Αισιόδοξη στάση φαίνεται να τηρεί η ελληνική πλευρά για το αποτέλεσμα της διαιτησίας μεταξύ της ΔΕΠΑ Εμπορίας και της Gazprom, που ξεκίνησε πριν από λίγες μόλις μέρες σε δικαστήριο του εξωτερικού και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως τον Σεπτέμβριο του 2025.
Η απόφαση της ελληνικής πλευράς για την προσφυγή στη διαιτησία κατά των Ρώσων είχε ληφθεί τον περασμένο Μάρτιο, έπειτα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις που οδήγησαν σε ρήξη και με βασικό επιχείρημα της ΔΕΠΑ ότι η Gazprom παραβίασε τη μεταξύ τους σύμβαση και της προμήθευε κατά την περίοδο 2022-2023 φυσικό αέριο σε τιμή αρκετά υψηλότερη από εκείνη της αρχικής συμφωνίας.
Η διαιτησία, που επί της ουσίας αφορά μια δικαστική διαδικασία, ξεκίνησε στις αρχές Νοεμβρίου και μέσω αυτής η ελληνική πλευρά διεκδικεί αφενός καλύτερες τιμές για τις ποσότητες φυσικού αέριου που έχει παραλάβει στη βάση της σύμβασης του 2022 η οποία λήγει το 2026, αφετέρου προσαρμογή των ποσοτήτων που επέλεξε να μη λάβει, λόγω της τιμής και της κατάστασης της αγοράς. Την περίοδο εκείνη, εν μέσω της ενεργειακής κρίσης, πλειάδα ευρωπαϊκών χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας είχαν αποφασίσει να μειώσουν δραστικά τη κατανάλωση φυσικού αέριου.
«Δεν ζητήθηκε ποτέ από τη ΔΕΠΑ να πληρώσει για ποσότητες που δεν χρησιμοποίησε, επομένως προκαλούν εντύπωση οι ισχυρισμοί κάποιων ότι η εταιρεία χρωστάει, ειδικά τώρα που έχει ξεκινήσει η διαιτησία», αναφέρουν πηγές της ελληνικής πλευράς, υπονοώντας ότι το τάιμινγκ της κριτικής από ορισμένες πλευρές κρύβει άλλες σκοπιμότητες.
Τα επιχειρήματα της Αθήνας
Τα επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς είναι ισχυρά, συνεχίζουν οι ίδιες πηγές, θυμίζοντας ότι η προσφυγή στη διαιτησία έγινε με πρωτοβουλία της ΔΕΠΑ Εμπορίας, που έχει μέτοχο το ελληνικό Δημόσιο, και η οποία έλαβε την απόφαση να πάει τον προμηθευτή της στο δικαστήριο, καθώς δεν συμφωνούσε με τη τιμή που της πωλούσε το αέριο.
Εφόσον, όπως ευελπιστούν, η εταιρεία δικαιωθεί, θα έχει λαμβάνειν από τη ρωσική πλευρά, ποσά που μπορεί και να αφορούν αποζημιώσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Έως ότου πάντως εκδώσει απόφαση το δικαστήριο, η ελληνική εταιρεία θα συνεχίσει να εξυπηρετεί κανονικά τις υποχρεώσεις της, λαμβάνοντας τις ελάχιστες ποσότητες που προβλέπει η σύμβαση.
Βασικό επιχείρημα της ελληνικής πλευράς, μιας δημόσιας εταιρείας, που σημαίνει ότι δεν αυτενεργεί και έχει στη συγκεκριμένη υπόθεση την πλήρη κυβερνητική στήριξη, ήταν και είναι ότι η ρωσική εταιρεία παραβίασε τον όρο που προβλέπει ότι υποχρεούται να της παραδίδει αέριο σε τιμή φθηνότερη από κάθε άλλη μορφή ενέργειας στην ελληνική αγορά.
Το ρωσικό αέριο και οι εκλογές στις ΗΠΑ
Στο ερώτημα, κατά πόσο η ΔΕΠΑ θα ανανεώσει τη σύμβαση με τους Ρώσους η οποία λήγει το 2026, η απάντηση που δίνουν άνθρωποι με γνώση των διεργασιών είναι ότι πρόκειται για μια πολιτική απόφαση, αλλά και ότι πολλά θα εξαρτηθούν από την άκρως ρευστή γεωπολιτική κατάσταση.
Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών, το πώς θα κινηθεί η Πολωνία -ένας στενός σύμμαχος των ΗΠΑ- που αναλαμβάνει στις αρχές του 2025 την προεδρία της ΕΕ από την Ουγγαρία του Ορμπαν, του πιο πιστού εταίρου του Πούτιν στο μπλοκ των «27», και η γενικότερη στάση της νέας Κομισιόν απέναντι στο ρωσικό αέριο, θα επηρεάσουν ασφαλώς και τις αποφάσεις της ελληνικής πλευράς.
