Καθώς πύραυλοι και βλήματα βαρέων όπλων «σκέπαζαν» τον ουρανό του Λιβάνου και του Ισραήλ την περασμένη Κυριακή, οι έντρομοι κάτοικοι της περιοχής είχαν την πεποίθηση ότι η στιγμή που φοβόντουσαν είχε φτάσει: ολοκληρωτικός πόλεμος.
Αλλά, όπως σημειώνουν σε ρεπορτάζ-ανάλυσή τους οι New York Times, πολύ γρήγορα το Ισραήλ και η λιβανέζικη πολιτοφυλακή Χεζμπολάχ ολοκλήρωσαν την ανταλλαγή πυρών. Στο τέλος και οι δύο πλευρές διεκδικούσαν τη νίκη και δήλωναν ότι οι μάχες -προς το παρόν, τουλάχιστον- είχαν ολοκληρωθεί.
Η εξέλιξη αυτή, πάντως, έκανε εμφανές ότι ούτε η Χεζμπολάχ ούτε ο προστάτης της, το Ιράν, βρήκαν καλύτερο τρόπο μέχρι στιγμής για να απαντήσουν στα ισραηλινά πλήγματα, όπως αυτό στην Τεχεράνη που προκάλεσε τον θάνατο του ηγέτη της Χαμάς.
Η απάντηση του Ιράν -εάν έρθει- παραμένει άγνωστη και η Τεχεράνη θα μπορούσε ίσως να επιλέξει δράσεις που δεν έχουν προβλεφθεί. Αλλά η επιλογή της Χεζμπολάχ να πραγματοποιήσει μια περιορισμένη επίθεση είναι πιθανότατα μια κίνηση που αντικατοπτρίζει σχέδιο του Ιράν να διευθετήσει τη δική του διαφορά με το Ισραήλ.
Το χρονικό της κλιμάκωσης
Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, η περιοχή βρισκόταν -για άλλη μια φορά- σε εξαιρετικά επισφαλή θέση, μήνες αφότου το Ισραήλ ξεκίνησε τον θανατηφόρο πόλεμο στη Γάζα ως απάντηση στις επιθέσεις της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου.
Ο τελευταίος γύρος πολεμικής σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή ξεκίνησε τον περασμένο μήνα, όταν το Ισραήλ κατηγόρησε τη Χεζμπολάχ για έναν πύραυλο που έπληξε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου και σκότωσε παιδιά στα κατεχόμενα από το Ισραήλ Yψίπεδα του Γκολάν. Η Χεζμπολάχ αρνήθηκε την ευθύνη. Στη συνέχεια, το Ισραήλ ξεκίνησε μια ανταποδοτική κλιμάκωση που γρήγορα έθεσε σε κίνδυνο ολόκληρη την περιοχή.
Στις 30 Ιουλίου, το Ισραήλ χτύπησε την πρωτεύουσα του Λιβάνου, τη Βηρυτό, για να σκοτώσει έναν από τους κορυφαίους διοικητές της Χεζμπολάχ, τον Φουάντ Σουκρ. Ώρες αργότερα, μια έκρηξη σκότωσε τον κορυφαίο πολιτικό ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, στην Τεχεράνη, αφού είχε προλάβει να παραβρεθεί στην ορκωμοσία του νέου προέδρου του Ιράν.
Η δολοφονία της Χανίγια, για την οποία τόσο η Χαμάς, όσο και το Ιράν κατηγορούν το Ισραήλ, ήταν μια ακραία πρόκληση για τους ηγέτες του Ιράν. «Εάν το Ισραήλ μπορεί να ξεφύγει με το να σκοτώνει Ιρανούς συμμάχους στη μέση της Τεχεράνης, δεν υπάρχει ασφαλές καταφύγιο για την ιρανική ηγεσία πουθενά. Αυτό το σήμα αδυναμίας προς τους αντιπάλους, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, είναι απαράδεκτο για τους Ιρανούς ηγέτες», δήλωσε ο Αλί Βαέζ, διευθυντής του Ιράν στη Διεθνή Ομάδα Κρίσεων. Ωστόσο, η μη απάντηση, είπε, είναι τόσο υπαρξιακή απειλή, όσο και οι κίνδυνοι αντιποίνων.
Τα διλήμματα του Ιράν
Μέρος αυτού που δυσκόλεψε κι έκανε περίπλοκη οποιαδήποτε απάντηση του Ιράν ήταν ότι είχε αποτύχει να δώσει «πειστική» απάντηση στο ισραηλινό χτύπημα, τον περασμένο Απρίλιο, στην ιρανική πρεσβεία στη Δαμασκό της Συρίας. Τότε, η Τεχεράνη απάντησε εκτοξεύοντας πάνω από 300 πυραύλους και οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Ισραήλ. Ουσιαστικά όμως είχε προαναγγείλει την επίθεση πολύ νωρίτερα, προσφέροντας στο Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες την ευκαιρία να προετοιμάσουν την αεράμυνα και να καταρρίψουν σχεδόν ό,τι εκτοξεύτηκε.
Για εβδομάδες, οι περιφερειακοί ηγέτες και οι ειδικοί θεωρούσαν ότι η καλύτερη επιλογή του Ιράν για ουσιαστικά αντίποινα θα ήταν η ανάπτυξη μιας συντονισμένης περιφερειακής επίδειξης δύναμης με άλλες -υποστηριζόμενες από το Ιράν- μαχητικές ομάδες στην Υεμένη και το Ιράκ, πέραν της Χεζμπολάχ. Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να είχε ως αποτέλεσμα ένα πολύ λιγότερο προβλέψιμο αποτέλεσμα. Και το χτύπημα μιας τοποθεσίας με μεγάλο αριθμό αμάχων θα είχε ωθήσει το Ισραήλ να κλιμακώσει περαιτέρω τις επιθετικές του ενέργειες.
