαγορές, αρκετοί θεωρούν ότι η αύξηση των συνταξιούχων θα οδηγήσει σε πωλήσεις μετοχών και αγορές ομολόγων. Οι ίδιοι δείχνουν ότι υπάρχει σχέση διαχρονικά μεταξύ του λόγου του ενεργού πληθυσμού προς τους συνταξιούχους και τους πολλαπλασιαστές κερδών (P/E). Το κυκλικά προσαρμοσμένο P/E του Robert Shiller για τις αμερικανικές μετοχές βρέθηκε στο ανώτερο σημείο του στην αλλαγή του αιώνα, όταν πολλοί baby boomers, δηλ. αυτοί που γεννήθηκαν μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, έβαζαν λεφτά σε μετοχές καθώς πλησίαζαν στην ηλικία της συνταξιοδότησης. Οι αποτιμήσεις έχουν ανέβει ξανά κι αυτό αποδίδεται εν μέρει σε baby boomers που απέσυραν αποταμιεύσεις για να μπουν σε μετοχές.
Αν η ερμηνεία με βάση το δημογραφικό είναι σωστή, η πρόβλεψη για την πορεία των μετοχών τις επόμενες δεκαετίες δεν είναι καλή καθώς οι αποτιμήσεις θα υποχωρήσουν. Στην Ελλάδα, που η εγχώρια κεφαλαιαγορά είναι πρακτικά ανύπαρκτη και η κουλτούρα διαφορετική, τέτοιου είδους αναλύσεις ή προβληματισμοί δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας, απ’ όσο γνωρίζουμε. Όμως, η αλλαγή στο δημογραφικό με την αύξηση των συνταξιούχων σε απόλυτα και σχετικά νούμερα ως προς τον πληθυσμό ακουμπάει όλες τις Δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδος.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει τεθεί αρκετές φορές το ερώτημα τι πρέπει να κάνουμε για να προστατεύσουμε τους ηλικιωμένους. Πολλοί θεωρούν ότι το τέλος της πανδημίας θα φέρει στο προσκήνιο ένα άλλο δίλημμα. Είναι υποχρεωμένοι οι υπόλοιποι στη Δύση να τους πληρώνουν τις συντάξεις και τα άλλα βοηθήματα που τους έχουν υποσχεθεί; Ή μήπως μπορούμε να μειώσουμε τις δαπάνες της κοινωνίας με το να τους πείσουμε να δεχθούν ένα χειρότερο ντιλ;
Κατανοούμε ότι ακόμη στην Ελλάδα τέτοιου είδους ερωτήματα και διλήμματα θεωρούνται αδιανόητα. Όμως, αργά ή γρήγορα, θα τεθούν, γιατί αφορούν ένα κρίσιμο ζήτημα. Τη διαγενεαλογική δικαιοσύνη. Είναι ένα καυτό θέμα με πολλές προεκτάσεις. Κάποιες από αυτές περιλαμβάνονται στο βιβλίο “Demographic Reversal: Ageing Societies, Waning Inequality and an Inflation Revival” των Manoj Pradhan και Charles Goodhart.
Κάποιοι πιστεύουν ότι το δίλημμα που θέτει είναι μεγαλύτερο από αυτά της πανδημίας. Ισως έχουν δίκιο. Ο χρόνος θα δείξει. Όμως, είναι ένα θέμα που θα πρέπει να συζητήσουμε στη χώρα μας κάποια στιγμή, καθότι είναι πρωταθλήτρια ή δευτεραθλήτρια στη γήρανση του πληθυσμού στην Ευρώπη.