"Το μέρος που ζεις δεν πρέπει να καθορίζει αν θα ζήσεις ή αν θα πεθάνεις’’, είχε τονίσει σε μία περυσινή της παρουσίαση η Επίτροπος Υγείας στην Ευρώπη Στέλλα Κυριακίδου, επιβεβαιώνοντας ότι η πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα δεν είναι προνόμιο για όλους τους ευρωπαίους Πολίτες. Έρευνα του Investigate Europe αποκαλύπτει πως πολλές χώρες της ΕΕ δεν έχουν άμεση πρόσβαση σε ορισμένα κρίσιμα φάρμακα.
Το διάσημο γερμανικό ερευνητικό ινστιτούτο IQWiG συνέταξε μια λίστα με 32 φάρμακα μαζί με τους Γερμανούς εταίρους του NDR, WDR και Süddeutsche Zeitung τα οποία, οι επιστήμονες αξιολόγησαν μεταξύ 2019 και 2023 ανάλογα με το επιπρόσθετο κλινικό τους όφελος στις υπάρχουσες θεραπείες. Αναφέρονται σε φάρμακα που μπορούν -αποδεδειγμένα- να παρατείνουν ή να βελτιώσουν τη ζωή των ασθενών ενώ εμφανίζουν και λιγότερες παρενέργειες. Τα φάρμακα που επιλέχθηκαν περιελάμβαναν θεραπείες για καταστάσεις όπως ο καρκίνος του μαστού, η λευχαιμία και η κυστική ίνωση.
Η έρευνα αποκάλυψε ότι σε έξι χώρες της ΕΕ λείπει ένα στα τέσσερα σημαντικά φάρμακα. Χωρίς συμφωνίες αγοράς μεταξύ χωρών και εταιρειών, οι οποίες αποτελούν τη βάση για την αποζημίωση, οι υγειονομικές αρχές καταφεύγουν σε άλλες δαπανηρές μεθόδους για την απόκτηση ενός φαρμάκου ή απλώς χάνουν την πρόσβαση εντελώς.
Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δραματική στην Ουγγαρία, όπου τα 25 από τα 32 φάρμακα απουσιάζουν, ενώ το ίδιο ισχύει και στη Μάλτα και sτην Κύπρο, όπου 19 και 15 φάρμακα αντίστοιχα δεν είναι διαθέσιμα. Οι ασθενείς στην Κύπρο και την Ουγγαρία μπορούν να λάβουν ορισμένα φάρμακα υποβάλλοντας αίτηση για ατομική πρόσβαση - αλλά συχνά με εκβιαστικό κόστος για το κράτος. Στις χώρες της Βαλτικής και στη Ρουμανία, μεγάλος αριθμός σημαντικών φαρμάκων δεν είναι επίσης διαθέσιμος.
Για σχεδόν μια δεκαετία, ο Paul Fehlner ήταν επικεφαλής του τμήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας της ελβετικής φαρμακοβιομηχανίας Novartis. Τώρα είναι επικεφαλής πνευματικής ιδιοκτησίας στην αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας Revision Therapeutics. Όπως αναφέρει: "οι φαρμακευτικές εταιρείες αναζητούν πρώτα τις μεγαλύτερες αγορές, πράγμα που είναι λογικό. Έτσι, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία και άλλες αγορές έχουν πρόσβαση στο προϊόν, ενώ άλλα μικρότερα κράτη θα στερηθούν προτεραιότητας γιατί δεν είναι τόσο μεγάλα».
Για τους ασθενείς, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βασιστούν στην καλή θέληση φιλανθρωπικών οργανώσεων ή δωρητών για να πληρώσουν για θεραπείες που σώζουν ζωές ή να υποβάλουν αίτηση για ατομική πρόσβαση μέσω του κράτους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ασθενείς πρέπει ακόμη και να μηνύσουν τις κυβερνήσεις τους για να αποκτήσουν πρόσβαση στα ακριβά φάρμακα.
Στην Ευρώπη, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) λαμβάνει την αρχική, κεντρική απόφαση σχετικά με το ποια φάρμακα επιτρέπονται στην αγορά της ΕΕ και ποια όχι. Εάν ένας κατασκευαστής κερδίσει έγκριση για το προϊόν του, η ΕΕ του παραχωρεί αποκλειστικό μονοπώλιο στη δραστική του ουσία για τουλάχιστον οκτώ χρόνια. Η ύπαρξη αυτής της αποκλειστικότητας σημαίνει ότι κανένας άλλος κατασκευαστής φαρμάκων δεν μπορεί να διαθέσει ένα φάρμακο με τον ίδιο δραστικό παράγοντα στην αγορά. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των παραγωγών.
