Αυτό που συμβαίνει τις τελευταίες μέρες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεπερνάει κάθε φαντασία και προηγούμενο. Απειλεί δε τη συνοχή της, με απρόβλεπτες ίσως συνέπειες.
Ο λόγος είναι ότι αυτό το εξάμηνο την προεδρία έχει η Ουγγαρία και συνεπώς ο μη αγαπητός Βίκτωρ Ορμπαν και η κυβέρνησή του, που θα προεδρεύουν όλων των συνεδριάσεων και θα έχουν τη δυνατότητα να συν-καθορίσουν την ατζέντα. Όπως σε όλες τις προεδρίες, τα άτυπα συμβούλια θα διεξάγονται στην Ουγγαρία ενώ τα επίσημα στις Βρυξέλλες.
Όταν όμως ο κ. Ορμπαν αποφάσισε να συγκαλέσει άτυπη σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στο τέλος του Αυγούστου στη Βουδαπέστη, προκειμένου να γίνει μια πρώτη συζήτηση για την εξάμηνη ατζέντα (κάτι που γίνεται από όλες τις προεδρίες), οι Βρυξέλλες αντέδρασαν.
Λίγες ώρες αφού έγινε γνωστή η πρόθεση Ορμπαν, υπήρξαν συντονισμένες διαρροές από πλευράς Βρυξελλών ότι ο ΥΠΕΞ της ΕΕ, Ζ. Μπορέλ, θα μποϋκοτάρει τη σύνοδο της Βουδαπέστης και θα καλέσει τις ίδιες ημερομηνίες τους υπουργούς Εξωτερικών της Ένωσης στις Βρυξέλλες.
Συγκεκριμένα, το Politico, ο «χώρος» όπου οι Βρυξέλλες επιλέγουν να κάνουν τις διαρροές τους για να «πιάσουν» αντιδράσεις, τα λεγόμενα test balloons, έγραψε βάσει ανώνυμων πηγών ότι οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα σνομπάρουν τη σύνοδο στη Βουδαπέστη στις 28-29 Αυγούστου για να αποφύγουν να δώσουν την ευκαιρία στον Ούγγρο ΥΠΕΞ Π. Σεγιάτρο να… κερδίσει πολιτικούς πόντους.
Η εξήγηση που δόθηκε από τις πηγές ήταν ότι ο Ορμπαν, με το που έγινε προεδρεύων της ΕΕ την 1η Ιουλίου, «τόλμησε» να συναντηθεί με τους «εχθρούς» Πούτιν και Σι, χωρίς να συντονιστεί προηγουμένως με τους άλλους 26 ηγέτες την ΕΕ. Και για αυτό τον λόγο έπρεπε να «μπει στη θέση του» και να υποχρεωθεί να ακυρώσει την άτυπη σύνοδο του Αυγούστου καθώς «δεν μιλάει εξ ονόματος της ΕΕ».
Η διαμάχη Ορμπαν-Βρυξελλών όμως μετράει πάρα πολλά χρόνια. Ο ίδιος έχει καταφερθεί ανοιχτά κατά των Βρυξελλών και πολλών άλλων ομολόγων του, κατηγορώντας τους ευθέως ότι προσπαθούν να τον ρίξουν και να μεθοδεύσουν εκλογικά αποτελέσματα. Από την άλλη, οι Βρυξέλλες τον κατηγορούν, ανάμεσα στ’ άλλα, για έλλειψη Δημοκρατίας, ελευθερίας του Τύπου και διατάραξη της ομαλής λειτουργίας της ΕΕ, εμποδίζοντας την ψήφιση νόμων ή χρηματοδοτήσεις για να κερδίσει παραχωρήσεις σε άσχετους τομείς. Το τελευταίο μόνο γέλωτα μπορεί να προκαλεί, καθώς όλες οι χώρες χρησιμοποιούν ακριβώς την ίδια τακτική. Οι χώρες δε του λεγόμενου ισχυρού Βορρά τη χρησιμοποιούν συνεχώς.
Για όσους καλύπτουν τις προεδρίες και τις συνεδριάσεις της ΕΕ είναι γνωστό ότι η κάθε προεδρία «εκμεταλλεύεται» κάπως τους 6 μήνες που της δίνεται για να προωθήσει δικά της θέματα. Για παράδειγμα, οι προεδρίες της Γαλλίας και της Γερμανίας έβγαζαν «μάτι» ως προς την προώθηση γαλλικών και γερμανικών συμφερόντων, χωρίς όμως να λεχθεί το παραμικρό. Το ίδιο έγινε και με τις χώρες τις Βαλτικής. Όσο για τις μικρότερες χώρες, εάν γινόταν προσπάθεια να μπει στην ατζέντα κάτι που θα ξένιζε το ισχυρό μπλοκ, υπήρχε πάντα η ανάλογη πίεση-προειδοποίηση-οπισθοχώρηση.
