Η Κομισιόν δημοσίευσε 20 ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με την ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική στον τομέα της άμυνας και το πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία:
1. Γιατί προτείνεται μια ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική στον τομέα της άμυνας;
Αντιμέτωπη με την επιστροφή συμβατικού πολέμου υψηλής έντασης στο ευρωπαϊκό έδαφος, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της πρέπει να εντείνουν την ετοιμότητά τους. Κρίσιμο στοιχείο στο πλαίσιο αυτό είναι η ικανότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης στον τομέα της άμυνας (ΕΒΤΒΑ) να παρέχει στις ένοπλες δυνάμεις των κρατών μελών τα αμυντικά συστήματα και τον εξοπλισμό που χρειάζονται, όταν χρειάζεται και στον απαιτούμενο όγκο.
Ο παράνομος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας ώθησε την ΕΕ να εφαρμόσει, σε χρόνο ρεκόρ, δύο μέσα έκτακτης ανάγκης για την τόνωση των κοινών προμηθειών (EDIRPA) και την αύξηση της παραγωγής πυρομαχικών (ASAP), με βάση επίσης την πρωτοβουλία της ΕΕ για τα πυρομαχικά με τρεις επιδόσεις και την επιτυχή εμπειρία της ειδικής ομάδας για τις κοινές προμήθειες στον τομέα της άμυνας.
Είναι πλέον καιρός η ΕΕ να μεταβεί από αυτές τις ad hoc καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στη δημιουργία των διαρθρωτικών συνθηκών της αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας της ΕΕ σε μόνιμη βάση. Η επίτευξη αυτής της αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας απαιτεί ισχυρή και ευαίσθητη αμυντική βιομηχανία της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική προτείνει μια ολοκληρωμένη και φιλόδοξη προσέγγιση, η οποία υποστηρίζεται από το πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (EDIP), για τη στήριξη — με βάση ήδη καθιερωμένες αμυντικές πρωτοβουλίες και εργαλεία — της μεγαλύτερης ανταγωνιστικότητας, ανταπόκρισης και ανθεκτικότητας της ΕΒΤΒΑ κατά την επόμενη δεκαετία.
Αυτή η φιλόδοξη στρατηγική προσφέρει μια σειρά μέτρων που θα επιτρέψουν στα κράτη μέλη της ΕΕ να δαπανήσουν περισσότερα, καλύτερα, από κοινού και ευρωπαϊκά, να ενισχύσουν την αμυντική μας βιομηχανία, να ενισχύσουν την ασφάλεια του εφοδιασμού μας και να οικοδομήσουν εταιρικές σχέσεις για την υποστήριξη αυτών των στόχων.
2. Ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι της παρούσας στρατηγικής;
Η στρατηγική αποσκοπεί στην ενίσχυση του βιομηχανικού πυλώνα της αμυντικής ετοιμότητας της ΕΕ. Η ετοιμότητα της αμυντικής βιομηχανίας, σήμερα και στο μέλλον, απαιτεί περισσότερες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε όλο το φάσμα των αναγκών, καθώς και μεγαλύτερη ανταπόκριση της αμυντικής βιομηχανίας, σε χρόνο και κλίμακα, στις ανάγκες των κρατών μελών. Η καινοτομία πρέπει επίσης να παραμείνει στο επίκεντρο της προσοχής, ενώ η ανθεκτικότητα σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς και διαταραχές πρέπει επίσης να διασφαλίζεται μέσω ενός ενισχυμένου πλαισίου ασφάλειας του εφοδιασμού.
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία συμβάλλει καθοριστικά στην ανθεκτικότητα, τη σταθερότητα και την ασφάλεια της Ένωσης και των κρατών μελών της. Ωστόσο, για να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της, ενώ τα κράτη μέλη αυξάνουν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους, είναι σημαντικό οι αυξήσεις αυτές να μεταφραστούν σε μεγαλύτερη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ, τόσο στις δημόσιες συμβάσεις από τα κράτη μέλη όσο και σε βιομηχανικό επίπεδο, ώστε να μπορέσει η ΕΒΤΒΑ να εξυπηρετήσει πλήρως τις ανάγκες της ΕΕ. Αυτό καλεί τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν αποφασιστικά την επίμονη τάση κατακερματισμού της ζήτησης, ώστε να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις πρόσθετες επενδύσεις που πραγματοποιούνται.
Η παρούσα στρατηγική προτείνει μέτρα για τη στήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών να επενδύσουν καλύτερα, από κοινού και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και να αυξήσουν τη διαθεσιμότητα αμυντικών προϊόντων και συστημάτων, χάρη σε μια πιο αποτελεσματική και ευαίσθητη ΕΒΤΒΑ και στην ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού.
Η στήριξη της αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας της ΕΕ απαιτεί την ανάπτυξη επαρκών χρηματοδοτικών μέσων και την ενσωμάτωση μιας νοοτροπίας αμυντικής ετοιμότητας, μεταξύ άλλων σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ, κατά περίπτωση. Η στρατηγική αποσκοπεί επίσης στη μόχλευση εταιρικών σχέσεων για την ενίσχυση της ετοιμότητας και της ανθεκτικότητας.