Μετά από αυτό, οι φαρμακευτικές εταιρείες θα είναι ελεύθερες να αποφασίσουν εάν και σε ποιες χώρες της ΕΕ θέλουν να διαθέσουν τα φάρμακά τους. Μέχρι τώρα, οι υγειονομικές αρχές διαπραγματεύονταν σχεδόν πάντα μεμονωμένα με εταιρείες. «Καταρχήν, όλοι στην ΕΕ πρέπει να επωφελούνται από την ενιαία αγορά», λέει η δικηγόρος Ellen 't Hoen, η οποία κάνει εκστρατεία για δίκαιη πρόσβαση στα φάρμακα. «Αλλά τα φάρμακα δεν είναι εξίσου προσβάσιμα σε όλους στην ενιαία αγορά». Σε αυτό φταίνε εν μέρει οι φαρμακευτικές εταιρείες, οι οποίες εμπορεύονται πρώτα τα προϊόντα τους σε χώρες που είναι «ανεκτικές στις υψηλές τιμές».
Η Efpia, η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων, απορρίπτει κάθε ευθύνη στις εταιρείες. Λέει ότι υπάρχει «ευρεία συναίνεση» ότι οι τιμές των φαρμάκων «πρέπει» να βασίζονται στην ικανότητα πληρωμής μιας χώρας. Η ένωση αναφέρει "αργές ρυθμιστικές διαδικασίες", "καθυστερήσεις στην έναρξη των εθνικών αξιολογήσεων τεχνολογίας υγείας" και "τοπικές αποφάσεις σκευασμάτων από παρόχους υγειονομικής περίθαλψης" ως λόγους για τη μη διαθεσιμότητα φαρμάκων. Οι φαρμακευτικές εταιρείες χρησιμοποιούν την ισχύ τους στην αγορά για να αναγκάσουν τις χώρες να κρατήσουν μυστικές τις τιμές των διαπραγματεύσεων. Οι εθνικοί διαπραγματευτές πρέπει να υπογράψουν συμφωνίες εμπιστευτικότητας. Με αυτόν τον τρόπο, οι εταιρείες μπορούν να κρύψουν τις εκπτώσεις που δίνουν στα κράτη έναντι της επίσημης τιμής ενός φαρμάκου. Τα κράτη διαπραγματεύονται στα τυφλά. Αυτό σημαίνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εταιρείες μπορούν να χρεώνουν πολύ περισσότερα για τα φάρμακά τους σε χώρες με μικρότερες αγορές από ό,τι στην πλουσιότερη Δυτική Ευρώπη. Η έλλειψη βασικών φαρμάκων σε λιγότερο πληθυσμιακά ή χαμηλότερα εισοδήματα είναι επίσης το αποτέλεσμα της εταιρικής πολιτικής των φαρμακευτικών εταιρειών.
Σε μια συνάντηση των υπουργών υγείας της ΕΕ τον περασμένο Νοέμβριο, η Ελλάδα και η Μάλτα έθεσαν και πάλι στην ημερήσια διάταξη έναν κεντρικό μηχανισμό αγορών για καινοτόμα φάρμακα. Αλλά η Γερμανία γρήγορα παραμέρισε την πρόταση. «Η κοινή αγορά θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για διασυνοριακές απειλές για την υγεία», είπε ο Γερμανός εκπρόσωπος στην ολομέλεια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης αναγνωρίσει το πρόβλημα. Το 2020, ανακοίνωσε ότι θα αναθεωρήσει τη φαρμακευτική στρατηγική της. Τρία χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 2023, παρουσίασε τη νέα της νομοθετική πρόταση, το Φαρμακευτικό Πακέτο. Στην παρουσίαση, η Επίτροπος Υγείας Στέλλα Κυριακίδη είπε: «Το μέρος που ζεις δεν πρέπει να καθορίζει αν θα ζήσεις ή αν θα πεθάνεις». Η Επιτροπή είπε στο Investigate Europe ότι το πακέτο «θα επιτρέψει σε επιπλέον 60-70 εκατομμύρια ασθενείς να έχουν πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα στην ΕΕ ετησίως». Παρά τις μακρές διαπραγματεύσεις, ωστόσο, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί κανένα αποτέλεσμα.
ΠΗΓΗ: www.iatronet.gr