Όταν πάνω από 1 εκατ. άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν πεθάνει από το νέο κορωνοϊό, σε άλλους που ανάρρωσαν έχει αφήσει κουσούρια και εκατοντάδες εκατομμύρια κόσμος έχει χάσει τις δουλειές του, η καταστροφή ίσως είναι η πιο κατάλληλη λέξη για να περιγράψει την κατάσταση.
Όμως, υπάρχει επίσης μια άλλη θεώρηση των πραγμάτων, που είναι πιο αισιόδοξη. Ίσως ακούγεται αιρετικό αλλά η πανδημία θα μπορούσε ίσως να έχει και κάποια καλά, αν οι αστοχίες και οι αποτυχίες που αποκαλύπτει σε διάφορα επίπεδα διορθωθούν με την αντικατάσταση διαδικασιών, πολιτικών και θεσμών.
Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά. Ας έλθουμε στο ελληνικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ). Το καλοκαίρι του 2019, οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) ήταν περίπου 560 σ’ όλη τη χώρα. Σήμερα, έχουν φτάσει τις 940, με την προοπτική να ξεπεράσουν τις 1.000 τις επόμενες εβδομάδες. Αν δεν είχε μεσολαβήσει η πανδημία και όλη αυτή η κινητοποίηση, κάτι τέτοιο δεν θα ήταν εφικτό.
Όμως, αυτό είναι μια παρακαταθήκη για το ΕΣΥ. Όπως άλλωστε η δημιουργία Μονάδων Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ), που είναι κάτι ανάμεσα σε ΜΕΘ και τις κλασικές νοσοκομειακές κλίνες, για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Αυτό είναι απλώς ένα παράδειγμα.
Η πανδημία σε συνδυασμό με τα κονδύλια που θα μπορούσε να απορροφήσει η χώρα από την ΕΕ και τον ESM με μηδενικό επιτόκιο ευνοούν την αναδιοργάνωση του ΕΣΥ σε σύγχρονες βάσεις.
Σήμερα, όπως και πάντοτε, το μόνιμο αίτημα που ακούς είναι για προσλήψεις. Όμως, όσο αναγκαίες είναι κάποιες στοχευμένες προσλήψεις, π.χ. υγειονομικών, άλλο τόσο είναι η απλοποίηση και αυτοματοποίηση των διαδικασιών στα νοσοκομεία, ώστε π.χ. να μη χρειάζεται οι ασθενείς να ανεβοκατεβαίνουν ορόφους για να μαζέψουν τις υπογραφές και να πάρουν εξιτήριο, γιατί οι υπεύθυνοι μπορεί να έχουν πάει κάπου.
Ούτε να έχουμε επιμελητές που είναι «όμηροι» των διευθυντών που τους επέλεξαν για ένα χρόνο, ώστε να τους κάνουν τη λάντζα. Ούτε το κομματικό σύστημα, όπου οι προηγούμενοι διευθυντές μπαίνουν στο ψυγείο και οι εκλεκτοί του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος γίνονται διευθυντές-συντονιστές. Ούτε να αφήνουμε νέους μαθητευόμενους γιατρούς στα επείγοντα, χωρίς καν επιμελητή το καλοκαίρι, για να πάνε οι διευθυντές διακοπές.
Δεν χρειάζεται να εφεύρουμε την πυρίτιδα. Απλά, να υιοθετήσουμε τις καλύτερες πρακτικές άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Ομως, δεν είναι μόνο η Ελλάδα που μπορεί να ωφεληθεί από την πανδημία, διορθώνοντας τα κακώς κείμενα. Το ίδιο ισχύει για την ΕΕ, όπου κάποιες χώρες-μέλη επέδειξαν στην αρχή του πρώτου κύματος της πανδημίας έλλειψη αλληλεγγύης προς την Ιταλία. Επίσης, οι ελλείψεις σε μάσκες και προστατευτικό υλικό, ο ανεπαρκής αριθμός καθημερινών τεστ, ανέδειξαν επίσης προβλήματα συντονισμού, γραφειοκρατίας και κανονισμών σε διάφορες χώρες της ΕΕ. Και φυσικά, οι απώλειες πολλών θέσεων εργασίας και τα έκτακτα μέτρα στήριξης της απασχόλησης που ελήφθησαν, ανέδειξαν επίσης τις τρύπες στο δίχτυ ασφαλείας.
Ο Rahm Emmanuel είχε πει κάποτε πως «δεν πρέπει να αφήσουμε μια καλή κρίση να πάει στράφι» (we should not let a good crisis go to waste). Όσο άσχημες κι αν είναι οι συνέπειες της πανδημίας, η τελευταία θα μπορούσε να αποτελέσει την αφορμή για μια θετική αλλαγή.