3. Πώς θα ενθαρρύνουν η Κομισιόν και ο Ύπατος Εκπρόσωπος τα κράτη μέλη να επενδύσουν περισσότερα, καλύτερα, από κοινού και ευρωπαϊκά;
Η στρατηγική, βασιζόμενη επίσης στις υφιστάμενες αμυντικές πρωτοβουλίες και εργαλεία της ΕΕ, θα προτείνει μια σειρά μέτρων για να ενθαρρυνθούν τα κράτη μέλη να επενδύσουν περισσότερα, καλύτερα, από κοινού και ευρωπαϊκά, για παράδειγμα:
- Μια νέα λειτουργία κοινού προγραμματισμού και προμηθειών, με τη δημιουργία ενός συμβουλίου βιομηχανικής ετοιμότητας στον τομέα της άμυνας, στο οποίο θα συμμετέχουν τα κράτη μέλη, ο ύπατος εκπρόσωπος/επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας και η Επιτροπή, η οποία θα προβλέπει μια δομημένη προσέγγιση στον προγραμματισμό και τις δημόσιες συμβάσεις με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας, του συντονισμού και της συνέπειας
- Διατάξεις στο νέο πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία για την επέκταση της λογικής παρέμβασης του κανονισμού σχετικά με τη θέσπιση μέσου για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών (EDIRPA), με την παροχή κινήτρων για συνεργασία κατά το στάδιο της προμήθειας αμυντικών προϊόντων που κατασκευάζονται από την ΕΒΤΒΑ. Στόχος είναι να συμβάλει ώστε οι κοινές προμήθειες να καταστούν ο κανόνας, κατά περίπτωση
- Ένα νέο νομικό πλαίσιο που τέθηκε στη διάθεση των κρατών μελών, με την ονομασία «Δομή για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα εξοπλισμών», ως μέσο στήριξης της αμυντικής συνεργασίας καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των δυνατοτήτων, και δυνητικά επωφελούμενο από την απαλλαγή από τον ΦΠΑ
- Τη δρομολόγηση ευρωπαϊκών αμυντικών έργων κοινού ενδιαφέροντος που συμβάλλουν στην ασφαλή πρόσβαση σε στρατηγικούς τομείς και σε αμφισβητούμενους χώρους
- Τη δημιουργία ενός πιλοτικού ευρωπαϊκού στρατιωτικού μηχανισμού πωλήσεων, την αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη διαθεσιμότητα αμυντικών προϊόντων από την ΕΒΤΒΑ και τη διευκόλυνση της απόκτησής τους, μεταξύ άλλων μέσω αγορών «από κυβέρνηση σε κυβέρνηση»
Η εφαρμογή της στρατηγικής αυτής θα γίνει σε πλήρη συμπληρωματικότητα με τις υφιστάμενες αμυντικές πρωτοβουλίες και μέσα της ΕΕ που έχουν στη διάθεσή τους τα κράτη μέλη.
4. Πώς θα ενισχύσει το EDIP την ικανότητα ανταπόκρισης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας;
Η στρατηγική αποσκοπεί στη δημιουργία των συνθηκών ώστε η αμυντική βιομηχανία της ΕΕ να ανταποκρίνεται στη ζήτηση των κρατών μελών σε βάθος χρόνου και σε επαρκή κλίμακα.
Με το πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (EDIP) που συνοδεύει τη βιομηχανική στρατηγική, η ΕΕ θα διευκολύνει την προσαρμογή της βιομηχανίας στην αγορά στο τρέχον πλαίσιο ασφάλειας, μέσω των ακόλουθων μέτρων:
- Επέκταση της λογικής παρέμβασης του κανονισμού για τη στήριξη της παραγωγής πυρομαχικών (ASAP), με σκοπό τη στήριξη της ανάπτυξης της αμυντικής βιομηχανίας στην Ένωση, με την επέκταση του πεδίου εφαρμογής του πέραν των πυρομαχικών και των πυραύλων, και τη συμπλήρωσή του με την ανάπτυξη «συνεχώς θερμών» εγκαταστάσεων και την πιθανή αναπροσαρμογή της χρήσης μη στρατιωτικών γραμμών παραγωγής
- Δημιουργία, στο πλαίσιο του EDIP, ενός ταμείου για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού της αλυσίδας εφοδιασμού στον τομέα της άμυνας (FAST), το οποίο θα στοχεύει ιδίως τις ΜΜΕ και τις μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης μέσω χρηματοδότησης με δανειακά και/ή ίδια κεφάλαια·
- Σταθερή στήριξη προς την εκβιομηχάνιση των αμυντικών συνεργατικών δράσεων που υποστηρίζονται αρχικά από το ΕΤΑ (γεφυρώνοντας το «κενό εμπορίας»)·
- Θέσπιση ενός σπονδυλωτού και βαθμιαίου καθεστώτος ασφάλειας του εφοδιασμού της ΕΕ για την ενίσχυση της αλληλεγγύης και της αποτελεσματικότητας για την αντιμετώπιση εντάσεων κατά μήκος των αλυσίδων εφοδιασμού ή κρίσεων ασφάλειας και για τον έγκαιρο εντοπισμό πιθανών σημείων συμφόρησης.
5. Πώς θα ενσωματώσει η στρατηγική τη νοοτροπία αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας;
Ειδικότερα, η αμυντική βιομηχανία, ιδίως οι ΜΜΕ και οι μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης, χρειάζεται πρόσβαση σε χρηματοδότηση, κατάλληλο ρυθμιστικό περιβάλλον και πρόσβαση σε ειδικευμένο εργατικό δυναμικό.
