Για μήνες προειδοποιούσαν οι ΗΠΑ την Τεχεράνη να μη στείλει βαλλιστικούς πυραύλους στη Ρωσία και ζητούσαν από την Κίνα να μην παρέχει στρατιωτικά υλικά στη Μόσχα για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Αλλά το Ιράν κάνει τα αντίθετα όσων είπε η Ουάσιγκτον και η Κίνα επίσης παίρνει θέση. Είναι γεγονός ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους ανησυχούν όλο και περισσότερο για την ταχύτητα και την ένταση με την οποία οι τρεις, μαζί με τη Βόρεια Κορέα, εμβαθύνουν τους δεσμούς τους ώστε να αμφισβητήσουν την αμερικανική κυριαρχία, παρότι μάλιστα αντιμετωπίζουν σαρωτικές κυρώσεις από τη Δύση, ομολογούν αξιωματούχοι που επικαλείται το Bloomberg υπό τον όρο ανωνυμίας.
Η περιφρόνηση αυτή, εκτιμούν εμπειρογνώμονες, είναι η απάντηση στην εντεινόμενη προσπάθεια της Ουάσιγκτον να προωθήσει τη βούλησή της σε όλο τον κόσμο. Τα παραδείγματα, λένε, είναι πολυάριθμα.
Ο ηγέτης της Βενεζουέλας αδιαφόρησε για την πολύμηνη πίεση των ΗΠΑ ώστε να διεξαχθούν ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, και παραμένει στην εξουσία μετά από μια ψηφοφορία που από πολλούς θεωρείται ότι νοθεύτηκε. Ο ναυτικός συνασπισμός υπό την ηγεσία της Ουάσιγκτον έχει αποτύχει μέχρι στιγμής να αντιμετωπίσει τους αντάρτες Χούθι που έχουν κάνει άνω κάτω τη ναυτιλία στην Ερυθρά Θάλασσα. Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της έχουν απωθηθεί από τις βάσεις στην Αφρική, όπου Κίνα και Ρωσία επεκτείνουν την εμβέλειά τους. Το Πεκίνο έχει εντείνει την επιθετικότητά του στη Νότια Σινική Θάλασσα.
Αλλά και στους συμμάχους υπάρχει αντίστοιχη τάση. Η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να χειραγωγήσει το Ισραήλ προκειμένου να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός με τη Χαμάς.
«Η επιρροή των ΗΠΑ μειώνεται ταχέως»
«Η επιρροή των ΗΠΑ μειώνεται ταχέως», δήλωσε ο Μάρτιν Κιμάνι, πρώην πρεσβευτής της Κένυας στον ΟΗΕ και διευθυντής του Κέντρου Διεθνούς Συνεργασίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Ανερχόμενες δυνάμεις διεκδικούν περισσότερο χώρο σ' έναν πολυμερή κόσμο -η Κίνα και οι υπόλοιποι- και ο Παγκόσμιος Νότος έχει ολοένα και μεγαλύτερη φωνή».
Αυτή την πραγματικότητα αντιμετωπίζει ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν συμμετέχοντας με περισσότερους από 140 ηγέτες του κόσμου στην ετήσια σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Στη συνάντηση είναι πιθανό να υπογραμμιστεί πως οι ΗΠΑ οπισθοχωρούν, καθώς άλλες δυνάμεις αποκτούν επιρροή.
Περίπου 40 κράτη, που πέρυσι ψήφισαν υπέρ της καταδίκης της Ρωσίας για την εισβολή στην Ουκρανία, αποφάσισαν να απόσχουν σε αντίστοιχη πρόταση τον Ιούλιο. Κατά πλειονότητα πρόκειται για χώρες που έχουν σηκώσει τους τόνους για το Παλαιστινιακό, όπως η Βραζιλία, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος.
Από την πλευρά της, η κυβέρνηση Μπάιντεν παραμένει επικεφαλής της συμμαχίας δεκάδων κρατών που υποστηρίζουν την Ουκρανία απέναντι στη ρωσική εισβολή. Για τη Μέση Ανατολή, αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι οι προσπάθειές τους συνέβαλαν στον περιορισμό της περιφερειακής εξάπλωσης της σύγκρουσης. Αυτοί κατηγορούν τη Χαμάς ότι μπλοκάρει την κατάπαυση του πυρός.
