Οι συμφωνίες φυσικού αερίου με τη Ρωσία είχαν σκοπό να βοηθήσουν τις γερμανικές εταιρείες και να διατηρήσουν την ειρήνη με τη Μόσχα, τονίζει η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ σε συνέντευξή της στο BBC.
Υποστηρίζει επίσης ότι ο πόλεμος με την Ουκρανία θα είχε ξεκινήσει νωρίτερα, αν δεν εμπόδιζε την είσοδο του Κιέβου στο ΝΑΤΟ το 2008.
Η Μέρκελ ηγήθηκε της Γερμανίας για 16 χρόνια. Ήταν στην εξουσία κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, της μεταναστευτικής κρίσης του 2015 και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014.
Ήταν πολύ επιεικής με τη Μόσχα; Πολύ αργή στη βοήθεια προς το Κίεβο; Αν δεν είχε μπλοκάρει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το 2008, θα γινόταν πόλεμος τώρα;
Μιλώντας στο BBC από το Βερολίνο, η Μέρκελ υπερασπίζεται σθεναρά τα χρόνια της στην εξουσία.
Όπως λέει, ο πόλεμος στην Ουκρανία θα είχε ξεσπάσει νωρίτερα και πιθανότατα θα ήταν χειρότερος, αν το Κίεβο είχε ξεκινήσει την πορεία προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ το 2008.
«Θα είχαμε στρατιωτική σύγκρουση ακόμη νωρίτερα. Ήταν απολύτως σαφές σε μένα ότι ο πρόεδρος Πούτιν δεν θα έμενε με σταυρωμένα χέρια, βλέποντας την Ουκρανία να εντάσσεται στο ΝΑΤΟ.
Και τότε, η Ουκρανία σίγουρα δεν θα ήταν τόσο προετοιμασμένη όσο το 2022».
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι διαφωνεί, χαρακτηρίζοντας την απόφαση της Μέρκελ για το ΝΑΤΟ, με την υποστήριξη του τότε Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί, ως ξεκάθαρο «λάθος υπολογισμού» που ενθάρρυνε τη Ρωσία.
Οι πυρηνικές απειλές
Σε μια σπάνια συνέντευξη από τότε που αποσύρθηκε από την πολιτική, εδώ και τρία χρόνια, η Μέρκελ εκφράζει ανησυχία για τις ανανεωμένες απειλές του Βλαντιμίρ Πούτιν περί χρήσης πυρηνικών όπλων. Οι δύο ηγέτες γνώρισαν καλά ο ένας τον άλλον κατά τη διάρκεια δύο δεκαετιών.
«Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να αποτρέψουμε τη χρήση πυρηνικών όπλων», λέει η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας.
«Ευτυχώς, η Κίνα μίλησε επίσης γι' αυτό πρόσφατα. Δεν πρέπει να παραλύουμε από φόβο, αλλά να αναγνωρίσουμε ότι η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη πυρηνική δύναμη στον κόσμο, μαζί με τις ΗΠΑ».
Τονίζει πως έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να εξασφαλίσει ειρηνική συνεργασία με τη Ρωσία.
Εξάλλου, ο Πούτιν εξαπέλυσε την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία λίγους μήνες αφότου η Μέρκελ αποχώρησε από την εξουσία, καθώς αποτελούσε την de facto ηγέτιδα της Ευρώπης.
Εκτοτε άλλαξαν τα πάντα στη Γηραιά Ηπειρο: οι ενεργειακές πολιτικές, οι διπλωματικές σχέσεις με τη Ρωσία και οι μεταναστευτικές πολιτικές, μεταξύ άλλων.
Ενεργειακή εξάρτηση και απεξάρτηση
Επί Μέρκελ, η Γερμανία και οι διψασμένες για ενέργεια μεγάλες βιομηχανίες της εξαρτήθηκαν από τη Μόσχα. Η Γερμανία κατασκεύασε δύο αγωγούς φυσικού αερίου που συνδέονται άμεσα με τη Ρωσία.
Ο πρόεδρος Ζελένσκι χαρακτήρισε αυτό το φθηνό αέριο ως γεωπολιτικό εργαλείο του Κρεμλίνου.
Η κυρία Μέρκελ είπε στο BBC ότι είχε δύο κίνητρα για τους αγωγούς: γερμανικά επιχειρηματικά συμφέροντα και διατήρηση ειρηνικών δεσμών με τη Ρωσία.
Τα μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη διαφώνησαν έντονα μαζί της.
Ο Πολωνός βουλευτής Ράντοσλαβ Φόγκιελ υποστήριξε ότι τα χρήματα από το γερμανικό αέριο γέμισαν το πολεμικό σεντούκι της Ρωσίας -που χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση της εισβολής στην Ουκρανία.
