Οι αξιωματούχοι που προετοιμάζουν τον επερχόμενο προϋπολογισμό της Ιρλανδίας είναι αντιμέτωποι με ένα... πρόβλημα που θα ήθελαν να έχουν οι περισσότεροι από τους ομολόγους τους στις άλλες χώρες της ΕΕ. Ένα ετήσιο πλεόνασμα 8,6 δισ. ευρώ και μια οικονομία που αναπτύχθηκε την προηγούμενη δημοσιονομική περίοδο πέντε φορές περισσότερο από ό,τι αναμενόταν, σύμφωνα με ρεπορτάζ των Financial Times.
Πάνω από μια δεκαετία μετά το «κραχ», που είχε ως αποτέλεσμα την παρέμβαση της ΕΕ και του ΔΝΤ και τη δανειοδότηση της χώρας με 67,5 δισ. ευρώ αλλά και την επιβολή ενός αμφιλεγόμενου προγράμματος λιτότητας, η ιρλανδική κυβέρνηση παραμένει επιφυλακτική ως προς τη δημοσιονομική της πολιτική.
Τονίζει μάλιστα ότι στόχος της είναι, με την εφαρμογή μιας συνετής πολιτικής, να εξοικονομεί κονδύλια για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων. Είτε αυτές αφορούν τις συντάξεις, είτε την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, είτε τη δημιουργία νέων υποδομών.
Οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι είναι μια πρωτοφανής ευκαιρία για την Ιρλανδία να διορθώσει πολλά προβλήματα στις υποδομές της. Μεταξύ άλλων υπογραμμίζεται η ανάγκη να αντιμετωπιστεί η στεγαστική κρίση καθώς η αύξηση του πληθυσμού δημιουργεί ανάγκες που υπερβαίνουν την υπάρχουσα προσφορά κατοικιών. Επιπλέον είναι εμφανείς οι ανάγκες σημαντικών επενδυτικών κινήσεων στα δίκτυα ηλεκτρισμού και υδροδότησης και στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας και δημόσιων μεταφορών.
Ο προϋπολογισμός της Ιρλανδίας βρίσκεται σε πλεονασματική τροχιά για τρίτη συνεχόμενη χρονιά το 2024, αφού το πλεόνασμα ήταν 8,3 δισ. ευρώ το 2023 και 8,6 δισ. ευρώ το 2022, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
Οι πηγές του πλεονάσματος
Οι αυξανόμενες φορολογικές εισπράξεις από τους πολυεθνικούς κολοσσούς που έχουν μεταφέρει την έδρα τους στην Ιρλανδία, κυρίως στον τομέα της τεχνολογίας και των φαρμακευτικών προϊόντων, βρίσκονται πίσω από τα υπερχειλισμένα κρατικά ταμεία.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι τα έσοδα από φόρους εταιρειών, τα οποία απέφεραν 23,8 δισ. ευρώ το 2023 και αναμένεται να αυξηθούν στα 24,5 δισ. ευρώ φέτος, είναι ασταθή και προσωρινά. Και υποστηρίζει ότι είναι απίθανο να συνεχίσουν να αυξάνονται με τον ίδιο ρυθμό. Ήδη μείωσε τις εκτιμήσεις της για το πλεόνασμα του προϋπολογισμού για τα επόμενα χρόνια -είχε προβλέψει 65 δισ. ευρώ αθροιστικά για το 2023-26 ενώ τώρα αναμένει συνολικά 38 δισ. ευρώ για το 2024-2027.
Ήδη πάντως έχει αποφασίσει να τοποθετήσει περισσότερα από 100 δισ. ευρώ των πλεονασμάτων σε δύο κρατικά επενδυτικά ταμεία έως το 2035, για να αντιμετωπίσει τις μελλοντικές προκλήσεις των συντάξεων, του κλίματος και των υποδομών.
Η ιρλανδική οικονομία
Ανεξάρτητα πάντως από τις φορολογικές αποδόσεις, η οικονομία της Ιρλανδίας καταγράφει ισχυρές επιδόσεις.
Τα στοιχεία του ΑΕΠ της χώρας μπορεί να παραμορφώνονται από τον υπερμεγέθη πολυεθνικό τομέα της, αλλά η προσαρμοσμένη εγχώρια ζήτηση, το προτιμώμενο από την κυβέρνηση μέγεθος-μέτρο ανάπτυξης αυξήθηκε 2,6% πέρυσι, έναντι αρχικής επίσημης εκτίμησης για 0,5%.
Με την οικονομία να πλησιάζει στην πλήρη απασχόληση και με τον ετήσιο πληθωρισμό να έχει εκτοξευθεί 9,2% το 2022, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να δαπανήσει προσεκτικά υπό τον φόβο της υπερθέρμανσης -παρά την υποχώρηση του πληθωρισμού στο 1,1%.
Το Δουβλίνο χρησιμοποίησε μερικά από τα πλεονάσματα για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους, μειώνοντας τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ κάτω από το 76%. Δαπάνες υπήρξαν για την αντιμετώπιση της Covid και την αντιμετώπιση της ακρίβειας.
Δεδομένων των επερχόμενων εκλογών το 2025, οι προσδοκίες για έναν πιο γενναιόδωρο προϋπολογισμό -που θα παρουσιαστεί την 1η Οκτωβρίου- αυξάνονται. Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση έχει δημοσιοποιήσει ότι ο προϋπολογισμός θα περιλαμβάνει αύξηση 6,9 δισ. ευρώ σε δαπάνες και επιπλέον έσοδα 1,4 δισ. ευρώ από νέα φορολογικά μέτρα.
Η Ιρλανδία κατατάσσεται από κοινωνικής άποψης ως η χώρα με τους περισσότερους μοναχικούς ανθρώπους στην Ευρώπη, με σχεδόν το ένα πέμπτο του πληθυσμού της να ζει κατά μόνας τον περισσότερο ή όλο τον χρόνο και σχεδόν τα δύο τρίτα των ανθρώπων να υποφέρουν από άγχος ή κατάθλιψη, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ. Ένα στα επτά παιδιά ζει σε οικογένειες με εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας.
Ένα νέο εθνικό νοσοκομείο παίδων, που τώρα αναμένεται να κοστίσει 2,24 δισ. ευρώ, είναι πολύ πίσω από το χρονοδιάγραμμα και τέσσερις φορές πάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό του. Είναι απίθανο να ανοίξει το νωρίτερο μέχρι το επόμενο έτος.
Ό,τι και να κάνει πάντως η Ιρλανδία, τα χρήματα φαίνεται πιθανό ότι θα συνεχίσουν να... έρχονται.