Η στρατηγική προτείνει μέτρα για την πλήρη αξιοποίηση των υφιστάμενων οριζόντιων χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ. Αυτό περιλαμβάνει την πρόσκληση των διοικητικών οργάνων του Ομίλου ΕΤΕπ να επανεξετάσουν φέτος τις δανειοδοτικές πολιτικές του Ομίλου ΕΤΕπ και να προσαρμόσουν τις τρέχουσες εξαιρέσεις που σχετίζονται με την άμυνα σύμφωνα με τις προτεραιότητες πολιτικής της ΕΕ και το εφαρμοστέο δίκαιο, ώστε να διασφαλιστεί ότι ο τομέας της άμυνας έχει πρόσβαση στα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ και μπορεί να επωφεληθεί πλήρως από αυτά. Μια τέτοια τροποποίηση θα έχει επίσης θετικά αλυσιδωτά αποτελέσματα, δίνοντας ένα σημαντικό θετικό μήνυμα στη χρηματοπιστωτική αγορά και στις ιδιωτικές τράπεζες.
Η στρατηγική προτείνει επίσης να συμπεριληφθεί ή να διατηρηθεί η αμυντική ετοιμότητα, η ασφάλεια και η ανθεκτικότητα ως ρητός στρατηγικός στόχος στο πλαίσιο μελλοντικών σχετικών προγραμμάτων της ΕΕ, ώστε να διασφαλιστεί ότι στηρίζουν πλήρως την ΕΒΤΒΑ και ότι οι εταίροι υλοποίησης και οι ενδιάμεσοι φορείς (στην περίπτωση της έμμεσης διαχείρισης) δεν αντιμετωπίζουν εμπόδια στην επίτευξη των εν λόγω στόχων.
6. Τι προβλέπει η στρατηγική σχετικά με τα δημοσιονομικά μέσα για τη διατήρηση της φιλοδοξίας της ΕΕ;
Η στρατηγική απαιτεί ανανεωμένη φιλοδοξία όσον αφορά τα δημοσιονομικά μέσα στο τρέχον ΠΔΠ (ιδίως μέσω του EDIP), καθώς και στο επόμενο ΠΔΠ. Η ενίσχυση της δημοσιονομικής στήριξης είναι ζωτικής σημασίας για την υλοποίηση μιας νέας φιλοδοξίας όσον αφορά την αμυντική βιομηχανική ετοιμότητα σε επίπεδο ΕΕ. Η πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση του EDIP περιλαμβάνει προϋπολογισμό ύψους 1.5 δισ. EUR, ο οποίος θα πρέπει να συμπληρωθεί με πρόσθετα ποσά για την ανάπτυξη της ουκρανικής DTIB και τη στενότερη σύνδεσή της με την ΕΒΤΒΑ και την αγορά αμυντικού εξοπλισμού της Ένωσης.
Με την επιφύλαξη απόφασης του Συμβουλίου κατόπιν πρότασης του Ύπατου Εκπροσώπου, μέρος των απροσδόκητων κερδών που αποκομίζουν τα κεντρικά αποθετήρια τίτλων από ακινητοποιημένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί (όπως και όταν το επιτρέπουν οι άμεσες αμυντικές ανάγκες της Ουκρανίας) για τη χρηματοδότηση στήριξης στο πλαίσιο του προτεινόμενου EDIP για την Ουκρανία και την τεχνολογική και βιομηχανική βάση της στον τομέα της άμυνας.
Υπό το πρίσμα της κλίμακας και των προσπαθειών που απαιτούνται για τη διασφάλιση της αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας σε ολόκληρη την Ένωση, ο παρών προϋπολογισμός του EDIP θα πρέπει να θεωρηθεί ως γέφυρα προς το επόμενο ΠΔΠ. Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική υπογραμμίζει τη σημασία που έχει για το επόμενο ΠΔΠ η συμπερίληψη ενός φιλόδοξου χρηματοδοτικού κονδυλίου για την άμυνα, με σχετικούς προϋπολογισμούς για τους διαδόχους τόσο του ΕΤΑ όσο και του EDIP για την περίοδο από το 2028 και μετά.
Ενόψει αυτού του στόχου, η στρατηγική ζητεί την έναρξη συζήτησης για τον ποσοτικό προσδιορισμό των χρηματοδοτικών αναγκών της ΕΕ για την αμυντική βιομηχανική ετοιμότητα, η οποία θα ήταν ανάλογη με την αλλαγή του προτύπου ασφάλειας. Αυτό απαιτεί σύντομα την έναρξη κοινής έρευνας με τα κράτη μέλη για την αξιολόγηση των αναγκών και των επιλογών για την ενίσχυση της χρηματοδοτικής στήριξης για τα διαθέσιμα μέσα που εξυπηρετούν την υλοποίηση της φιλοδοξίας της στρατηγικής.
7. Τι προβλέπεται για την Ουκρανία στην παρούσα στρατηγική;
Η ουκρανική και η ευρωπαϊκή βιομηχανική και τεχνολογική βάση στον τομέα της άμυνας μπορούν να επωφεληθούν αμοιβαία από την ενισχυμένη συνεργασία τους.
Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η ουκρανική βιομηχανία να μπορεί να συμμετέχει στο πρόγραμμα της Ένωσης για τη στήριξη της αμυντικής βιομηχανίας. Ως εκ τούτου, το προτεινόμενο EDIP παρέχει τη δυνατότητα στην Ουκρανία να συμμετάσχει στη συνεργασία για τις κοινές προμήθειες και στη στήριξη των ουκρανικών αμυντικών εταιρειών στην ανάπτυξη και τη συνεργασία τους από κοινού με την ευρωπαϊκή βιομηχανική και τεχνολογική βάση στον τομέα της άμυνας.
Η στρατηγική αποσκοπεί επίσης στην τόνωση της συνεργασίας μεταξύ της ουκρανικής και της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και στην προώθηση της ειδικής ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με τα πρότυπα και τα αντίστοιχα διδάγματα που αντλήθηκαν. Η ΕΕ θα φιλοξενήσει επίσης το φόρουμ ΕΕ-Ουκρανίας για την αμυντική βιομηχανία το 2024, με σκοπό την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των αμυντικών βιομηχανιών της Ουκρανίας και της ΕΕ.
Για να εξασφαλιστεί η αντιστοίχιση μεταξύ των νεοφυών επιχειρήσεων και των φορέων καινοτομίας της Ένωσης και της βιομηχανίας και των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας, η ΕΕ θα ανοίξει Γραφείο Καινοτομίας στο Κίεβο.
8. Τι προτείνει η στρατηγική όσον αφορά την εταιρική σχέση με το ΝΑΤΟ και τρίτες χώρες;
Η στρατηγική υπογραμμίζει ότι μια ισχυρότερη και πιο ικανή ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας θα συμβάλει στην παγκόσμια και διατλαντική ασφάλεια και είναι συμπληρωματική προς το ΝΑΤΟ, το οποίο παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής άμυνας για τα μέλη του.
Η στρατηγική προτείνει ενισχυμένο διαρθρωμένο διάλογο σε επίπεδο προσωπικού με το ΝΑΤΟ σχετικά με δραστηριότητες και θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος που σχετίζονται με την αμυντική βιομηχανία, μεταξύ άλλων όσον αφορά την κυκλική οικονομία, τη διαλειτουργικότητα, τις βιομηχανικές πτυχές της κλιματικής αλλαγής, τη διαλειτουργικότητα, την τυποποίηση και τη διασταυρούμενη πιστοποίηση, καθώς και την αντιμετώπιση νέων και αναδυόμενων απειλών.
Υπενθυμίζει ειδικότερα ότι τα πρότυπα του ΝΑΤΟ (STANAG) αποτελούν το κύριο σημείο αναφοράς για το έργο του ΕΟΑ στον τομέα αυτό και ότι το ΕΤΑ προωθεί τη χρήση αμυντικών προτύπων, όπως οι STANAG.
Η στρατηγική προτείνει επίσης και οι δύο οργανισμοί να συνεχίσουν να ανταλλάσσουν απόψεις και να διερευνούν συνέργειες και συμπληρωματικότητα των προσπαθειών στον τομέα της ασφάλειας της αλυσίδας εφοδιασμού που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη και την υλοποίηση ικανοτήτων.
Η στρατηγική τονίζει τη σημασία της ενίσχυσης αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες και στρατηγικούς εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις — είτε πρόκειται για Ευρωπαίους, διατλαντικούς είτε πέραν αυτών — καθώς μπορούν να ενισχύσουν τις προσπάθειες της Ένωσης προς την κατεύθυνση της αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας.
Προτείνει ευέλικτη συνεργασία, η οποία ποικίλλει ως προς τη μορφή, το πεδίο εφαρμογής και το είδος των συμμετεχόντων σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος. Η συνεργασία αυτή θα πρέπει να συμβάλει στην περαιτέρω ασφάλεια των αλυσίδων εφοδιασμού, στην ενίσχυση της ΕΒΤΒΑ και στη μείωση των στρατηγικών εξαρτήσεων της ΕΕ, χωρίς τη δημιουργία νέων (ή τη διαιώνιση υφιστάμενων) εξαρτήσεων.
9. Ποια είναι η σχέση μεταξύ της στρατηγικής και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας; Και με το EDIRPA και το ASAP;
Η στρατηγική έχει ως στόχο να αξιοποιήσει και να συμπληρώσει τα υφιστάμενα μέσα. Για παράδειγμα, αναγνωρίζοντας την επιτυχία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας όσον αφορά την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της έρευνας στον τομέα της άμυνας μεταξύ των κρατών μελών, το ΕΣΑΚ προτείνει μέτρα για τη στήριξη της εκβιομηχάνισης, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα έργα του ΕΤΑ θα καταστούν απτή πραγματικότητα πέραν της φάσης έρευνας και ανάπτυξης.
Ομοίως, η στρατηγική, μέσω της πρότασης για ένα πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, αποσκοπεί στην επέκταση της λογικής των υφιστάμενων μέσων έκτακτης ανάγκης, όπως το EDIRPA και το ASAP, τόσο σε βάθος χρόνου όσο και στο πεδίο εφαρμογής, ώστε να στηριχθεί η προσαρμογή της αμυντικής αγοράς στο νέο πλαίσιο ασφάλειας.
Και τα δύο μέσα έκτακτης ανάγκης, το ASAP και το EDIRPA, καθώς και το ΕΤΑ θα λήξουν το 2025 και το 2027 αντίστοιχα και θα πρέπει να ακολουθήσουν πιο μακροπρόθεσμα μέσα. Η ιδέα είναι τα νέα πιο μακροπρόθεσμα μέσα να αξιοποιούν την εμπειρία και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τα υφιστάμενα προγράμματα.
