Στις Συρακούσες κυβερνούσε κάποτε ο Διονύσιος, ο οποίος είχε πολλά πλούτη και περιβαλλόταν από κόλακες. Ένας από αυτούς ήταν ο Δαμοκλής. Ο Διονύσιος πρότεινε στον Δαμοκλή να πάρει για μια μέρα τη θέση του και να απολαύσει όλα τα αγαθά, πράγμα που αποδέχθηκε. Του φόρεσαν λοιπόν τα βασιλικά ρούχα και τον οδήγησαν στην τραπεζαρία, όπου θα μπορούσε να απολαύσει όποιο φαγητό ήθελε. Όπως έτρωγε, ο Δαμοκλής είδε πάνω από το κεφάλι του να επικρέμεται ένα μεγάλο σπαθί που το συγκρατούσαν τρίχες αλόγου και θα μπορούσε να κοπεί ανά πάσα στιγμή. Ο Διονύσιος του εξήγησε ότι είχε τοποθετήσει το σπαθί ο ίδιος, για να του θυμίζει τον κίνδυνο που διέτρεχε η ζωή του καθημερινά. Ο Δαμοκλής κατάλαβε πόσο διαφορετική ήταν τα πράγματα απ’ αυτά που πίστευε και πήγε πίσω στην παλιά του θέση.
Αν έλθουμε στη σημερινή εποχή, θα λέγαμε ότι η Δαμόκλειος σπάθη για τις οικονομίες και τις αγορές είναι η πανδημία του Covid-19. Με το δεύτερο κύμα της πανδημίας να είναι ισχυρότερο από το πρώτο και να είναι εδώ πριν ακόμη έλθει το κρύο και η εποχική γρίπη, τα πράγματα δεν μοιάζουν καλά στην Ελλάδα και σ’ άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Η πανδημία υπονομεύει τις προοπτικές ανάπτυξης των οικονομιών παρά τις μεγάλες ποσότητες ρευστότητας που διοχετεύουν οι κεντρικές τράπεζες και τα μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Όλοι σχεδόν μοιάζουν να εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην ανακάλυψη ενός ασφαλούς εμβολίου το συντομότερο δυνατόν και σπεύδουν να ελέγξουν την εξάπλωση του ιού, ξαναβάζοντας τις χώρες τους σε καραντίνα, που μπορεί να είναι μερική ή ολική. Η εναλλακτική πολιτική θα ήταν η ανοσία της αγέλης, που συνεπάγεται ότι κάποιοι άνθρωποι που θα μπορούσαν να σωθούν, δεν θα τα καταφέρουν.
Φυσικά, τίθεται το ηθικό ερώτημα ποιο είναι το αποδεκτό κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Και φυσικά το επιστημονικό ερώτημα τι ποσοστό του πληθυσμού θα πρέπει να αποκτήσει ανοσία για να εξαλειφθεί ο ιός. Είναι το 50%, το 70% ή μήπως μόλις το 20%, όπως υποστηρίζουν κάποιοι;
Το μόνο σίγουρο είναι πως η αβεβαιότητα έχει αυξηθεί καθώς άτομα και επιχειρήσεις δεν γνωρίζουν τι τους επιφυλάσσει το μέλλον και κατά συνέπεια έχει ανέβει κατακόρυφα η μεταβλητότητα στις αγορές. Ο περιβόητος δείκτης VIX στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί σημαντικά, πάνω από το 30, προκαλώντας νέους πονοκεφάλους καθώς οι ροές που βασίζονται σε αυτοματοποιημένες συστηματικές στρατηγικές παίζουν καθοριστικό ρόλο στις σημερινές αγορές. Οι ανωτέρω ροές μπορούν να επιδεινώσουν ακόμη περισσότερο άσχημες καταστάσεις καθώς η αυξημένη μεταβλητότητα οδηγεί συχνά σε μείωση της ρευστότητας στις αγορές, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο. Σημειώνεται ότι σε περιόδους αυξημένης αβεβαιότητας και μεταβλητότητας, ο κόσμος που χρησιμοποιεί στρατηγικές στοχευμένης μεταβλητότητας (vol-targeting) ασκεί πιέσεις, πουλώντας κινητές αξίες, π.χ. μετοχές. Αν προσθέσουμε τις ροές από τα χαρτοφυλάκια που ποντάρουν στην τάση της αγοράς και τα CTAs, οι συνολικές συστηματικές ροές αυξάνονται, ταρακουνώντας τις αγορές και μέσω αυτών τις οικονομίες.
Φυσικά, αυτή η δυναμική των ροών μπορεί να είναι είτε πτωτική είτε ανοδική. Δεν είναι μονόδρομος. Όμως, οι εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας απειλούν να ξαναρίξουν τις οικονομίες σε ύφεση, λειτουργώντας ως Δαμόκλειος σπάθη για τις αγορές.