Η Χεζμπολάχ
Η Χεζμπολάχ, η οποία έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική ομάδα από την Ουάσιγκτον και είναι η πιο ισχυρή πολιτοφυλακή που υποστηρίζεται από το Ιράν, θα ήταν κρίσιμη για οποιαδήποτε τέτοια συντονισμένη απάντηση.
Η κίνηση της Χεζμπολάχ να ενεργήσει πρώτη και μόνη σηματοδοτεί ότι αυτή η επιλογή πιθανότατα αποκλείστηκε, είπαν περιφερειακοί ειδικοί. Ο Χασάν Νασράλα, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, είπε σε ομιλία του μετά την επίθεση της Κυριακής ότι «οι άνθρωποι μπορούν να πάρουν μια ανάσα και να χαλαρώσουν».
Για τη Χεζμπολάχ, η κλιμάκωση σε έναν καθολικό πόλεμο θα είχε υψηλό πολιτικό κόστος. Με τον Λίβανο να βρίσκεται ακόμα σε μια καταστροφική οικονομική κρίση και ένα πολυετές πολιτικό κενό, αντιμετωπίζει έντονη πίεση από άλλα τμήματα της κοινωνίας να μην παρασύρει τη χώρα βαθύτερα στην κρίση.
Την ίδια στιγμή δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές της ίδιας της Χεζμπολάχ στο νότιο Λίβανο εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους από σχεδόν καθημερινά ισραηλινά χτυπήματα. Η στάση της μάλιστα -περί τέλους της έντασης- πυροδότησε κύμα ειρωνικών αντιδράσεων ακόμα και στο εσωτερικό του Λιβάνου
Η στάση της ιρανικής ηγεσίας
Την περασμένη εβδομάδα, όταν ο Hossein Salami, ο αρχηγός του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης, επισκέφτηκε προσκυνητές που φώναζαν συνθήματα για να εκδικηθούν τον θάνατο του Χανίγιε απάντησε: «Θα ακούσετε καλά νέα για εκδίκηση, αν θέλει ο Θεός».
Λίγο μετά τα χτυπήματα της Χεζμπολάχ, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, είπε στους φοιτητές σε μια συγκέντρωση ότι μια απάντηση «δεν σημαίνει πάντα να σηκώνεις τα όπλα. Μάλλον, σημαίνει να σκέφτεσαι σωστά, να μιλάς σωστά, να κατανοείς τα πράγματα με ακρίβεια και να χτυπάς τον στόχο με ακρίβεια».
Η προσπάθεια της Τεχεράνης είναι να βρει μια απάντηση που δεν θα διακινδυνεύσει να πυροδοτήσει τις αντιδράσεις των ΗΠΑ, των οποίων τα πολεμικά πλοία έχουν ήδη αναπτυχθεί στην περιοχή.
«Οι Ιρανοί κρύωσαν», είπε ο στρατηγός Kenneth F. McKenzie Jr., πρώην επικεφαλής της Κεντρικής Διοίκησης του Πενταγώνου, που επιβλέπει τις επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή. Ο στρατηγός McKenzie είπε ότι το Ιράν θα ανταποκρινόταν πιθανώς χτυπώντας «έναν δευτερεύοντα στόχο» -έναν μη προστατευμένο σε μεγάλο βαθμό- όπως μια πρεσβεία ή άλλη εγκατάσταση στην Ευρώπη, την Αφρική ή τη Νότια Αμερική. Και οι Ιρανοί ηγέτες είναι επίσης πιθανό να καθυστερήσουν οποιαδήποτε απάντηση όσο συνεχίζονται οι συνομιλίες για τη διαμεσολάβηση κατάπαυσης του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας, δήλωσαν Αμερικανοί αξιωματούχοι.
«Το Ιράν αντιδρά πολύ ρεαλιστικά και φυσικά αναρωτιέται πώς να εκμεταλλευτεί αυτή την προσπάθεια» από δυτικούς διπλωμάτες, δήλωσε σε συνέντευξή του ο Maha Yahya, διευθυντής του Κέντρου Μέσης Ανατολής Carnegie στη Βηρυτό.
Ορισμένοι περιφερειακοί διπλωμάτες, ωστόσο, αναγνωρίζουν ότι ακόμη και τώρα που Χεζμπολάχ και Ιράν φαίνονται πιο αδύναμα , υπάρχουν τρόποι με τους οποίους το Ιράν και οι σύμμαχοί του έχουν ήδη επιβάλει βαρύτερες συνέπειες στο Ισραήλ, σημειώνουν οι New York Times.
Εκτιμάται ότι οι Ιρανοί έχουν επιλέξει οι διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα να έχουν προτεραιότητα - συνομιλίες που θεωρούνται ευρέως ότι εμποδίζονται από τον κ. Νετανιάχου. Φαίνεται ότι τις θεωρούν ευκαιρία να διαβρώσουν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και των δυτικών συμμάχων του, προειδοποίησαν διπλωμάτες. Όπως οι Λιβανέζοι στον νότο, οι πολίτες του ίδιου του Ισραήλ, επίσης, δεν μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους -και γίνονται όλο και πιο απογοητευμένοι με την κυβέρνησή τους.