10. Ποιος θα είναι ο ρόλος του συμβουλίου;
Το συμβούλιο βιομηχανικής ετοιμότητας στον τομέα της άμυνας θα φέρει σε επαφή, με πλήρη σεβασμό των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους, τα κράτη μέλη, τον ύπατο εκπρόσωπο/επικεφαλής του Οργανισμού και την Επιτροπή — για την εκτέλεση της λειτουργίας κοινού προγραμματισμού και προμηθειών της ΕΕ στον τομέα της άμυνας που προβλέπεται στην κοινή ανακοίνωση σχετικά με την ανάλυση του επενδυτικού χάσματος στον τομέα της άμυνας και για τη στήριξη της εφαρμογής του EDIP.
Πρώτον, για την εκτέλεση της λειτουργίας κοινού προγραμματισμού και προμηθειών της ΕΕ στον τομέα της άμυνας, οι εργασίες στο πλαίσιο του συμβουλίου θα συμπροεδρεύονται από την Επιτροπή και τον ύπατο εκπρόσωπο/επικεφαλής του Οργανισμού. Η μορφή αυτή θα βασίζεται στο έργο της ειδικής ομάδας για τις κοινές προμήθειες στον τομέα της άμυνας και θα παρέχει ένα φόρουμ για τη συζήτηση και τη βελτίωση των προτεραιοτήτων που έχουν προσδιοριστεί σε επίπεδο ΕΕ.
Η μορφή αυτή θα πρέπει επίσης να στηρίζει τον συντονισμό και την εξάλειψη των συγκρούσεων μεταξύ των σχεδίων των κρατών μελών για τις δημόσιες συμβάσεις και να παρέχει στρατηγική καθοδήγηση με σκοπό την αποτελεσματικότερη αντιστοίχιση ζήτησης και προσφοράς. Στο πλαίσιο αυτό, το συμβούλιο θα πρέπει να στηρίξει την αυξημένη προβολή των κρατών μελών όσον αφορά τις παραγωγικές ικανότητες της ΕΒΤΒΑ.
Δεύτερον, με σκοπό τη στήριξη της εφαρμογής του EDIP, το συμβούλιο θα συσταθεί επίσημα στο πλαίσιο του κανονισμού EDIP, ιδίως για τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού σε επίπεδο ΕΕ, αλλά και για την ενημέρωση και συνδρομή στην εφαρμογή των διαφόρων υποστηρικτικών μέτρων της ΕΒΤΒΑ που έχει συσταθεί στο EDIP. Στη σύνθεση αυτή, το ίδιο το συμβούλιο θα προεδρεύεται από την Επιτροπή.
Συμπληρώνοντας την προσπάθεια αυτή, προκειμένου να εξασφαλιστεί αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων και βιομηχανίας και να καθιερωθεί στενότερος διάλογος και δέσμευση, η στρατηγική προβλέπει μια υψηλού επιπέδου ομάδα ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Η ομάδα αυτή θα συνεδριάζει σε συγκεκριμένες συνθέσεις (π.χ. ανά τομέα), ανάλογα με το υπό εξέταση ζήτημα, και προορίζεται να έχει συμβουλευτικό ρόλο με στόχο την αύξηση της συνοχής μεταξύ των σχεδίων των κρατών μελών και των αποτελεσμάτων που μπορεί να επιτύχει η ΕΒΤΒΑ.
11. Τι σημαίνει ο Ευρωπαϊκός Στρατιωτικός Μηχανισμός Πωλήσεων;
Ένας ευρωπαϊκός στρατιωτικός μηχανισμός πωλήσεων θα διευκολύνει τη διαθεσιμότητα αμυντικών προϊόντων από την ΕΒΤΒΑ και θα αυξήσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη διαθεσιμότητα αυτή. Η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος/Αρχηγός του Οργανισμού θα συνεργαστούν για τη δημιουργία του.
Η Επιτροπή προτείνει να δοκιμαστεί ένας τέτοιος μηχανισμός μέσω πιλοτικού σχεδίου στο πλαίσιο του EDIP με σκοπό τη συνοικοδόμηση με τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία ενός ολοκληρωμένου μηχανισμού από το 2028 και μετά. Ο πιλοτικός μηχανισμός θα οργανωθεί σε τέσσερις πυλώνες:
- Τη δημιουργία ενός ενιαίου, κεντρικού, επικαιροποιημένου καταλόγου αμυντικών προϊόντων που αναπτύχθηκε από την ΕΒΤΒΑ.
- Τη δημιουργία ομίλων αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας, για την αύξηση της διαθεσιμότητας και την επιτάχυνση του χρόνου παράδοσης αμυντικών προϊόντων που παράγονται από την ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των πωλήσεων «μεταξύ κυβερνήσεων»).
- Χρηματοδοτική στήριξη για την αγορά πρόσθετων ποσοτήτων για τις εν λόγω ομάδες αμυντικών ικανοτήτων τις οποίες τα κράτη μέλη έχουν αποφασίσει να προμηθευτούν από κοινού στο πλαίσιο της Δομής για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα εξοπλισμών.
- Τη θέσπιση τυποποιημένου καθεστώτος που θα εφαρμόζεται στις μελλοντικές συμβάσεις στον τομέα της άμυνας και στις συμφωνίες-πλαίσια με κατασκευαστές με έδρα στην ΕΕ.
