Στα τέλη του 2020, η κυρίαρχη άποψη στους οικονομικούς κύκλους ήταν πως τον Μάρτιο-Απρίλιο θα είχαμε ορατότητα για την πορεία του τουρισμού και της εθνικής οικονομίας για το υπόλοιπο της χρονιάς αφού το πρώτο τρίμηνο θεωρείτο χαμένο. Πράγματι, η ύφεση του πρώτου τριμήνου θα είναι βαθιά όπως όλα δείχνουν. Όμως, έτσι όπως πάει, είναι πολύ πιθανό να μην έχουμε ορατότητα ούτε στα τέλη Μαρτίου με Απρίλιο καθώς οι μεταλλάξεις του ιού είναι πιο μεταδοτικές ενώ η πορεία των εμβολιασμών δεν έχει τον βηματισμό που θα περίμενε κάποιος. Αυτό δείχνει πόσο δύσκολο είναι να προβλέπει κανείς το μέλλον. Ακόμη και το πιο κοντινό.
Η επιστροφή στη κανονικότητα είναι το επιθυμητό, με βάση τις δηλώσεις πολιτικών και άλλων. Ίσως να πρέπει, σε θέματα ανθρώπινων συναναστροφών. Αν μη τι άλλο, η ανθρώπινη επαφή είναι δύσκολο να αντικατασταθεί από τα μηνύματα, τις βιντεοκλήσεις κ.λπ.
Όμως, θέλουμε πραγματικά να επανέλθουμε στην προηγούμενη κανονικότητα στο μέτωπο της οικονομίας; Η αλήθεια είναι πως δύσκολα μπορούμε να την αποφύγουμε ολοσχερώς. Άλλωστε, οι συνήθειες που έχουν βαθιές ρίζες στον χρόνο δεν αλλάζουν μέσα σε μία ή δύο χρονιές. Πάντοτε θα υπάρχουν κρατικοί υπάλληλοι που θα προτάσσουν το καθήκον τους πάνω από τον προσωπικό πλουτισμό όπως και άλλοι που είναι διεφθαρμένοι. Πάντοτε θα υπάρχουν υγιείς εταιρείες στις οποίες θα βάζουν τρικλοποδιές άλλες που έχουν εθιστεί στις παροχές της κρατικοδίαιτης οικονομίας.
Όμως, η πανδημία μάς βοηθά να δούμε κάποια πράγματα από διαφορετική οπτική γωνία και μερικά να τα ενσωματώσουμε στη νέα κανονικότητα. Η εργασία εξ αποστάσεως είναι ένα από αυτά, γιατί μπορεί να αποτελέσει κατάσταση win win τόσο για τους εργαζόμενους όσο και τους εργοδότες. Οι πρώτοι δεν χρειάζεται να ξοδέψουν χρόνο για να πάνε στη δουλειά ενώ έχουν περισσότερο διαθέσιμο χρόνο για ύπνο, την οικογένειά τους κ.λπ. Οι εργοδότες μπορούν να μειώσουν τα κόστη τους για ενοίκια γραφείων, υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, κοινόχρηστα κ.λπ. Επίσης, δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη βιομηχανία στις αναζητήσεις στο διαδίκτυο από χρηματοοικονομικά στελέχη είναι οι υπηρεσίες outsourcing.
Φυσικά, υπάρχουν κάποια άλλα πράγματα που προβληματίζουν. Ο τομέας της υγείας είναι ένας από αυτούς. Από τη μια πλευρά, π.χ. έχεις την καλή οργάνωση με τα κέντρα εμβολιασμών όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες πολλών εμβολιασθέντων και από την άλλη, την αρνητική εικόνα του ΕΟΔΔΥ που παίρνει τηλέφωνο θετικούς στην Covid-19 με καθυστέρηση δύο και πλέον ημερών.
Προβληματισμό θα έπρεπε να προκαλέσει επίσης το μεγάλο ειδικό βάρος του τουρισμού στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) και κατά πόσο θα έπρεπε να ενθαρρύνει η πολιτεία την περαιτέρω γιγάντωσή του. Μια οικονομία θα πρέπει να βασίζεται ιδανικά σε αρκετούς, διαφορετικούς κλάδους, ώστε να μην είναι εξαρτημένη από την πορεία ενός ή δύο εξ αυτών.
Οι επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες και στον ψηφιακό μετασχηματισμό είναι εκ των ων ουκ άνευ. Ιδίως σε μια χώρα που είναι ουραγός σ’ αυτούς τους τομείς στην ΕΕ. Όμως, αυτό δεν πρέπει να γίνεται σε εξωπραγματικές τιμές, με βάση τα διεθνή πρότυπα, γιατί παραπέμπει σε διαφθορά.
Σε κάποιο σημείο, είτε προς τα τέλη του 2021 είτε το 2022, η σημερινή πανδημία θα φτάσει στο τέλος της. Θα ήταν καλύτερο η νέα πραγματικότητα να μην είναι ρέπλικα της παλαιάς κανονικότητας.