Για να αναπτυχθεί μεσοπρόθεσμα μια οικονομία, χρειάζεται ένα υγιές τραπεζικό σύστημα που θα τη χρηματοδοτεί. Όμως, το τραπεζικό σύστημα βασίζεται στην πίστη. Αν η τελευταία υπονομευθεί, τα πιστωτικά ιδρύματα δεν μπορούν να παίξουν τον διαμεσολαβητικό ρόλο τους μεταξύ καταθετών και δανειοληπτών.
Η τραπεζική πίστη μπορεί να υπονομευθεί με διάφορους τρόπους. Το «δανεικά κι αγύριστα» ή κουλτούρα (μη) πληρωμών, όπως αποκαλείται, είναι από τους κυριότερους. Ιδίως σε χώρες όπως η Ελλάδα, που τα δάνεια χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό ή εξ ολοκλήρου από τις καταθέσεις.
Αν λοιπόν μεγάλος αριθμός δανειοληπτών δεν τα εξυπηρετεί, οι τράπεζες εγγράφουν ζημιές, η περιουσία των μετόχων τους εξανεμίζεται, σταματούν να δίνουν νέα δάνεια, πληγώνοντας την εθνική οικονομία και μπαίνουν σε κίνδυνο οι καταθέσεις, τροφοδοτώντας τη φυγή τους. Αυτός είναι ο λόγος μαζί με τις μεγάλες ζημιές από τα ελληνικά ομόλογα που οι τράπεζες αναχρηματοδοτήθηκαν με μερικές δεκάδες δισ. ευρώ από δάνεια του EFSF τα χρόνια της κρίσης.
Η διαφύλαξη των καταθέσεων στον μεγαλύτερο δυνατόν βαθμό ήταν καθοριστικός στόχος. Ασφαλώς, όλοι οι δανειολήπτες που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους δεν είναι ίδιοι. Και ασφαλώς θα πρέπει να τύχουν προστασίας οι άνθρωποι που πραγματικά αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους λόγω οικονομικής δυσκολίας, π.χ. άνεργοι ή άλλης ατυχίας που ίσως τους βρήκε.
Όμως, δεν θα πρέπει το πολιτικό σύστημα να τους βάζει στο ίδιο τσουβάλι με τους στρατηγικούς κακοπληρωτές-μπαταχτσήδες για χάρη των ψήφων. Ιδιαίτερα όταν υπάρχουν τραπεζίτες που αναφέρουν σε ιδιωτικές συνομιλίες τους πως υπάρχουν επώνυμοι που έχουν πάρει μεγάλου ύψους δάνεια με υποθήκη κατοικία ή άλλα ακίνητα στο παρελθόν και έχουν σταματήσει να τα εξυπηρετούν.
Οι επώνυμοι στρατηγικοί κακοπληρωτές προτάσσουν τους πραγματικά αδύνατους, ποντάροντας σε γενναιόδωρες έως χαριστικές ρυθμίσεις, π.χ. κουρέματα, για όλους. Το έργο τους διευκολύνεται από το γεγονός ότι τα δηλωθέντα εισοδήματα στην Ελλάδα είναι αρκετά χαμηλότερα από τα πραγματικά σε πολλές περιπτώσεις και δεν δίνεται πρόσβαση στο ιστορικό των καταθέσεων, μετοχών, ομολόγων κ.λπ. λόγω επίκλησης των προσωπικών δεδομένων.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι 22 χιλ. από τις 65 χιλ. δανειοληπτών που μπήκαν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα για την προστασία της Α' κατοικίας δεν θέλησαν να κάνουν άρση του καταθετικού τους απορρήτου, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών κ. Σταϊκούρα. Κι από τους υπόλοιπους 43 χιλ. που δέχθηκαν, το 1/3 δεν μπορούσε να ταυτοποιηθεί, π.χ. δήλωνε άλλη κύρια κατοικία στην τράπεζα κι άλλη στην εφορία ενώ άλλοι δεν είχαν συμπληρώσει τις 90 μέρες μη εξυπηρέτησης του δανείου στο τέλος του 2018.
Με άλλα λόγια και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η απόρριψη των αιτήσεων των μισών που μπήκαν στο Νόμο Κατσέλη ή τα αποτελέσματα των πλειστηριασμών που το 1/3 βρίσκει τα λεφτά στο τέλος, υπάρχουν πολλές ενδείξεις, αν όχι αποδείξεις, ότι οι στρατηγικοί κακοπληρωτές είναι πολλοί.
Όμως, το πολιτικό σύστημα αναφέρεται γενικά κι αόριστα σ’ αυτούς ενώ δεν έχει προτάσεις για τον εντοπισμό τους. Αντίθετα, έχει προτάσεις για «πάγωμα» δόσεων με/ή κουρέματα για τα «κόκκινα» δάνεια γενικώς. Κι αυτό παρότι γνωρίζει πως οι ενοικιαστές, οι πολίτες που δεν έχουν πάρει ποτέ τους δάνειο ή έχουν πάρει και το αποπλήρωσαν ή το αποπληρώνουν με θυσίες, είναι συντριπτικά περισσότεροι από τους δανειολήπτες που πήραν στεγαστικό και είναι στο «κόκκινο».
Παρ' όλα αυτά το πολιτικό σύστημα υιοθετεί προτάσεις που μεταφέρουν το βάρος των «κόκκινων» δανείων στους πρώτους εν αγνοία τους, προτάσσοντας την προστασία της 1ης κατοικίας ανεξαιρέτως. Επιπλέον, ενθαρρύνουν όσους εξυπηρετούν τα δάνειά τους να σταματήσουν να το κάνουν αφού οι «κόκκινοι» δανειολήπτες αδιακρίτως τυγχάνουν ευνοϊκών ρυθμίσεων, με βάση κάποια κριτήρια που όλοι σχεδόν πληρούν. Κοινώς, υπονομεύεται η πίστη στην οποία βασίζεται το τραπεζικό σύστημα.
Τα θύματα είναι οι νέοι δανειολήπτες, η εθνική οικονομία και σε τελική κατάληξη οι καταθέτες που έχουν χρηματοδοτήσει τα δάνεια. Επομένως, οποιαδήποτε πρόταση προστασίας που δεν συνοδεύεται από ρεαλιστικές προσεγγίσεις για τον εντοπισμό των στρατηγικών κακοπληρωτών κάνει κακό, όποια καλή πρόθεση κι αν έχει.