12. Πού πρέπει να βρισκόμαστε το 2035;
Η επίτευξη ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας απαιτεί περισσότερη συνεργασία και συλλογική προσπάθεια. Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική καθορίζει τρεις δείκτες για την επόμενη δεκαετία για τη μέτρηση της προόδου των κρατών μελών, και συγκεκριμένα:
- Τα κράτη μέλη καλούνται να διασφαλίσουν ότι, έως το 2030, η αξία του ενδοενωσιακού αμυντικού εμπορίου θα αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 35 % της αξίας της αμυντικής αγοράς της ΕΕ·
- Τα κράτη μέλη καλούνται να σημειώσουν σταθερή πρόοδο όσον αφορά την προμήθεια τουλάχιστον του 50 % του προϋπολογισμού τους για δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας εντός της ΕΕ έως το 2030 και του 60 % έως το 2035·
- Τα κράτη μέλη καλούνται να προμηθευτούν τουλάχιστον το 40 % του αμυντικού εξοπλισμού με συνεργατικό τρόπο έως το 2030.
Επί του παρόντος, μόνο περιορισμένος προϋπολογισμός διατίθεται για συνεργατικές προμήθειες στον τομέα της άμυνας (πολύ κάτω από το όριο αναφοράς του 35 % που ορίζεται στο πλαίσιο του ΕΟΑ). Επιπλέον, η πλειονότητα των αγορών στον τομέα της άμυνας πραγματοποιείται από χώρες εκτός της ΕΕ, ιδίως μετά την έναρξη του πολέμου κατά της Ουκρανίας, και το επίπεδο του ενδοενωσιακού εμπορίου έχει μειωθεί, παρά την αυξανόμενη αγορά άμυνας της ΕΕ.
Η αυξημένη συνεργασία, ως προϋπόθεση για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων ανεπαρκειών, είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη ανθεκτικότητας ανάλογης με το επίπεδο απειλής. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιοποιήσουν πλήρως τις ευκαιρίες που προσφέρει η ΕΒΤΒΑ συνεργαζόμενα σε όλο το φάσμα των επενδύσεων και των εξαγορών. Στο πλαίσιο αυτό, τα σημαντικά κίνητρα που παρέχονται σε επίπεδο ΕΕ από το EDIRPA και το EDIP, σε συνδυασμό με την πείρα στο πλαίσιο του ΕΜΕ και τη μεγαλύτερη αίσθηση της αναγκαιότητας, του επείγοντος και της αλληλεγγύης που απορρέει από την τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση, καθιστούν τους δείκτες αυτούς τόσο ουσιαστικούς όσο και ρεαλιστικούς.
13. Ποια είναι η σχέση μεταξύ της στρατηγικής αυτής και της στρατηγικής πυξίδας και των αμυντικών πρωτοβουλιών της ΕΕ, όπως το CDP, η CARD, η PESCO;
Η στρατηγική αποσκοπεί στην υποστήριξη των στόχων που προτείνονται στη στρατηγική πυξίδα, ιδίως με την ενίσχυση των επενδύσεων στον τομέα της άμυνας και τη διασφάλιση καλύτερης απόδοσης των επενδύσεων. Βασίζεται επίσης στους στρατηγικούς στόχους και τις συνεργατικές προσεγγίσεις που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του σχεδίου ανάπτυξης δυνατοτήτων (CDP) και της συντονισμένης ετήσιας επανεξέτασης στον τομέα της άμυνας (CARD) και προβλέπει μέτρα που μπορούν να στηρίξουν τις προσπάθειες συνεργασίας των κρατών μελών στο πλαίσιο της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας (PESCO).
Το CDP και οι προτεραιότητές του χρησιμεύουν ως βασικό έγγραφο αναφοράς για τον αμυντικό σχεδιασμό σε επίπεδο ΕΕ και για όλες τις πρωτοβουλίες και μέσα που σχετίζονται με την άμυνα, όπως το CARDPESCO και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ).
Η στρατηγική προτείνει συγκεκριμένες δράσεις, οι οποίες συνάδουν με το πλαίσιο της PESCO και θα μπορούσαν να διευκολύνουν και να στηρίξουν την υλοποίηση έργων PESCO, καθώς και να συμβάλουν στην εκπλήρωση των δεσμευτικότερων υποχρεώσεων που έχουν αναλάβει τα 26 συμμετέχοντα κράτη μέλη.
Η εν εξελίξει στρατηγική επανεξέταση της PESCO παρέχει την ευκαιρία να ενισχυθούν οι πιο δεσμευτικές υποχρεώσεις της PESCO που σχετίζονται με την ΕΒΤΒΑ και να εξεταστούν πιθανές νέες δεσμεύσεις, ιδίως όσον αφορά τις κοινές προμήθειες από την ΕΒΤΒΑ, σύμφωνα με τη φιλοδοξία των EDI. Οι δεσμεύσεις αυτές θα μπορούσαν επίσης να ληφθούν υπόψη κατά τη δημιουργία και την υλοποίηση των έργων PESCO.
14. Ποια είναι η προστιθέμενη αξία του προγράμματος για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία;
Ο συνεχιζόμενος επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας σηματοδότησε τη δραματική επιστροφή πολέμου υψηλής έντασης στο ευρωπαϊκό έδαφος. Μολονότι έχουμε ήδη αναλάβει δράση για την αντιμετώπιση των πλέον επειγουσών συνεπειών αυτού του πολέμου, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει ακόμη να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη πραγματικής βιομηχανικής ετοιμότητας στον τομέα της άμυνας.
