Η Ελλάδα θεωρείται ο πιο αδύναμος κρίκος της ευρωζώνης, λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους, του τραπεζικού κλάδου που είναι επιβαρυμένος μ’ ένα μεγάλο στοκ προβληματικών δανείων και το υψηλό ποσοστό ανεργίας μετά την παρατεταμένη περίοδο ύφεσης. Ήταν μια πραγματικότητα, όμως, βόλευε επίσης κι άλλες χώρες της ευρωζώνης, γιατί κρύβονταν πίσω από την Ελλάδα για να πετύχουν τον σκοπό τους, χωρίς να στιγματισθούν.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η σημερινή συγκυρία με τον κορωνοϊό εξελίσσεται πολύ άσχημα. Οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών και επενδυτικών οίκων μιλούν ακόμη και για βαθύτερη οικονομική ύφεση σε σύγκριση με το 2008. Η ελληνική οικονομία και οι υπόλοιπες στην ευρωζώνη θα χτυπηθούν αρκετά, αν και όχι όλες στον ίδιο βαθμό.
Η διαφορά με το παρελθόν είναι πως σήμερα η Ελλάδα μπορεί να αντέξει περισσότερο από άλλες χώρες της ευρωζώνης, π.χ. Ιταλία. Όταν λέμε αντέξει, εννοούμε πριν αναγκασθεί να προσφύγει σε κάποιας μορφής χρηματική διευκόλυνση, π.χ. δάνειο από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), αν η ύφεση είναι πολύ βαθιά και παρατεταμένη.
Αυτό οφείλεται σε δύο λόγους.
Πρώτον, γιατί οι ανάγκες αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους είναι πολύ περιορισμένες και η χώρα έχει ήδη φροντίσει να δανειστί μερικά δισ. ευρώ στις αγορές.
Δεύτερον, έχει ένα μαξιλάρι ρευστότητας που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να καλύψει ένα μέρος τουλάχιστον του ελλείμματος του προϋπολογισμού τους επόμενους μήνες, αν οι δυσμενείς προβλέψεις για την οικονομία επιβεβαιωθούν.
Το περιβόητο μαξιλάρι εκτιμάται πως ανέρχεται σε 30-32 δισ. ευρώ αλλά στην πραγματικότητα μόνο ένα μέρος του μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτοβούλως από την Αθήνα. Το ποσό των 15,7 δισ. ευρώ είναι δάνεια του ESM και έχουν δοθεί για το χρέος με βάση την ισχύουσα συμφωνία με τους εταίρους-δανειστές. Αν η Ελλάδα θελήσει να βάλει χέρι σ’ αυτό το ποσό, θα πρέπει να ζητήσει έγκριση και όλοι κατανοούμε πως δεν θα έλθει άνευ όρων. Παρ’ όλα αυτά, μέρος του μαξιλαριού δίνει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να εφαρμόσει μια πιο επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, όπως ήδη κάνει, για να αντιμετωπίσει την ύφεση λόγω κορωνοϊού.
Δεν είναι σαφές αν η χώρα «αγοράζει» 2 μήνες ή 3 μήνες ή πολύ περισσότερους με αυτό το μαξιλάρι. Όμως, δεν νομίζουμε πως υπάρχει άλλη χώρα στην ευρωζώνη που να έχει τόση ρευστότητα και τόσο χαμηλές χρηματοδοτικές δαπάνες.
Η κατάσταση στη γειτονική Ιταλία είναι χαρακτηριστική. Η χώρα που έχει χτυπηθεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη από τον κορωνοϊό στην ευρωζώνη, θα έπρεπε να δανεισθεί κάπου 240 δισ. ευρώ φέτος. Σ’ αυτό το ποσό δεν περιλαμβάνονται οι έξτρα δαπάνες και η υστέρηση εσόδων λόγω της κρίσης με τον COVID-19, που λογικά θα ανέλθει σε δεκάδες δισ. ευρώ. Κι όλα αυτά σε μια περίοδο που οι κεφαλαιαγορές είναι ρηχές, ευμετάβλητες και εξαιρετικά νευρικές.
Επομένως, η Ιταλία που αναφέραμε ως παράδειγμα, είναι πολύ πιο ευάλωτη σε σχέση με την Ελλάδα σ’ αυτή τη συγκυρία και επομένως έχει μεγαλύτερη ανάγκη τη χρηματοδοτική στήριξη της ΕΚΤ, του ESM και οποιουδήποτε άλλου κοινοτικού φορέα.
Όμως, οι Ιταλοί έχουν πάρει το μάθημά τους από την Ελλάδα και δεν θέλουν με τίποτα να πάνε πρώτοι και μόνοι με απλωμένο χέρι για χρηματοδότηση. Κι αυτό γιατί δεν θέλουν να στιγματισθούν, πηγαίνοντας πρώτοι ως ικέτες για βοήθεια. Γι’ αυτό η Ιταλία επιδιώκει να πάει μαζί με άλλους. Σε ανάλογη κατάσταση ίσως βρεθεί κι άλλη ή άλλες χώρες της ευρωζώνης.
Απέναντι σ’ αυτή την κατάσταση, η στρατηγική της Ελλάδας θα πρέπει να είναι απλή και θα μπορούσε να περιγραφεί με τη λέξη κατενάτσιο. Κοινώς, κρατάμε όσο πιο πολύ μπορούμε και ταυτόχρονα συμφωνούμε με όλες τις πρωτοβουλίες σε κοινοτικό επίπεδο, που έχουν στόχο να πέσει μεγάλη ρευστότητα στις ευρωπαϊκές οικονομίες για να αποτραπούν τα χειρότερα.
Όμως, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να είμαστε ξανά οι πρώτοι που θα ζητήσουν βοήθεια άμα χρειασθεί για να στιγματισθούν. Μπορεί να είμαστε οι δεύτεροι ή ακόμη καλύτερα οι τρίτοι, τέταρτοι ή πέμπτοι στη σειρά. Όμως, όχι οι πρώτοι. Ας πάνε άλλοι αυτή τη φορά.