Με τον Ορμπαν όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά, γιατί ο «πόλεμος» των δύο πλευρών είναι ανοικτός και επίσημος. Ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, για παράδειγμα, τον είχε αποκαλέσει δικτάτορα, έχοντας ανοικτό το μικρόφωνό του, με αποτέλεσμα το περιστατικό να κάνει τον γύρο του κόσμου μέσω του YouTube.
Πίσω από τις κλειστές πόρτες όμως, οι επαφές των δυο παρέμεναν θερμές. Και στους δικούς του ανθρώπους ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν ισχυριζόταν ότι από τη στιγμή που τον επανεκλέγει η χώρα του, ο ίδιος είναι υποχρεωμένος βάσει της θεσμικής του ιδιότητας να συνομιλεί και να διαπραγματεύεται μαζί του.
Το εγχείρημα Μπορέλ όμως τραβάει το σχοινί σε σημείο που μπορεί να σπάσει. Και βάζει την Ένωση να πάει εναντίον του ίδιου της του εαυτού και της λειτουργίας της, που ψήφισαν όλα τα μέλη. Η εκ περιτροπής προεδρία είναι μια από αυτές τις λειτουργίες.
Αμέσως μετά τη διαρροή, υπήρξαν αντιδράσεις των μετριοπαθών της Ένωσης και κάποιοι μίλησαν ότι τέτοιες ενέργειες «θυμίζουν πραξικόπημα» και «Ορμπανισμό». Επίσημη τοποθέτηση περί μποϊκοτάζ έκαναν μέχρι τώρα μόνο η Σουηδία, η Φινλανδία και οι χώρες της Βαλτικής, ενώ πολλές μετριοπαθείς χώρες εξέφρασαν (ιδιωτικά πάντα) την έκπληξή τους για την πρωτοβουλία Μπορέλ.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Εuro2day.gr, για να δοθεί η ανάλογη θεσμική βαρύτητα σε ένα μποϊκοτάζ που, αν πραγματοποιηθεί, θα διαρκέσει 6 μήνες και ουσιαστικά θα παραλύσει την ΕΕ σε πολλά σημεία, ομάδα 63 ευρωβουλευτών, με επικεφαλής τον Eσθονό Ρ. Τέρας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, ζήτησαν αναστολή του δικαιώματος ψήφου της Ουγγαρίας στην ΕΕ, σύμφωνα με το άρθρο 7 της Συνθήκης της ΕΕ, με το πρόσχημα ότι η κινήσεις Ορμπαν θέτουν σε κίνδυνο τις κοινές ευρωπαϊκές θέσεις.
Πού βρίσκεται η αλήθεια;
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι εάν υπάρχουν -τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον- κοινές ευρωπαϊκές θέσεις. Για παράδειγμα, οι αποφάσεις για την Ουκρανία και τα εμπάργκο στη Ρωσία ελήφθησαν με τους απαραίτητους αστερίσκους που εξυπηρετούσαν την εσωτερική πολιτική πολλών χωρών, συμπεριλαμβανομένων και της Ελλάδας και της Κύπρου.
Επίσης, παρά το γεγονός ότι η ευρω-οικονομία αντιμετωπίζει αυξημένους κινδύνους και οι υπουργοί Οικονομικών είναι ανήμποροι να βγάλουν ασφαλείς προβλέψεις για τα επόμενα χρόνια, οι ηγέτες της ΕΕ επιμένουν να θέλουν περισσότερα κονδύλια για την Άμυνα και την Ασφάλεια (προσφάτως αναβαθμισμένος τομέας), παίρνοντας τα σκήπτρα από τις ΗΠΑ που μπήκαν σε περίοδο εσωστρέφειας και αντικαθιστώντας τες ως το νούμερο ένα σύμμαχο του ΝΑΤΟ. Μπορεί όμως η ΕΕ να επιβιώσει έτσι;
Ο Μπορέλ, μιλώντας με δημοσιογράφους υπεραμύνθηκε της λογικής του, λέγοντας ότι ήταν μια κίνηση-αντίδραση στις πρόσφατες επισκέψεις του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν σε Μόσχα, ΗΠΑ, Πεκίνο και Αζερμπαϊτζάν και στις συναντήσεις του με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, τις οποίες ο ίδιος χαρακτήρισε ως «ειρηνευτική αποστολή».