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά, εγκαίρως και σε κλίμακα, στην εξελισσόμενη ευρωπαϊκή ζήτηση για αμυντικά προϊόντα, καθώς και στην ζήτηση των στενότερων εταίρων της ΕΕ.
Το EDIP, που ανακοινώθηκε με την κοινή ανακοίνωση του Μαΐου 2022 και ζήτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θα έχει ως στόχο να μετουσιώσει τη λειτουργία επείγουσας αντιμετώπισης κρίσεων σε μια πιο μακροπρόθεσμη, πιο διαρθρωμένη και σταθερή προσέγγιση, διατηρώντας τη στήριξη της ΕΕ προς την ΕΒΤΒΑ στο πλαίσιο αυτού του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) και ενισχύοντας την αμυντική βιομηχανική ετοιμότητα της ΕΕ για το μέλλον. Με τον τρόπο αυτό, το EDIP θα θέσει σε εφαρμογή μια σειρά συγκεκριμένων μέτρων που προτείνονται στην ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική στον τομέα της άμυνας.
15. Ποιος είναι ο στόχος του EDIP;
Το EDIP επιδιώκει τρεις στόχους:
- Πρώτον, το EDIP θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα, την ανθεκτικότητα και την ικανότητα ανταπόκρισης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
- Δεύτερον, το EDIP θα ενισχύσει την ικανότητα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας να διασφαλίζει την έγκαιρη παραγωγή, διαθεσιμότητα και προμήθεια αμυντικών προϊόντων.
- Τρίτον, το EDIP θα συμβάλει στην ανάκαμψη, την ανασυγκρότηση και τον εκσυγχρονισμό της αμυντικής βιομηχανίας της Ουκρανίας.
Μέσω της επίτευξης αυτών των τριών αλληλένδετων στόχων, η ΕΕ θα είναι σε θέση να αυξήσει πραγματικά την αμυντική βιομηχανική ετοιμότητά της.
16. Ποια στήριξη προβλέπεται για τις ΜΜΕ;
Το Ταμείο για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού των αλυσίδων αμυντικού εφοδιασμού (FAST) θα επικεντρωθεί αποκλειστικά στις ΜΜΕ και τις μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης στον τομέα της άμυνας. Με βάση την εμπειρία από τη σύσταση του μηχανισμού μετοχικού κεφαλαίου στον τομέα της άμυνας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, η FAST θα προσφέρει στήριξη με τη μορφή χρέους και/ή μετοχικού κεφαλαίου για τη στήριξη των επενδύσεων στην αύξηση των παραγωγικών ικανοτήτων.
17. Τι είναι το SEAP; Ποιος μπορεί να συμμετάσχει σε αυτό; Ποια είναι η σχέση με την PESCO;
Η δομή του ευρωπαϊκού προγράμματος εξοπλισμών (SEAP) παρέχει ένα προαιρετικό νομικό πλαίσιο ώστε τα κράτη μέλη να παρέχουν κίνητρα και να διευκολύνουν τη συνεργασία στον τομέα των εξοπλισμών καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των αμυντικών προϊόντων.
Αυτό σημαίνει ότι 3 ή περισσότερα κράτη μέλη που είναι πρόθυμα να συνεργαστούν για την από κοινού ανάπτυξη, προμήθεια, χρήση και συντήρηση αμυντικού εξοπλισμού θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν το πλαίσιο SEAP για την υλοποίηση της συνεργασίας τους. Η συμμετοχή σε ένα SEAP απαιτεί από τα κράτη μέλη να επενδύσουν στην αμυντική βιομηχανία της Ένωσης.
Παρέχει επίσης συγκεκριμένα οφέλη για τη συνεργασία:
- Ευνοϊκή πρόσβαση στη χρηματοδότηση της ΕΕ.
- Εναρμονισμένοι και απλουστευμένοι κανόνες για τις κοινές προμήθειες.
- Απαλλαγή από τον ΦΠΑ σε περίπτωση συγκυριότητας από τη SEAP.
- Κίνητρα για την υιοθέτηση κοινής προσέγγισης όσον αφορά τον έλεγχο των εξαγωγών του εξοπλισμού.
Η συμμετοχή σε ΣΔΕΑ θα είναι ανοικτή σε κράτη μέλη, συνδεδεμένες χώρες (π.χ. Νορβηγία) και Ουκρανία.
Το πλαίσιο SEAP συμπληρώνει τη μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία (PESCO). Αποτελεί ευκαιρία για τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν τα συνεργατικά τους έργα στο πλαίσιο της PESCO. Το πλαίσιο SEAP μπορεί να εξυπηρετήσει την υλοποίηση έργων PESCO και να συμβάλει στην εκπλήρωση των δεσμευτικότερων υποχρεώσεων στο πλαίσιο αυτό.
Επιπλέον, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, οι δράσεις που αναπτύσσονται στο πλαίσιο έργων PESCO μπορούν επίσης να λάβουν πριμοδότηση στο πλαίσιο του EDIP.
