Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ διαδραματίζουν τον ρόλο τους για την υπεράσπιση των ευρωπαϊκών εκλογών στις 6-9 Ιουνίου κατά της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των πληροφοριών με στόχο την ευρωπαϊκή δημοκρατία.
Οι ευρωπαϊκές εκλογές αποτελούν εμβληματική πρωτοβουλία της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Όπως τεκμηριώνεται π.χ. από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων, οι φορείς παραπληροφόρησης από το εσωτερικό και το εξωτερικό της ΕΕ επιδιώκουν να υπονομεύσουν την ακεραιότητα της εκλογικής διαδικασίας, την εμπιστοσύνη στις δημοκρατικές διαδικασίες εν γένει και να προκαλέσουν διχασμό και πόλωση στις κοινωνίες μας, αναφέρει ανακοίνωση της Κομισιόν.
Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 81% των πολιτών της ΕΕ συμφωνεί ότι οι ειδήσεις ή οι πληροφορίες που παραπλανούν την πραγματικότητα ή είναι ακόμη και ψευδείς αποτελούν πρόβλημα για τη δημοκρατία.
Απόπειρες παραπλάνησης των πολιτών
Θεσμικά όργανα, αρχές, φορείς της κοινωνίας των πολιτών και ελεγκτές γεγονότων, όπως το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων, το ευρωπαϊκό δίκτυο προτύπων ελέγχου γεγονότων και το EUvsDisinfo, έχουν εντοπίσει και αποκαλύψει πολυάριθμες προσπάθειες παραπλάνησης των ψηφοφόρων με παραποιημένες πληροφορίες τους τελευταίους μήνες.
Οι φορείς παραπληροφόρησης έχουν ωθήσει ψευδείς πληροφορίες σχετικά με το πώς να ψηφίσουν, αποθάρρυναν τους πολίτες από το να ψηφίσουν ή επιδίωξαν να διασπείρουν τον διχασμό και την πόλωση πριν από την ψηφοφορία, υποκινώντας προβεβλημένα ή αμφιλεγόμενα θέματα. Μερικές φορές, αυτές οι απόπειρες εξαπάτησης συνίστανται στην κατάκλυση του χώρου πληροφοριών με πληθώρα ψευδών και παραπλανητικών πληροφοριών, με στόχο την αναχαίτιση του δημόσιου διαλόγου. Συχνά κορυφαίοι πολιτικοί και ηγέτες στοχοποιούνται από εκστρατείες χειραγώγησης πληροφοριών. Πολλές ευρωπαϊκές πολιτικές συχνά στοχεύουν στην παραπληροφόρηση: στήριξη προς την Ουκρανία, την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, τη μετανάστευση.
Οι φορείς παραπληροφόρησης έχουν επίσης χρησιμοποιήσει δίκτυα ψευδών λογαριασμών, καθώς και ψευδή ή πλαστογραφημένα μέσα ενημέρωσης για τη χειραγώγηση του περιβάλλοντος πληροφοριών. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις της ΕΥΕΔ και των εθνικών αρχών των κρατών μελών της ΕΕ περιλαμβάνουν τις επιχειρήσεις FalseFacade, Portal Kombat και Doppelgänger.
Πρόσφατα, μια ερευνητική έκθεση με την ονομασία «Operation Overload» από τη φινλανδική εταιρεία λογισμικού Check, τεκμηρίωσε τον τρόπο με τον οποίο οι ύποπτοι λογαριασμοί επικοινώνησαν με περισσότερους από 800 ελεγκτές γεγονότων και μέσα ενημέρωσης σε περισσότερες από 75 χώρες — για να τους υπερφορτώσει με ψευδείς πληροφορίες, να αποστραγγίσει τους πόρους τους και να τους πείσει να διαδώσουν τις ψευδείς πληροφορίες μέσω της κατάρριψης άρθρων.
Θεσμικά όργανα της ΕΕ: Αυξημένες προσπάθειες για την προστασία της ΕΕ από τη χειραγώγηση των πληροφοριών
Αν και υπάρχουν απειλές, το ίδιο ισχύει και για τις συλλογικές αντιδράσεις της ΕΕ. Με βάση τη σαφή εντολή της πολιτικής ηγεσίας, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ αντιμετωπίζουν εδώ και χρόνια την πρόκληση που απορρέει από τη χειραγώγηση των πληροφοριών και τις παρεμβάσεις από το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης.
Οι προσπάθειες αυτές πραγματοποιούνται σε στενή συνεργασία και συντονισμό μεταξύ των θεσμικών οργάνων και με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος άλλων ενδιαφερόμενων μερών, όπως τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα μέσα ενημέρωσης και οι ελεγκτές γεγονότων και η κοινωνία των πολιτών, με σκοπό την ανταλλαγή γνώσεων, την ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών και τον συντονισμό των απαντήσεων.
Καθώς βρίσκεται στην παγκόσμια πρωτοπορία για την αντιμετώπιση των απειλών που σχετίζονται με τη χειραγώγηση των πληροφοριών και τις παρεμβάσεις από το εξωτερικό, η ΕΕ συνεργάζεται στενά με ομοϊδεάτες εταίρους της εκτός της ΕΕ μέσω φόρουμ όπως ο μηχανισμός ταχείας αντίδρασης της G7, μεταξύ άλλων.