Η Μέρκελ επιμένει ότι προσπάθησε να περιορίσει τις ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία χρησιμοποιώντας διπλωματία και διαπραγματεύσεις, κάτι που -όπως παραδέχεται- τελικά απέτυχε.
Και η γερμανική βιομηχανία έχει πληγεί δυσανάλογα από κυρώσεις στη ρωσική ενέργεια. Αναγκασμένη να αναζητήσει άλλους προμηθευτές, η χώρα αγοράζει πλέον ακριβό LNG. Οι επιχειρήσεις στενάζουν από το κόστος.
Μια νέα εποχή στις σχέσεις της Ευρώπης με τη Ρωσία ξεκίνησε «δυστυχώς», μετά την ευρείας κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, λέει η κυρία Μέρκελ.
Μεταναστευτικό και ακροδεξιά
Η Μέρκελ είναι πια υποχρεωμένη να υπερασπιστεί την κληρονομιά της και σε άλλους τομείς.
Η μεταναστευτική κρίση του 2015, όταν άνοιξε τις πόρτες της Γερμανίας σε περισσότερους από ένα εκατομμύριο αιτούντες άσυλο, ήταν ίσως η πιο καθοριστική στιγμή της θητείας της.
Άλλοι τη στηλίτευσαν, άλλοι τη χαιρέτισαν.
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα την επαίνεσε ως θαρραλέα.
Επικριτές της υποστήριξαν ότι έδωσε ζωή στο ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που στρογγυλοκάθεται πλέον στη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις, ενόψει των πρόωρων εκλογών στις αρχές του επόμενου έτους.
Η Άνγκελα Μέρκελ παραδέχεται ότι το AfD είχε μεγάλα κέρδη, αλλά δεν μετανιώνει για τις αποφάσεις της.
Όσον αφορά τις υποδείξεις ότι οι πολιτικές της τροφοδότησαν τα αντιμεταναστευτικά και ακροδεξιά κόμματα και αλλού, συμπεριλαμβανομένων των Κάτω Χωρών, της Πολωνίας και της Γαλλίας, αφού προσπάθησε να επιβάλει ποσοστώσεις μεταναστών σε όλες τις χώρες της ΕΕ, η κ. Μέρκελ λέει ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για όλη την Ευρώπη.
Ο μόνος τρόπος να καταπολεμηθεί η ακροδεξιά είναι να σταματήσει η παράνομη μετανάστευση, επισημαίνει.
Και καλεί την Ευρώπη να επενδύσει περισσότερα σε αφρικανικά κράτη, ώστε να βελτιωθεί εκεί το βιοτικό επίπεδο και λιγότεροι άνθρωποι να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους.
Από τη λιτότητα στην ύφεση και τον... Τραμπ
Η Μέρκελ φάνηκε να θέτει σε προτεραιότητα τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας της, τόσο όταν επρόκειτο να αγοράσει ρωσική ενέργεια όσο και κατά την κρίση της ευρωζώνης -όταν τα κράτη του νότου την κατηγόρησαν ότι τα στρίμωξε με μέτρα λιτότητας για να σώσει τις γερμανικές τράπεζες και τις επιχειρήσεις.
Αλλά ακόμη και στην πατρίδα της, κατηγορείται τώρα ότι απλώς «διαχειρίστηκε» διαδοχικές κρίσεις και ότι δεν κατάφερε να κάνει εκτεταμένες, ίσως επώδυνες μεταρρυθμίσεις για τη χώρα της και την ΕΕ, που θα την έκαναν ανθεκτική στο μέλλον.
Η Γερμανία χαρακτηρίζεται πλέον από ορισμένους ως «ο ασθενής της Ευρώπης». Κάποτε κύρια εξαγωγική δύναμη στην παγκόσμια σκηνή, η οικονομία της σήμερα βρίσκεται στο χείλος της ύφεσης.
Υπό τη Μέρκελ, η Γερμανία όχι μόνο εξαρτιόταν από τη Ρωσία για την ενέργεια, αλλά και από την Κίνα και τις ΗΠΑ στο εμπόριο. Αποφάσεις που δεν έχουν αντέξει στον χρόνο.
Πόσο μάλλον που ο Ντόναλντ Τραμπ απειλεί ότι θα επιβάλει δασμούς στις εισαγωγές από τον Ιανουάριο.
Ποιες είναι οι συμβουλές της Μέρκελ για τον χειρισμό του Τραμπ;
«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε τις προτεραιότητές σας, να τις παρουσιάζετε ξεκάθαρα και να μη φοβάστε, γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να είναι πολύ ειλικρινής», λέει προς τους σημερινούς ηγέτες.
«Εκφράζεται πολύ ξεκάθαρα. Κι αν κάνετε κι εσείς το ίδιο, υπάρχει κάποιος αμοιβαίος σεβασμός. Αυτή ήταν η δική μου εμπειρία μαζί του».