18. Πώς θα ενισχυθεί η ασφάλεια εφοδιασμού αμυντικού εξοπλισμού μέσω του EDIP;
Η διασφάλιση της ασφάλειας των ευρωπαίων πολιτών εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την έγκαιρη διαθεσιμότητα αμυντικών αγαθών και υπηρεσιών σε επαρκείς ποσότητες. Ως εκ τούτου, για να διασφαλιστεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, με την αποφυγή ελλείψεων αμυντικών προϊόντων στην Ένωση, το EDIP θα θεσπίσει ένα καθεστώς ασφάλειας εφοδιασμού σε επίπεδο ΕΕ για τον αμυντικό εξοπλισμό.
Το καθεστώς αυτό, το οποίο είναι αρθρωτό και σταδιακό, θα περιλαμβάνει διάφορες πτυχές, μεταξύ των οποίων:
- Πρώτον, το EDIP περιλαμβάνει μέτρα για την ενίσχυση της ετοιμότητας των κρατών μελών στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο, το οποίο χαρακτηρίζεται κυρίως από την ανάγκη αναπλήρωσης των αποθεμάτων και περαιτέρω επέκτασης των αμυντικών ικανοτήτων το συντομότερο δυνατόν.
- Δεύτερον, το EDIP περιλαμβάνει μέτρα για τον προσδιορισμό και την παρακολούθηση κρίσιμων προϊόντων και βιομηχανικών ικανοτήτων στις αλυσίδες εφοδιασμού οποιωνδήποτε σχετικών αμυντικών προϊόντων.
- Τρίτον, όταν προκύψει κρίση εφοδιασμού, το EDIP θα προβλέπει ένα σπονδυλωτό πλαίσιο διαχείρισης κρίσεων, το οποίο θα εφαρμόζεται σταδιακά, με τη δυνατότητα που παρέχεται στα κράτη μέλη να αποφασίζουν σχετικά με το καταλληλότερο στάδιο διαχείρισης κρίσεων και, για τις σοβαρότερες κρίσεις, σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ενεργοποιούνται.
Με το καθεστώς αυτό, το EDIP θα διασφαλίσει ότι οι διαταραχές του εφοδιασμού αναμένονται και αντιμετωπίζονται χωρίς καθυστέρηση, ώστε να διατηρηθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και να ενισχυθεί η αλληλεγγύη και η αποτελεσματικότητα για την αντιμετώπιση των εντάσεων κατά μήκος των αλυσίδων εφοδιασμού ή των κρίσεων ασφάλειας.
19. Τι προβλέπεται για την Ουκρανία;
Το EDIP θα παράσχει στην Ουκρανία τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε κοινές προμήθειες και να υποστηριχθεί η ουκρανική αμυντική βιομηχανία στην αύξηση της βιομηχανικής της ανάπτυξης. Για τον σκοπό αυτό, το EDIP προβλέπει ειδική γραμμή του προϋπολογισμού για τη στήριξη των εν λόγω δράσεων.
Με την επιφύλαξη απόφασης του Συμβουλίου κατόπιν πρότασης του Ύπατου Εκπροσώπου, μέρος των απροσδόκητων κερδών που αποκομίζουν τα κεντρικά αποθετήρια τίτλων από ακινητοποιημένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί (όπως και όταν το επιτρέπουν οι άμεσες αμυντικές ανάγκες της Ουκρανίας) για τη χρηματοδότηση αυτής της γραμμής του προϋπολογισμού.
20. Πώς συνδέονται το EDIS και το EDIP με την κατανομή αρμοδιοτήτων βάσει των Συνθηκών της ΕΕ στον τομέα της άμυνας;
Το ΕΣΑΚ αναγνωρίζει ότι η υπεράσπιση του εδάφους και των πολιτών των κρατών μελών αποτελεί πρωτίστως εθνική ευθύνη, μεταξύ άλλων μέσω των δεσμεύσεων των συμμάχων στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Το EDIP σέβεται πλήρως τις αρμοδιότητες των κρατών μελών στον τομέα της άμυνας.
Λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που ελήφθησαν κατά τη διαβούλευση για την ενημέρωση της ευρωπαϊκής βιομηχανικής στρατηγικής στον τομέα της άμυνας, το EDIP σχεδιάστηκε έτσι ώστε να βασίζεται σε ήδη καθιερωμένες αμυντικές πρωτοβουλίες και δράσεις της ΕΕ, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα μέσα αυτά χρησιμοποιούνται για τη στήριξη της ΕΒΤΒΑ με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο και για τη δημιουργία βιώσιμων επιλογών για τα κράτη μέλη όσον αφορά τον εξοπλισμό των ενόπλων δυνάμεών τους.
Για παράδειγμα, με το πλαίσιο SEAP, το EDIP μπορεί να συμπληρώσει επωφελώς τις προσπάθειες που καταβάλλουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της PESCO και να τα βοηθήσει να εκπληρώσουν τις σχετικές πιο δεσμευτικές υποχρεώσεις τους.
Επιπλέον, τα κράτη μέλη βρίσκονται στο επίκεντρο του καθεστώτος ασφάλειας εφοδιασμού του EDIP και θα είναι υπεύθυνα για τον προσδιορισμό των αμυντικών προϊόντων για τα οποία απαιτείται έλεγχος και επαγρύπνηση των αλυσίδων εφοδιασμού στον τομέα της άμυνας. Τα κράτη μέλη είναι επίσης οι φορείς λήψης των τελικών αποφάσεων (μέσω του Συμβουλίου) σχετικά με τα καταλληλότερα στάδια κρίσης και τα αναλογικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης εφοδιασμού αμυντικών προϊόντων.