Ο Ορμπαν δεν ήταν ο μόνος ηγέτης που προέβαλε εμπόδια στην παροχή βοήθειας προς την Ουκρανία. Είναι ο μόνος όμως που δεν πήρε ανταλλάγματα για να άρει της αντιστάσεις του.
Επίσης, οι ατζέντες των εξάμηνων προεδριών δεν μπορούν να επιβληθούν. Μπορούν να προωθηθούν, αλλά εάν υπάρξουν αντιστάσεις, είτε μετριάζονται είτε εγκαταλείπονται. Τρανό παράδειγμα η Κυπριακή προεδρία που συνέπεσε με την προεδρία του αποβιώσαντος ηγέτη του ΑΚΕΛ, Δημήτρη Χριστόφια. Ως προεδρεύων ο Ορμπαν δεν θα μπορεί να υπογράψει συμφωνίες εξ ονόματος της Ένωσης, με χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα, εάν δεν υπάρχει συμφωνία προηγουμένως με τους υπόλοιπους ηγέτες.
Επίσης, υπάρχει και η αντίθετη άποψη. Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο Ορμπαν αποτελεί έναν από τους ελάχιστους συνομιλητές του Πούτιν και του Σι και η ΕΕ, με την κατάλληλη καθοδήγηση, θα μπορούσε να τον χρησιμοποιήσει για να ρίξει τις απαραίτητες γέφυρες που υποτίθεται ότι επιζητεί η Ένωση προκειμένου να προχωρήσει η ειρηνευτική διαδικασία για την Ουκρανία και να βρεθεί η χρυσή τομή με το Πεκίνο.
Ή μήπως η Ένωση δεν θέλει; Και όταν λέμε ΕΕ, τι εννοούμε; Πηγές από τις Βρυξέλλες ανέφεραν στο Euro2day.gr ότι η διαρροή για την πρωτοβουλία Μπορέλ έγινε σε συνεννόηση με τη Γερμανία και τη Γαλλία. Αν και οι δύο αυτές χώρες πλήττονται πολιτικά, φαίνεται πως εξακολουθούν να κρατούν τα σκήπτρα των αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην πρώτη σύνοδο, που φιλοξενήθηκε στη Βουδαπέστη, με θέμα τη βιομηχανική πολιτική, εμφανίστηκαν μόνο επτά υπουργοί και κανένας επίτροπος.
Μέρκελ όπως λέμε… Ορμπαν
Υπάρχει ένα τρανό παράδειγμα δύο μέτρων και δύο σταθμών: Εν καιρώ «βασιλείας» Μέρκελ-Γιούνκερ-Ρούτε και Μακρόν, η διπλωματία της Κομισιόν «σταματούσε» σε αυτές τις τρεις χώρες. Όταν ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν, κ. Γιούνκερ μετέβη στην Ουάσιγκτον για να συνομιλήσει με τον «αντιευρωπαϊστή» Τράμπ για τις ταρίφες που ήθελε να επιβάλει σε ευρωπαϊκά προϊόντα και δη στα γερμανικά αυτοκίνητα, η συνεννόηση έγινε μόνο μεταξύ των τεσσάρων. Η κ Μέρκελ είχε δώσει εντολή στον κ. Γιούνκερ ότι δεν ήθελε στο τέλος της μακροσκελούς θητείας της να υποστεί τέτοια «ήττα».
Μέσα στο Οβάλ Γραφείο και ενώπιον Γιούνκερ και Τραμπ, το Euro2day.gr έθεσε την ερώτηση προς τον Αμερικανό πρόεδρο, εάν «γνώριζε ότι ο κ. Γιούνκερ δεν μιλάει εξ ονόματος όλης της ΕΕ αλλά μόνο τριών χωρών και ότι στην ουσία δεν είχε, βάση των κανόνων της Ένωσης, την εντολή να διαπραγματευθεί καμία συμφωνία».
