Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ψυχολογία έχει βελτιωθεί στην αγορά και την οικονομία γενικότερα, μετά την εκλογή της νέας κυβέρνησης τον περασμένο Ιούλιο. Η βελτίωση της ψυχολογίας αποτυπώνεται σε διάφορους δείκτες, π.χ. οικονομικού κλίματος, επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, προσδοκιών κ.λπ. Η πιο σημαντική και απτή απόδειξη είναι η αύξηση της κατανάλωσης, που ενδεχομένως υποστηρίζεται εν μέρει από λεφτά που βγήκαν από τα σεντούκια μαζί φυσικά με την ενίσχυση της απασχόλησης και των παροχών.
Αν όμως η κρίση θα έπρεπε να μας έχει διδάξει κάτι, αυτό είναι πως η αύξηση της κατανάλωσης -όσο καλοδεχούμενη κι αν είναι βραχυπρόθεσμα- δεν μπορεί να αποτελέσει τον βασικό μοχλό ανάπτυξης της χώρας μεσομακροπρόθεσμα. Ως γνωστόν, η ελληνική οικονομία καταναλώνει περισσότερα απ’ όσα παράγει, με αποτέλεσμα τη διόγκωση των εισαγωγών, όταν η καταναλωτική δαπάνη αυξάνεται σημαντικά. Η ενίσχυση των εξαγωγών αγαθών και κυρίως υπηρεσιών (τουρισμού) λόγω και των μεταρρυθμίσεων που έγιναν τα χρόνια της κρίσης περιόρισαν τον αντίκτυπο στο εξωτερικό ισοζύγιο.
Όμως, η βελτίωση της ψυχολογίας είναι ευμετάβλητος παράγοντας και μπορεί να αλλάξει εύκολα, π.χ. για γεωπολιτικούς λόγους και άλλους. Προφανώς, η κυβέρνηση κατανοεί ότι η ανάπτυξη της οικονομίας δεν μπορεί να βασίζεται εσαεί στην καλή ψυχολογία. Θα πρέπει να υποστηριχθεί έμπρακτα από σημαντική αύξηση των επενδύσεων.
Όμως, εδώ υπάρχει θέμα. Αν κρίνουμε από τα λεγόμενα στελεχών της αγοράς που προέρχονται από διάφορους χώρους, π.χ. συμβουλευτικές εταιρείες, επενδυτικές τράπεζες κ.λπ., υπάρχει μεν μεγαλύτερο ενδιαφέρον από πριν -κυρίως για επενδύσεις σε ομόλογα- στη χώρα αλλά για άμεσες επενδύσεις δεν ισχύει το ίδιο. Μέχρι στιγμής τουλάχιστον.
Δεν αναφέρονται σε κάποιες άμεσες επενδύσεις που γίνονταν, γίνονται και θα γίνονται σε ξενοδοχεία και real estate γενικότερα. Αυτές είναι μεν καλοδεχούμενες αλλά δεν πρόκειται να αλλάξουν την εικόνα. Όπως τονίζουν, το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων που έφυγαν από τη χώρα τα χρόνια της κρίσης δεν πρόκειται να επιστρέψει, γιατί αρκετά είναι «μαύρα» και δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στο ελληνικό κράτος, ακόμη κι αν δινόταν αμνηστία. Ούτε διαβλέπουν καμία διάθεση ξένων κεφαλαίων για άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα τα επόμενα τρίμηνα.
To τελευταίο δεν είναι άσχετο με ένα διαχρονικό πρόβλημα που έχει η χώρα στην προέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, ακόμη κι όταν οι συνθήκες ήταν πολύ καλύτερες. Την έλλειψη μεγάλων, ώριμων επενδυτικών πρότζεκτ. Αυτό σημαίνει ότι οι αποκαλούμενοι στρατηγικοί επενδυτές που μπορούν να ζητούν χαμηλότερες αποδόσεις αποκλείονται.
Ποιοι απομένουν; Οι χρηματοοικονομικοί επενδυτές (financial investors), που όμως ζητάνε υψηλές αποδόσεις, π.χ. 25%. Για να τις επιτύχουν, θα πρέπει να πάρουν τα περιουσιακά στοιχεία σε «σκοτωμένες» τιμές. Επιπλέον, το πολυετές ράλι στις αγορές έχει διογκώσει τα υπό διαχείριση κεφάλαια πολλών funds, με αποτέλεσμα να «κόβουν» επενδύσεις μικρότερου μεγέθους που χαρακτηρίζουν την Ελλάδα. Οι τελευταίοι είναι αυτοί που συνάντησε ο κ. Μητσοτάκης και παλιότερα άλλοι πρωθυπουργοί κατά τις επισκέψεις τους στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, Γαλλία κι αλλού.
Τι απομένει; Τα περιουσιακά στοιχεία, π.χ. ακίνητα, εταιρείες κ.λπ., που θα προκύψουν από τη διαχείριση των «κόκκινων δανείων», συμπληρώνουν. Και φυσικά το πρότζεκτ του Ελληνικού, που είναι μεν εμβληματικό, αλλά δεν είναι αυτό που θα αλλάξει την ελληνική οικονομία (game changer). Κι εκεί ακόμη οι πραγματικές εργασίες δεν αναμένεται να ξεκινήσουν πριν περάσουν πολλοί μήνες λόγω των προσφυγών, όπως τονίζουν εμπλεκόμενοι.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η οικονομία της χώρας είναι τραυματισμένη από τη βαθιά και πολυετή κρίση. Όλα δείχνουν ότι θα χρειασθεί χρόνο για να γιατρέψει τις πληγές της.
Η βελτίωση της ψυχολογίας βοηθά αλλά η πολυπόθητη μεγάλη αύξηση των άμεσων επενδύσεων, ιδίως των ξένων, δεν διαφαίνεται στο ορατό μέλλον. Ισως θα ήταν πιο ρεαλιστικό να συνεχιστούν οι προσπάθειες για ένα καλύτερο και πιο σταθερό φορολογικό και κανονιστικό πλαίσιο και ταυτόχρονα να δοθεί έμφαση στην κινητοποίηση των εγχώριων άμεσων επενδύσεων μέχρι τότε.