Όμως η ισχυρή υποστήριξη της Ουάσιγκτον προς το Ισραήλ εναντίον της Χαμάς την αποδυναμώνει διπλωματικά, είπε ο Κιμάνι. Η πίεση των ΗΠΑ για κατάπαυση του πυρός μέχρι στιγμής έχει αποφέρει λίγα αποτελέσματα, παρά τα τακτικά ταξίδια ανώτατων κυβερνητικών αξιωματούχων στην περιοχή.
Πληθύνονται οι BRICS και οι τρίτες χώρες
Παράλληλα, αυτή την εβδομάδα συγκεντρώνονται στη Νέα Υόρκη αξιωματούχοι των BRICS, οργανισμού που έχουν αυξήσει τα μέλη του σε εννέα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων συμμάχων των ΗΠΑ, καθώς και του Ιράν και των ιδρυτριών Ρωσίας και Κίνας. Περισσότερες χώρες υποβάλλουν αίτηση για να ενταχθούν σε μια ομάδα που έχει ρητό στόχο να δημιουργήσει ένα εναλλακτικό κέντρο παγκόσμιας επιρροής, μεταξύ άλλων αντιτιθέμενη και στην κυριαρχία του δολαρίου.
Τρίτες χώρες, που ανήκουν ξεκάθαρα σε σφαίρες επιρροής, «βλέπουν να αναδύεται αυτός ο νέος κόμβος ισχύος. Πιθανότατα, μάλιστα, συμβάλλει ώστε να παραμείνουν ανάμεσα στους δύο πόλους, ενισχύοντας την πολυπολικότητα στον κόσμο», δήλωσε η Νάντια Σάντλοου, πρώην κορυφαία αξιωματούχος στην κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ και τώρα ανώτερη συνεργάτιδα στο Ινστιτούτο Χάντσον. «Οι ΗΠΑ πρέπει να το διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά - δύσκολο».
Την ίδια στιγμή, η εσωτερική πολιτική σε ΗΠΑ και την Ευρώπη απομακρύνει κεφάλαια από τις διεθνείς δεσμεύσεις, καθώς αυξάνεται η υποστήριξη σε λαϊκιστές ηγέτες που πιέζουν για πολιτικές απομονωτισμού.
Η Μόσχα, εν τω μεταξύ, εμβαθύνει τις σχέσεις της με το Πεκίνο, την Τεχεράνη και την Πιονγιάνγκ, καθώς μοιράζεται πιο ευαίσθητη στρατιωτική τεχνογνωσία σε αντάλλαγμα για την πολεμική τους βοήθεια. Αυτή η διαδικασία έχει επιταχυνθεί, ενώ η εισβολή στην Ουκρανία σέρνεται προς τον τέταρτο χρόνο της.
«Υπάρχει μια αντίληψη σε Κίνα και Ρωσία ότι οι ΗΠΑ και η Δύση βρίσκονται σε αναπόφευκτη παρακμή», δήλωσε η Άντρεα Κένταλ-Τέιλορ, πρώην ανώτερη αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ που τώρα εργάζεται για το Κέντρο για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια (Center for a New American Security). «Βλέπουν τη δυναμική να κινείται υπέρ τους κι έτσι προθυμοποιούνται να πάρουν περισσότερο ρίσκο για να επιταχύνουν αυτή την πτώση».
Ο πρώην πρόεδρος Τραμπ προσπάθησε να εκμεταλλευτεί το χάος, λέγοντας ότι υπό την ηγεσία του η Ρωσία δεν θα είχε εισβάλει ποτέ στην Ουκρανία και η Χαμάς δεν θα είχε επιτεθεί στο Ισραήλ. Αλλά αναλυτές εκτιμούν ότι το πρόβλημα είναι βαθύτερο.