Μπορεί η ΕΕ να έχει θέσει ως στόχο το 2027 για την πλήρη απεξάρτηση του μπλοκ από το ρωσικό καύσιμο, ωστόσο ακόμη και οι προσδοκίες των Αμερικανών που πιέζουν τους ευρωπαίους συμμάχους τους να «τρέξουν» ταχύτερα προς αυτή τη κατεύθυνση, έχουν μπει σε πιο ρεαλιστικές βάσεις.
Το σήμα ότι η κατάσταση με τις εισαγωγές ρωσικού αερίου τείνει να ξεφύγει, ότι οι αφίξεις LNG στα ισπανικά, βελγικά και γαλλικά λιμάνια, αυξάνονται καθημερινά και οι ροές προς τη ΝΑ Ευρώπη μέσω αγωγών πολλαπλασιάζονται, είχε στείλει όσο πιο ξεκάθαρα μπορούσε τον Οκτώβριο η απερχόμενη επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον.
«Καρφώνοντας» δημόσια χώρες που υπογράφουν νέες συμφωνίες με την Gazprom (Ουγγαρία) ή συνεχίζουν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτήν (από την Αυστρία, τη Σλοβακία και την Ιταλία, μέχρι τη Ρουμανία και την Ελλάδα), η κα Σίμσον είχε μιλήσει για «επικίνδυνες πολιτικές επιλογές» και για μια άκρως προβληματική κατάσταση, η οποία ωστόσο γιγαντώθηκε κατά τη δική της θητεία ως επιτρόπου.
Η Τουρκία στο «μάτι» των Βρυξελλών
Το κατά πόσο η εικόνα αυτή θα ανατραπεί, θα εξαρτηθεί από πολλά, με τις πληροφορίες πάντως να αναφέρουν ότι εκτός από τα ρωσικά φορτία LNG που φτάνουν μαζικά στα ισπανικά, γαλλικά και βελγικά λιμάνια, στο μικροσκόπιο των Βρυξελλών έχουν μπει και οι τακτικές της Τουρκίας.
Η Αγκυρα έχει ανακοινώσει ότι σχεδιάζει να εξαγάγει 7 - 8 δισ. κυβικά μέσω Βουλγαρίας στην Κεντρική Ευρώπη, μέσω του Turkstream 2, μια επέκταση του υφιστάμενου αγωγού, με το αμφιλεγόμενο εμπορικό σήμα «Turkish Blend». Μείγμα, μεγάλο μέρος του οποίου λέγεται ότι είναι ρωσικό. Ευρώπη και Αμερική βλέπουν τα ρωσο-τουρκικά σχέδια να υπονομεύουν τον «Κάθετο Διάδρομο» που φιλοδοξεί να στείλει μη ρωσικό αέριο μέχρι την Ουκρανία, χωρίς όμως προς το παρόν να μπορούν να κάνουν κάτι.
«Αν πρόκειται να διακοπούν οι ροές του ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη, αυτό θα πρέπει να ισχύσει για όλους και οι όποιες πρωτοβουλίες να αναληφθούν σε επίπεδο ΕΕ», τονίζει η ελληνική πλευρά.
Σε μια στιγμή ωστόσο που το μερίδιο των ρωσικών εισαγωγών στη ΝΑ Ευρώπης αυξάνεται εκθετικά, όπου τον Σεπτέμβριο στην Ελλάδα έφτασε το 65% -πάνω και από τα επίπεδα πριν την εισβολή στην Ουκρανία-, που πωλείται με έκπτωση περίπου 15-18% πάνω στην τιμή αναφοράς του TTF, έναντι των περίπου 40 ευρώ η μεγαβατώρα στα οποία πωλούν οι Αμερικανοί (τιμή του spot LNG, + -1), με βάση το συμβόλαιο παράδοσης Νοεμβρίου), είναι προφανές ότι η πλήρης και γρήγορη απεξάρτηση της περιοχής ανήκει μάλλον στη σφαίρα της ουτοπίας.
«Στην παρούσα συγκυρία, το ρωσικό αέριο βρίσκεται στα επίπεδα προ της εισβολής στην Ουκρανία, καθώς η Ρωσία επιχειρεί να διατηρήσει μερίδιο στη ΝΑ Ευρώπη. Και είναι σαφές ότι η ΕΕ χρειάζεται πλουραλισμό στους προμηθευτές της. Εκτιμώ ότι στο μέλλον θα είναι τόσο μεγάλη η προσφορά αερίου, ώστε η τιμή του θα μειωθεί σημαντικά, φτάνοντας να υπάρχει ανταγωνισμός ακόμα και με τις ΑΠΕ», ανέφερε χθες από το βήμα του Athens Investment Forum, ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΠΑ Εμπορίας Κώστας Ξιφαράς.