Η περίφημη κοινή πλατφόρμα αγοράς φυσικού αερίου της ΕΕ έχει χειριστεί μόνο ένα μικρό κλάσμα της συνολικής ζήτησης, σύμφωνα με στοιχεία που θέτουν εν αμφιβόλω την εξάπλωσή της σε κρίσιμα ορυκτά και υδρογόνο.
Σύμφωνα με πηγές και στοιχεία που επικαλούνται οι Financial Times, η υπηρεσία για κοινές προμήθειες ονόματι AggregateEU, που ξεκίνησε στο αποκορύφωμα της ενεργειακής κρίσης μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, εξυπηρετεί μόλις το 2% της πιθανής ζήτησης.
Την πλατφόρμα ενέπνευσε ο επιτυχημένος συντονισμός της ΕΕ για την αγορά εμβολίων κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αξιοποιώντας το μέγεθος της Ενωσης προκειμένου να επιτύχει χαμηλότερες τιμές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε εντολή σε κάθε κράτος μέλος να διασφαλίσει ότι οι συμμετέχουσες εταιρείες υποβάλλουν παραγγελίες που ισοδυναμούν με το 15% των υποχρεώσεων πλήρωσης αποθήκευσης αερίου για κάθε χώρα.
Συνολικά, η πλατφόρμα αντιστοίχισε αγοραστές και πωλητές φυσικού αερίου για ζήτηση 43 δισ. κυβικών μέτρων, αλλά, σύμφωνα με τις πηγές, οι αναφορές που έλαβε η Επιτροπή δείχνουν ότι μόνο 1 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τελικά συμβολαιοποιήθηκε.
Αξιωματούχοι της ΕΕ υπογράμμισαν ότι οι εταιρείες δεν είναι υποχρεωμένες να αναφέρουν ευαίσθητα εμπορικά δεδομένα, επομένως δεν αποκλείεται να έχουν συναφθεί περισσότερες συμβάσεις.
Ωστόσο, ο χαμηλός αριθμός έχει προκαλέσει συζήτηση σχετικά με τη χρησιμότητα του κοινού εργαλείου προμηθειών, καθώς η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει δεσμευτεί να το διευρύνει σε περισσότερα εμπορεύματα.
«Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη και το μέγεθος της αγοράς μας για να εξασφαλίσουμε προμήθειες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα προτείνω να ενεργοποιήσουμε και να επεκτείνουμε τον μηχανισμό της συνολικής ζήτησης, ώστε πέρα από το φυσικό αέριο να συμπεριλάβει υδρογόνο και κρίσιμες πρώτες ύλες», είπε στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών που θα ακολουθήσει στη νέα πενταετή θητεία της.
Ωστόσο, ενεργειακές εταιρείες που συμμετείχαν, όπως ο νορβηγικός όμιλος Equinor, σχολιάζουν ότι η πλατφόρμα λειτούργησε περισσότερο ως εργαλείο αντιστοίχισης παρά συσχέτισης της ζήτησης με σκοπό να επιτευχθούν χαμηλότερες τιμές.
Η πλατφόρμα δεν έφερε επιπλέον όγκους στην αγορά, οπότε δεν πέτυχε τον σκοπό της. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η αγορά λειτούργησε αρκετά καλά, επομένως δεν υπήρχε ανάγκη για πρόσθετη πλατφόρμα, αναφέρουν επιχειρηματικές πηγές.
Ο Andreas Guth, γενικός γραμματέας του βιομηχανικού οργανισμού Eurogas, είπε ότι η αρχική ιδέα «συγκέντρωσης της ζήτησης σε μια μεγαλύτερη κοινοπραξία για την από κοινού προμήθεια αερίου» παρουσίαζε δύο δυσκολίες: τις αβέβαιες προβλέψεις για τη μακροπρόθεσμη ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρώπη, δεδομένων των προσπαθειών να περιοριστεί η χρήση ορυκτών καυσίμων, και τη νομοθεσία της ΕΕ για τον ανταγωνισμό.
«Δεν μπορούμε να συμμετάσχουμε σε κοινοπραξίες αν δεν μας χορηγηθούν εξαιρέσεις από τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ», είπε ο Guth.
Ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ επισήμανε ότι οι κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να πείσουν τις εταιρείες να εγγραφούν στο έργο.
Στην αξιολόγησή του για το εργαλείο, που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αποφάνθηκε ότι «δεν μπόρεσε να προσδιορίσει την προστιθέμενη αξία [της πλατφόρμας] σε σχέση με τις πλατφόρμες εμπορίας φυσικού αερίου, ούτε εντοπίσαμε κάποιες αδυναμίες της αγοράς που αντιμετωπίζει το AggregateEU».
Η Επιτροπή υπογράμμισε ότι τα εργαλεία που εισήγαγε για την αντιμετώπιση της κρίσης φυσικού αερίου, τα οποία περιλάμβαναν επίσης ανώτατο όριο τιμής, υποχρεωτικούς στόχους αποθήκευσης και νομοθεσία για την προώθηση της κοινής χρήσης φυσικού αερίου μεταξύ των κρατών μελών, «λειτουργούν μαζί, όχι μεμονωμένα».