Η ερώτηση έγινε, αλλά σε κλάσματα δευτερολέπτων όλοι οι δημοσιογράφοι που καλύπταμε τη συνάντηση βρεθήκαμε έξω από το Οβάλ Γραφείο. Μετά τη συνάντηση, στο briefing που έγινε για τους ευρωπαίους δημοσιογράφους στα γραφεία της Κομισιόν στην Ουάσιγκτον, θέσαμε το ίδιο ερώτημα στον κ. Γιούνκερ. Επίσημη απάντηση δεν υπήρξε. Μόνο το ανεπίσημο μότο ότι «έτσι γίνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Με άλλα λόγια, αυτό που Γερμανία και Γαλλία κατηγορουν τώρα τον Ορμπαν ότι θέλει να πράξει, το κάνει για δεκαετίες ακόμα και χωρίς να έχει την εξάμηνη προεδρία. Από τα μνημόνια της Ελλάδος που διαπραγματεύονταν κυρίως οι «τέσσερις» και μάθαιναν αργότερα οι υπόλοιποι, μέχρι την αποφυγή ταρίφας στις Mercedes, η Ένωση βρίθει παραδειγμάτων παρατυπιών.
Επιπλέον, άλλη η δύναμη της Γερμανίας και άλλη της Ουγγαρίας.
Τι στάση κρατάει ο Ορμπαν
Πηγές από το επιτελείο του αναφέρουν ότι ο Ορμπαν κρατάει στάση αναμονής, για να δει εάν ο Ζοζέπ Μπορέλ «τολμήσει» να επισημοποιήσει την απειλή του.
Η Ουγγρική προεδρία δήλωσε ότι ο Ορμπαν έστειλε επιστολές ενημερώνοντάς τις Βρυξέλλες για τα ταξίδια που έκανε.
Σε συνέντευξή του στην ουγγρική εφημερίδα Magyar Nemzet, ο πολιτικός διευθυντής του γραφείου του είπε ότι ο Ορμπαν ενημέρωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης «γραπτά για τις διαπραγματεύσεις, τις εμπειρίες της πρώτης φάσης της ειρηνευτικής αποστολής και τις ουγγρικές προτάσεις».
«Αν η Ευρώπη θέλει ειρήνη και θέλει να έχει αποφασιστικό λόγο για τη διευθέτηση του πολέμου και τον τερματισμό της αιματοχυσίας, πρέπει τώρα να δουλέψει και να εφαρμόσει μια αλλαγή κατεύθυνσης, να έχει μια ρεαλιστική αξιολόγηση, στόχους και το σωστό timing», είπε ο αξιωματούχος.
Οι αναλυτές αναφέρουν ότι η κυβέρνηση της Ουγγαρίας υποστηρίζει μεν εδώ και καιρό μια άμεση κατάπαυση του πυρός και ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στη σύγκρουση στην Ουκρανία, αλλά δεν έχει περιγράψει τι μπορεί να σημαίνουν τέτοιες κινήσεις για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη μελλοντική ασφάλεια.
Μετά το ταξίδι του Όρμπαν στη Μόσχα για συνομιλίες με τον Πούτιν στις 5 Ιουλίου -η πρώτη τέτοια επίσκεψη αρχηγού κράτους ή κυβέρνησης της ΕΕ εδώ και περισσότερα από δύο χρόνια-, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (η θητεία της οποίας ακόμα δεν έχει επικυρωθεί από την ευρωβουλή) τον κατηγόρησε ότι προσπαθεί να ηρεμήσει τον Ρώσο ηγέτη, γράφοντας στο Χ: «Ο κατευνασμός δεν θα σταματήσει τον Πούτιν. Μόνο η ενότητα και η αποφασιστικότητα θα ανοίξουν τον δρόμο για μια συνολική, δίκαιη και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία».
Ενόχλησε επίσης ότι ο Όρμπαν επισκέφθηκε τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στην περιουσία του στο Μαρ-α-Λάγκο την περασμένη εβδομάδα. Ο Ζ. Μπορέλ μάλιστα έχει εκφραστεί ανοιχτά κατά μιας νέας εκλογής Τραμπ.
Το ερώτημα που προκύπτει, είναι το εξής: Σε περίπτωση εκλογής Τραμπ, η Ευρώπη τι ακριβώς θα κάνει; Έχοντας καταφερθεί επισήμως εναντίον Κίνας, Ρωσίας και του Τραμπ, πώς θα τοποθετηθούμε στον παγκόσμιο χάρτη; Υπάρχει σχέδιο; Και εάν ναι, ποιο είναι;
Είναι οι κινήσεις Μπορέλ τακτική, απλά για να φοβίσει τον Ορμπαν και να ακυρώσει την σύνοδο των ΥΠΕΞ ή αποτελεί τακτική προκειμένου να επανεκλεγεί η Φον ντερ Λάιεν όπως ισχυρίζεται η Βουδαπέστη; Γιατί ως προεδρία, η Ουγγαρία, όπως έχουμε πει, δεν μπορεί να επιβάλει καμία ατζέντα.