Επισήμως, οι αντίπαλοι των ΗΠΑ αρνούνται ότι μοιράζονται όπλα και τεχνολογία. Ωστόσο, ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πρόσφατα έστειλε κορυφαίο συνεργάτη του σε Βόρεια Κορέα και Ιράν -μετά από συνομιλίες με υψηλόβαθμο Κινέζο αξιωματούχο στη Ρωσία - και ανακοίνωσε σχέδια για νέα στρατηγική συμφωνία με την Τεχεράνη.
Ο ρόλος των κυρώσεων και τα όριά τους
Τα κύματα αμερικανικών κυρώσεων σε όλες αυτές τις χώρες δεν έχουν σταματήσει το εμπόριο. Η Κίνα βρίσκει τρόπους να προμηθεύει στη Ρωσία το 90% των μικροτσίπ που χρειάζεται για την παραγωγή πυραύλων, αρμάτων μάχης και αεροσκαφών, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Χάντσον.
Οι περιορισμοί των ΗΠΑ επίσης δεν απέτρεψαν τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα από το να επιχειρήσουν να παρέμβουν στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Αμερικανοί αξιωματούχοι κατηγόρησαν και τους τρεις για περίπλοκες απόπειρες πειρατείας, παραπληροφόρησης και χρήσης αντίστοιχων μέσων για να επηρεάσουν την ψηφοφορία - αν και οι αντίπαλοι αρνούνται τις κατηγορίες.
Ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος είπε ότι οι κυρώσεις, αν και δεν είναι 100% αποτελεσματικές, έχουν περιπλέξει τις προσπάθειες των αντιπάλων να συνεργαστούν, αυξάνοντας το οικονομικό κόστος αψήφησης της Ουάσιγκτον. Και για την Κίνα, είπε ο ίδιος αξιωματούχος, οι βαθύτεροι δεσμοί μεταξύ Ρωσίας και Βόρειας Κορέας είναι πιθανό αντίστοιχα να τονώσουν στενότερους δεσμούς μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στην περιοχή, κάτι που δεν θα χαροποιήσει το Πεκίνο.
Η βαθιά ενσωμάτωση της Κίνας στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ, και η εξάρτησή της από το διεθνές εμπόριο μπορεί επίσης να κοντύνει τον δρόμο τον οποίο προθυμοποιείται να διανύσει για να αψηφήσει τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, αν και οι ΗΠΑ έχουν αναζωπυρώσει τους δεσμούς με τους συμμάχους για να υποστηρίξουν την Ουκρανία, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να συμμετάσχουν οι Ευρωπαίοι σε πρόσθετα πακέτα μέτρων για τις χώρες που υπόκεινται σε αυστηρές κυρώσεις.
Η Ιταλία, για παράδειγμα, δεν έχει ακόμη συμφωνήσει να εφαρμόσει κυρώσεις κατά της Iran Air, όπως πίεσαν οι ΗΠΑ, ως απάντηση στην αποστολή βαλλιστικών πυραύλων στη Ρωσία, σύμφωνα με ανώτερο διπλωμάτη που γνωρίζει το θέμα. Κι ενώ οι Βρυξέλλες έχουν υιοθετήσει πιο οξεία στάση απέναντι στην Κίνα, πιθανότατα δύσκολα θα συμφωνούσαν σε αυστηρότερες κυρώσεις ως απάντηση στη βοήθεια της Ρωσίας, δεδομένων των βαθιών επιχειρηματικών δεσμών των ευρωπαϊκών εταιρειών εκεί.
Σε τελική ανάλυση, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους ελπίζουν ότι η συνεργασία τους, που έχει τις ρίζες της στις κοινές δημοκρατικές αξίες, παραμένει βαρύνουσα σε όλο τον κόσμο.
Η ευθυγράμμιση της Ρωσίας και της Κίνας με τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν «είναι εντελώς διαφορετικής ποιότητας από το είδος της σχέσης που έχουμε», δήλωσε στις αρχές Σεπτεμβρίου ο Ρίτσαρντ Μουρ, επικεφαλής της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών MI6.
«Τη συνεργασία μεταξύ Ρωσίας, Κίνας, Ιράν και Βόρειας Κορέας δεν την οδηγούν κοινές αξίες», είπε. «Εδράζεται μάλλον σε πιο σκοτεινή και πραγματιστική βάση».