Έχουμε πει ή ακούσει πολλές φορές πως η Ελλάδα χρωστάει μεν πολλά λεφτά σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας της, αλλά δεν κινδυνεύει μεσοπρόθεσμα γιατί τα ετήσια τοκοχρεολύσια που καλείται να πληρώσει τα επόμενα χρόνια είναι χαμηλά.
Ακόμη κι έτσι, ο κίνδυνος ελλοχεύει. Αν υπάρξει αναταραχή στις διεθνείς αγορές, η χώρα δεν θα μπορεί να δανειστεί ή θα δανείζεται με πολύ υψηλά επιτόκια.
Φυσικά, αυτό ακούγεται παράξενο για μια εποχή που ο κόσμος έχει εθιστεί στα χαμηλά επιτόκια και στις πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης (QE) των μεγάλων κεντρικών τραπεζών όπως η Fed, η ΕΚΤ κ.λπ. Αν όμως ρίξετε μια ματιά στα στοιχεία για την πορεία του παγκόσμιου χρέους ως προς το ΑΕΠ, που δημοσίευσε πρόσφατα το IIF, θα διαπιστώσετε κάτι ανησυχητικό.
Η τάση παραμένει ανοδική και το παγκόσμιο χρέος ως προς το ΑΕΠ ξεπέρασε το 322% το 3ο τρίμηνο του 2019, φτάνοντας σε νέο ιστορικό υψηλό στα 253 τρισ. δολάρια. Το συνολικό χρέος στις ανεπτυγμένες χώρες σκαρφάλωσε στο 382% του ΑΕΠ ή άνω των 180 τρισ. δολαρίων και των αναδυόμενων χωρών ανήλθε στο 222% του ΑΕΠ τους ή άνω των 72 τρισ. δολαρίων.
Η Φινλανδία, ο Καναδάς και η Γαλλία ήταν οι πρωταθλητές στις ανεπτυγμένες αγορές για το έτος που ολοκληρώθηκε το 3ο τρίμηνο του 2019 και η Ν. Κορέα με τη Χιλή στις αναδυόμενες. Να σημειώσουμε πως το χρέος ως προς το ΑΕΠ μειώθηκε πιο πολύ στην Αίγυπτο, την Τουρκία και την Αργεντινή.
Το παγκόσμιο χρέος αυξάνεται με τον ταχύτερο ρυθμό από το 2016, άνω του 4%, αν και με χαμηλότερο από το 13% περίπου που καταγράφηκε την περίοδο 2008-2009. Μάλιστα, οι εκτιμήσεις του IIF θέλουν το παγκόσμιο χρέος να αυξάνεται ακόμη πιο γρήγορα το 2020, ξεπερνώντας τα 257 τρισ. δολάρια το 1ο τρίμηνο της χρονιάς. Αυτό οφείλεται κυρίως στη ραγδαία αύξηση του ιδιωτικού χρέους των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.
Ασφαλώς, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα, αν το χρέος κατευθυνόταν σε παραγωγικές επενδύσεις που θα έδιναν ώθηση στις οικονομίες μεσοπρόθεσμα και θα μπορούσαν να το αποπληρώσουν. Όμως, αυτό δεν συμβαίνει. Όπως άλλωστε δεν συνέβη στην Ελλάδα.
Ο κόσμος -κυβερνήσεις, εταιρείες, ιδιώτες- έχουν εθιστεί στα χαμηλά επιτόκια που όλοι χρειάζονται για να μην εκραγεί το σύστημα, με τόσο υψηλό και αυξανόμενο χρέος παγκοσμίως. Όμως, ο Ray Dalio που ίδρυσε την Bridgewater Associates παρατηρεί ότι δημιουργούμε έναν κύκλο κάθε φορά που δανειζόμαστε. Κοινώς, ξοδεύουμε περισσότερα από αυτά που έχουμε, δανειζόμενοι όχι από τις τράπεζες, τα funds ή κάποιον άλλο αλλά από τον μελλοντικό εαυτό μας.
Με άλλα λόγια, δημιουργούμε τις συνθήκες ώστε στο μέλλον να ξοδεύουμε λιγότερα απ’ όσα βγάζουμε, δηλ. μια μελλοντική περίοδο λιτότητας. Αυτό ισχύει τόσο για τις εθνικές οικονομίες όσο και για τα άτομα και τις επιχειρήσεις.
Ο υπερβολικός και μη παραγωγικός συχνά δανεισμός θέτει σε κίνηση μηχανικά, μια σειρά προβλέψιμων μελλοντικών γεγονότων. Όπως τα γεγονότα που ζήσαμε στην Ελλάδα την τελευταία 10ετία περίπου και οι συνέπειες των οποίων θα μας ακολουθούν για πολλά χρόνια ακόμη. Αυτός είναι ο κίνδυνος από την αύξηση του παγκόσμιου χρέους σε νέα επίπεδα-ρεκόρ, που πολλοί τείνουν να αγνοούν.