Θέλει η Ευρώπη τελικά ειρηνευτικές συνομιλίες και υπό ποιους όρους; Γιατί η Ένωση προτιμά να «χρησιμοποιεί» τον Τούρκο πρόεδρο Τ. Ερντογάν ως γέφυρα με τον Πούτιν και όχι έναν πρωθυπουργό της ΕΕ, που θα έχει τη θεσμική υποχρέωση να ενημερώσει με minutes το τι λέχθηκε και πότε;
Πάντως, σύμφωνα με την γερμανική εφημερίδα Bild (που είδε την επιστολή), o Βίκτορ Όρμπαν έγραψε επιστολή στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Τ. Μισέλ σχετικά με το πρόσφατο ταξίδι του στην Ουκρανία, τη Ρωσία, την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εφημερίδα έγραψε ότι ο Ούγγρος πρωθυπουργός συνόψισε τα ταξίδια του σε δέκα σημεία, κάνοντας προτάσεις μεταξύ άλλων για τη Ρωσία και την Κίνα και εξέφρασε τις απόψεις του για το τι θα συμβεί εάν ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος για την προεδρία Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις επερχόμενες εκλογές στις ΗΠΑ.
Βάσει της επιστολής, ο Ορμπαν φέρεται να κάλεσε σε συνομιλίες με την Κίνα για μια «διάσκεψη ειρήνης», την επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων με τη Ρωσία με απώτερο σκοπό τη λήξη του πολέμου, αν και εξέφρασε την άποψη ότι «όπως είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή, μπορεί να παρατηρηθεί ότι η ένταση της στρατιωτικής σύγκρουσης θα αυξηθεί ριζικά στο εγγύς μέλλον».
Αυτή την ίδια εκτίμηση όμως μετέφερε σε δημοσιογράφους και αξιωματούχος του ΝΑΤΟ στη διάσκεψη της περασμένης εβδομάδας, χωρίς να υπάρξει αντίδραση.
Στην επιστολή του, ο Ούγγρος πολιτικός εξέφρασε επίσης τις απόψεις του για τη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ και επέκρινε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.
«Ο νυν πρόεδρος καταβάλλει τεράστιες προσπάθειες για να παραμείνει στην κούρσα. Είναι προφανές ότι δεν είναι σε θέση να αλλάξει την τρέχουσα φιλοπολεμική πολιτική των ΗΠΑ και επομένως δεν μπορεί να αναμένεται να ξεκινήσει μια νέα πολιτική. Μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι ο Ντόναλντ Τραμπ αμέσως μετά τη νίκη του στις εκλογές δεν θα περιμένει μέχρι την ορκωμοσία του, αλλά θα είναι έτοιμος να ενεργήσει ως διαμεσολαβητής για να τελειώσει ο πόλεμος. Έχει λεπτομερή και τεκμηριωμένα σχέδια για αυτό».
Όλα όσα γράφονται στην επιστολή Ορμπαν προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και που φέρεται να έχουν εξοργίσει τις Βρυξέλλες και πολλούς ηγέτες της ΕΕ είναι κοινώς γνωστά. Αποτελούν μεν θέσεις και απόψεις του προεδρεύοντος της ΕΕ (για έξι μήνες), όμως παραμένουν ακριβώς αυτό: απόψεις.
Η ισπανική εφημερίδα El PAIS έγραψε ότι ο Ορμπαν έστειλε στον κ. Μισέλ παρόμοιες επιστολές για τις επισκέψεις του σε Κίνα και Ρωσία στις 5 και 8 Ιουλίου συγκεκριμένα.
Εξέθεσε τις απόψεις του όπως όλοι οι προκάτοχοί του και τήρησε τις επιταγές της θέσης του ως προεδρεύοντος.
Με γνώμονα ότι ο Ορμπαν δεν μπορεί να επιβάλει τίποτα στους υπόλοιπους 26, η όποια κίνηση-μποϊκοτάζ σε μια εξάμηνη θεσμική προεδρία τι μηνύματα στέλνει κυρίως προς την Ουγγαρία; Είναι αδύνατο να πιστέψει κανείς ότι πριν αποφασίσουν το μποϊκοτάζ, όσοι το υποστηρίξουν θα πρέπει πρώτα να έχουν ζυγίσει τα υπέρ και τα κατά. Γιατί σε περίπτωση καθολικού μποϊκοτάζ και άρνησης της κυβέρνησης Ορμπαν να παραδώσει την ατζέντα της προεδρίας, η ΕΕ, θα πει κάποιος, ότι δείχνει στην Ουγγαρία την πόρτα της εξόδου.