Πριν από πολλά χρόνια, ένας Ελληνοαμερικανός, υψηλόβαθμο στέλεχος μιας αμερικανικής εταιρείας αεροναυπηγικής με έδρα την πολιτεία της Νέας Υόρκης, προσπάθησε να πείσει τη διοίκηση της εταιρείας του να φτιάξει παραγωγική μονάδα στην Ελλάδα. Τα δικά του κίνητρα ήταν τελείως ανιδιοτελή. Γι’ αυτό τον σκοπό είχε μάλιστα τη φαεινή έμπνευση να πείσει τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας να έλθει μαζί του στην Αθήνα για να έχουν επαφές με υπουργούς και ανώτερα υπηρεσιακά στελέχη, χωρίς να γνωρίζει πώς ήταν η κατάσταση στην Ελλάδα.
Όταν πήραν το αεροπλάνο για να επιστρέψουν στη Ν. Υόρκη αισθανόταν τόσο πολύ ντροπιασμένος, ως Έλληνας, γι’ αυτά που αντίκρισε το αφεντικό του στην Αθήνα από τις επαφές με τους αρμοδίους, που είπε στον εαυτό του «ποτέ πια» να μην ξαναπροσπαθήσει να επαναλάβει κάτι τέτοιο. «Είχα ντροπιαστεί… ορισμένοι υπάλληλοι σε υπουργεία σού έδιναν την εντύπωση ότι είχαν απλωμένο το χέρι, περιμένοντας λεφτά», θυμάμαι μου είχε πει.
Από τότε έχει χυθεί πολύ νερό στο αυλάκι και η κατάσταση έχει βελτιωθεί. Όταν όμως μιλάς με ανθρώπους που έχουν ζήσει από μέσα το σύστημα, π.χ. εγκρίσεις επενδύσεων συγχρηματοδοτούμενες με κοινοτικά κονδύλια, το συμπέρασμα που καταλήγεις είναι προφανές. Όλη η δομή θα πρέπει να ξηλωθεί και να φτιαχτεί ξανά από την αρχή, με νέα στελέχη, αν θέλεις να υπάρχει διαφάνεια και αποτελεσματικότητα.
Από την άλλη πλευρά, η μεγάλη πίεση που αισθάνονται οι εκάστοτε κυβερνώντες για την απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων δεν αφήνει μεγάλα χρονικά περιθώρια για τέτοιες δραστικές αναδιαρθρώσεις. Το αποτέλεσμα είναι να εγκρίνονται προς χρηματοδότηση έργα αμφιβόλου αποτελεσματικότητας, για να απορροφηθούν τα κονδύλια της ΕΕ. Αν σ’ όλα αυτά προσθέσουμε το μέγα θέμα της ωριμότητας των έργων, π.χ. αδειοδοτήσεις, ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί γιατί η χώρα αδυνατεί να απορροφήσει 20-25 δισ. ευρώ ενός ΕΣΠΑ σε 10 χρόνια.
Τα παραδείγματα είναι πολλά και εμπλέκονται πάσης φύσεως υπηρεσίες και άτομα κατά περίπτωση, π.χ. αρχαιολόγοι, δασάρχες κ.λπ. Ακόμη και αν κατακυρωθεί ένα έργο σε κάποιον, οι ανταγωνιστές μπορεί να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη για να το μπλοκάρουν.
Όποιος λοιπόν γνωρίζει τη νεοελληνική πραγματικότητα στον χώρο των επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από κοινοτικά κονδύλια, ευλόγως αναρωτιέται αν υπάρχει η δυνατότητα υλοποίησης έργων ύψους 32 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και επιπλέον ΕΣΠΑ σε μια 5ετία-7ετία. Η απάντηση θα πρέπει να είναι αρνητική, όσο καλή διάθεση κι αν έχουν κυβέρνηση και εταιρείες.
Δυστυχώς, το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η δημόσια διοίκηση έχουν αποδείξει πως δεν μπορούν να υλοποιήσουν μεγάλα επενδυτικά προγράμματα εντός σφιχτών χρονοδιαγραμμάτων. Επιπλέον, οι ιδιώτες συχνά προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη για να μπλοκάρουν έργα στα οποία έχει ανακηρυχθεί προσωρινός ανάδοχος κάποιος ανταγωνιστής τους. Η δε Δικαιοσύνη καθυστερεί χρόνια να βγάλει αποφάσεις.
Υπό αυτές τις συνθήκες, θα πρέπει να κρατάμε μικρό καλάθι, όταν υπολογίζουμε τη συμβολή των κοινοτικών πόρων και δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ στην οικονομική δραστηριότητα το 2021 και τα επόμενα χρόνια.