Από τη φιλία στην εχθρότητα: το Ιράν διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζίμι Κάρτερ, αλλά στην Τεχεράνη πολλοί δεν συγχωρούν τον «αρχιτέκτονα των κυρώσεων», όπως τον αποκαλούν.
Οι ΗΠΑ και το Ιράν, κάποτε στενοί σύμμαχοι, διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις του το 1980, επί προεδρίας του Τζίμι Κάρτερ, λίγο μετά την Ισλαμική Επανάσταση με την οποία ανατράπηκε η δυναστεία των Παχλαβί που έχαιρε της στήριξης της Ουάσιγκτον.
Ο Κάρτερ ήταν ο τελευταίος Αμερικανός πρόεδρος που επισκέφθηκε το Ιράν, τον Δεκέμβριο του 1977. Τότε μάλιστα είχε χαρακτηρίσει το Ιράν «νησίδα σταθερότητας σε μια από τις πιο ταραγμένες περιοχές του κόσμου».
Δύο χρόνια αργότερα, Ιρανοί φοιτητές εισέβαλαν στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη και έπιασαν ομήρους περίπου 50 διπλωμάτες και εργαζόμενους. Η «κρίση των ομήρων» κράτησε 444 ημέρες και η στρατιωτική επιχείρηση για την απελευθέρωσή τους κατέληξε σε φιάσκο.
Η «κρίση των ομήρων» θεωρείται από πολλούς στο Ιράν ως «ιδρυτική πράξη» της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
«Το γεγονός αυτό είχε σοβαρές συνέπειες για τις σχέσεις του Ιράν με την Αμερική», θυμάται ο Αλιρεζά, ένας 60χρονος κάτοικος της Τεχεράνης, μπροστά από την πρώην αμερικανική πρεσβεία που σήμερα στεγάζει το «μουσείο της φωλιάς της αμερικανικής κατασκοπείας». Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τηλέτυπα, δορυφορικοί αναμεταδότες και καταστροφείς εμπιστευτικών εγγράφων παρουσιάζονται ως αποδείξεις, στα μάτια ορισμένων, ότι η Τεχεράνη υπήρξε «το βασικό κέντρο της CIA στη Μέση Ανατολή».
«Ο Κάρτερ έπαιξε αρνητικό ρόλο στο Ιράν και δεν ήταν καλός για μας», επέμεινε ο Αλιρεζά, που δεν θέλησε να αποκαλύψει το επώνυμό του.
«Αντί να στηρίξει την επανάστασή μας, άνοιξε ένα κέντρο κατασκοπείας στη χώρα μας», είπε ο Χασάν Ταχεριφάρ, έμπορος 56 ετών.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε το 2014 στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CNBC, ο Τζίμι Κάρτερ αναφέρθηκε στην κρίση των ομήρων. «Θα μπορούσα να σβήσω το Ιράν από τον χάρτη με τα όπλα που διαθέταμε» αλλά «θα σκοτώνονταν πολλοί αθώοι, συμπεριλαμβανομένων, πιθανότατα, και των ομήρων», σχολίασε τότε ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης πρώην πρόεδρος.
Έξω από την πρώην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη, πολλοί Ιράν δεν έκρυβαν τη χαρά τους για τον θάνατο του Κάρτερ. «Θα σαπίσει στην κόλαση», είπε χαμογελαστός ένας 50χρονος άνδρας. Η κρατική τηλεόραση τον αποκάλεσε σήμερα «αρχιτέκτονα των οικονομικών κυρώσεων» σε βάρος του Ιράν, που συνεχίζονται και διευρύνονται εδώ και τέσσερις δεκαετίες.
Ο πρώην πρόεδρος είχε στηρίξει πάντως τη συμφωνία του 2015 μεταξύ του Ιράν και των μεγάλων δυνάμεων. Με τη συμφωνία αυτή θα τερματιζόταν η απομόνωση του Ιράν στη διεθνή σκηνή, καθώς προέβλεπε την άρση ενός μέρους των κυρώσεων, με αντάλλαγμα τη δέσμευση της Τεχεράνης να μην αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Το Ιράν επιμένει ότι δεν έχει τέτοιες βλέψεις. Τον Μάιο του 2018 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποσύρθηκε μονομερώς από τη συμφωνία και επέβαλε εκ νέου βαριές κυρώσεις σε βάρος του Ιράν, κυρίως στον πετρελαϊκό και τον οικονομικό τομέα.
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