Για να αυξηθεί η ανθεκτικότητα στις απόπειρες εξωτερικών παρεμβάσεων, η ΕΕ έχει αναπτύξει ειδική εργαλειοθήκη για την αντιμετώπιση της χειραγώγησης πληροφοριών και των παρεμβάσεων από το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένου ενός συνόλου εργαλείων που κυμαίνονται από την επίγνωση της κατάστασης και την οικοδόμηση ανθεκτικότητας έως τη νομοθεσία και τους διπλωματικούς μοχλούς. Όλες αυτές οι προσπάθειες καταβάλλονται πάντα με πλήρη σεβασμό των ευρωπαϊκών θεμελιωδών αξιών, όπως η ελευθερία της έκφρασης και η ελευθερία της γνώμης.
Δομικά στοιχεία
Η ολοκληρωμένη αντίδραση στην παραπληροφόρηση επικεντρώνεται στα ακόλουθα δομικά στοιχεία:
- Ανάπτυξη πολιτικών για την ενίσχυση των δημοκρατιών μας, καθιστώντας δυσκολότερη την κατάχρηση διαδικτυακών πλατφορμών από τους φορείς παραπληροφόρησης, και προστασία των δημοσιογράφων και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης·
- Αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την παραπληροφόρηση και την ετοιμότητα και την αντίδρασή μας·
- Ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας έναντι της παραπληροφόρησης μέσω του γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας και του ελέγχου γεγονότων·
- Συνεργασία με άλλα θεσμικά όργανα, εθνικές αρχές ή τρίτα μέρη.
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ προωθούν διάφορες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων εκστρατειών ευαισθητοποίησης και πρωτοβουλιών γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας έναντι της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης των πληροφοριών.
Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται:
- Τον επίσημο ιστότοπο για τις ευρωπαϊκές εκλογές με τμήμα με τίτλο «Ελεύθερες και δίκαιες εκλογές» ·
- Σειρά βίντεο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (σε 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ) σχετικά με τις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι φορείς παραπληροφόρησης για την εξαπάτηση των ανθρώπων·
- Φυλλάδιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με 10 συμβουλές για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης·
- Μια εργαλειοθήκη για τους εκπαιδευτικούς από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τον τρόπο εντοπισμού και καταπολέμησης της παραπληροφόρησης·
- Κοινή εκστρατεία της Επιτροπής και της ομάδας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων με βίντεο που θα λειτουργεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θα μεταδίδεται σε ολόκληρη την ΕΕ, αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους παραπληροφόρησης και χειραγώγησης των πληροφοριών πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές·
- Ειδική σειρά άρθρων και πληροφοριών σχετικά με τη χειραγώγηση πληροφοριών και τις παρεμβάσεις από το εξωτερικό στο EUvsDisinfo της ΕΥΕΔ.
Νέα ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ
Στο πλαίσιο αυτής της εντολής, οι συννομοθέτες ενέκριναν σημαντική νομοθεσία, όπως η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA), η πράξη για την ΤΝ και η πράξη για τη διαφάνεια και τη στόχευση της πολιτικής διαφήμισης. Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης θητείας, η Ειδική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις εξωτερικές παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, σε όλες τις δημοκρατικές διαδικασίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (και ο διάδοχός της) έφερε επίσης στο προσκήνιο το ζήτημα των εξωτερικών παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, και συνέστησε σε όλη την κοινωνία να διαδραματίσει τον ρόλο του, μεταξύ άλλων μέσω μη νομοθετικών μέτρων, για την αντιμετώπισή τους.
Η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες απαιτεί από τις πλατφόρμες να αξιολογούν και να μετριάζουν τους κινδύνους που σχετίζονται με την προστασία των εκλογικών διαδικασιών, όπως η παραπληροφόρηση, μεταξύ άλλων μέσω περιεχομένου που παράγεται από την ΤΝ.
Η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες εφαρμόζεται ήδη πλήρως και επιβάλλεται από την Επιτροπή σε σχέση με τις λεγόμενες «πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες» (δηλαδή εκείνες που προσεγγίζουν τουλάχιστον 45 εκατομμύρια χρήστες στην ΕΕ ή το 10 % του πληθυσμού της ΕΕ).
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή έχει ήδη κινήσει διαδικασίες κατά των X και Meta — τόσο για το Instagram όσο και για το Facebook — σχετικά με πιθανές παραβιάσεις της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες που σχετίζονται με την ακεραιότητα των εκλογών. Όσον αφορά την πρόληψη, τον Μάρτιο του 2024, η Επιτροπή εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές για τις εκλογές, υπενθυμίζοντας τα μέτρα που πρέπει να λάβουν οι πλατφόρμες για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης.
Τον Απρίλιο του 2024, η Κομισιόν διοργάνωσε επίσης εθελοντική προσομοίωση ακραίων καταστάσεων με αυτές τις καθορισμένες πλατφόρμες, την κοινωνία των πολιτών και τις εθνικές αρχές. Η Επιτροπή βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τις πλατφόρμες για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής και συμμόρφωσης με την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες.